Στο επίκεντρο της έρευνας των βιολόγων
Στις σχισμές των βράχων, σε απότομες πλαγιές, σε πετρώδη εδάφη, στον ορεινό όγκο της Πολυρρήνιας στην Κίσσαμο συναντάμε την άγρια γαρυφαλλιά για τους πολλούς, τη “βιόλα” για τους ντόπιους, το Dianthus Xylorrhizus. Ένα από τα σπάνια άνθη που φύονται αποκλειστικά στη συγκεκριμένη περιοχή και μελετάτε τα τελευταία χρόνια από βιολόγους και άλλους επιστήμονες.
Μαζί με τον 74χρονο Γιάννη Σφακιανάκη ανεβαίνουμε το δρόμο προς τον αρχαιολογικό χώρο. Σε κάποιο σημείο σταματάει και μας δείχνει μια συστάδα με πλούσια άνθη. «Αυτό είναι πιο λευκό και δες και το άλλο πιο πέρα που είναι καφέ-ροζ. Αυτές οι γαρυφαλλιές εδώ είναι καλά ανθισμένες, αυτές εκεί είναι στο τελείωμα τους. Αναπτύσσονται εδώ πάνω στα βράχια και η άνθιση τους δεν αρκεί πάνω από 15 ημέρες. Η αρχαιολόγος Σταυρούλα Μαρκουλάκη από το 1992 μας είχε υποδείξει ότι είναι σπάνιο φυτό. Εμείς το βλέπαμε εδώ στα μέρη μας αλλά δεν ξέραμε ότι ήταν υπό εξαφάνιση κι ότι υπήρχε μόνο εδώ», μας δηλώνει ο κ. Σφακιανάκης.
Συνεχίζουμε την πορεία μας και μας δείχνει ένα μεγάλο βράχο. «Πάνω σε αυτό ήταν μια γαρυφαλλιά μπορεί και 50 ετών. Μεγάλη και χοντρή, όταν ξεράθηκε οι σπόροι της έφεραν και άλλα λουλούδια», σημειώνει. Τον ρωτάμε για το πώς διασώθηκε το φυτό σε αυτήν την περιοχή; «Είναι ντροπή που το λέω αλλά σώθηκε χάρις… σε εμένα. Η μη υπερβόσκηση του τόπου από κατσίκες και πρόβατα λόγω του ανάγλυφου και του ότι δεν άφηνα να βόσκουν είχε ως αποτέλεσμα να κρατηθεί ο πληθυσμός τους. Η μη υπερβόσκηση της περιοχής αυτής τα κράτησε», απαντάει.
Η εποχή άνθισης της άγριας γαρυφαλλιάς είναι στα τέλη Μαΐου – αρχές Ιουνίου ανάλογα με τις βροχές. «Φέτος που άργησε να βγάλει νερό η άνθιση της άγριας γαρυφαλλιάς πήγε πιο πρώιμα. Μένουν ανθισμένες για 15-20 ημέρες και μετά ξεραίνονται», υπογραμμίζει ο συνομιλητής.
Η τοπική κοινωνία έχει “αγκαλιάσει” το φυτό βοηθώντας στη διατήρησή του. «Τώρα που το μάθαμε δεν το χαλούμε, το προσέχουμε περισσότερο για να μην εξαφανιστεί. Πρέπει να διατηρηθεί πάση θυσία! Έδωσε και το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ) φυτά και τα φύτεψαν κάποιοι κάτοικοι σε πέτρες και άλλα σημεία και είμαι σίγουρος πως δεν θα χαθεί. Είναι κάτι καλό για το χωριό μας», επισημαίνει. Μας πηγαίνει σε ένα περιφραγμένο σημείο, με τη φροντίδα του ΜΑΙΧ έχει περιφραχτεί ένας χώρος και σε άλλο σημείο έχουν φυτευτεί νέα φυτά.
«Η Πολυρρήνια, εκτός από αρχαιολογικός παράδεισος, μνημείο της φύσης λόγω του φαραγγιού είναι και βοτανικός παράδεισος με πολλά και ιδιαίτερα φυτά. Έχουμε και τουλίπες και κάποια άνθη τα οποία χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι για να βάφουν τα πήλινα αντικείμενα τους, τα αγγεία τους. Στο “Καπέλο” της Πολυρρήνιας υπήρχαν φυτά που τα χρησιμοποιούσαν για διάφορες παθήσεις, ένα είδος κυπαρισσιού και το φυτό κώνειον από όπου βγαίνει το γνωστό δηλητήριο», καταλήγει ο κ. Σφακιανάκης.
Η ΒΙΟΛΑ
«Το άγριο γαρύφαλλο της Πολυρρήνιας. Οι κάτοικοι του χωριού το αναφέρουν ως «βιόλα». Ανακαλύφθηκε από το διάσημο Γερμανό Βοτανικό και Διευθυντή του Βοτανικού Κήπου της Αθήνας Theodor von Heldreich στις 16 Ιουνίου 1846 στον Αρχαιολογικό χώρο της Πολυρρήνιας όπου φύεται σε σχισμές ασβεστολιθικών βράχων. Περιγράφτηκε το 1849 από τον ίδιο σε συνεργασία με τον Ελβετό Βοτανικό Pierre Edmond Boissier. Επίσης, εντοπίστηκε στο όρος Μάννα στον Πλάτανο Κισσάμου το 1982 από ομάδα βοτανικών, θέση η οποία δεν έχει επιβεβαιωθεί έκτοτε», αναφέρει ο Μιχάλης Χορευτάκης βιολόγος του ΜΑΙΧ, στη Μονάδα Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών.
Ο ίδιος τονίζει πως «το φυτό είναι ενδημικό του Νομού Χανίων (και συγκεκριμένα του δήμου Κισσάμου), δηλαδή υπάρχει μόνο στην Πολυρρήνια και το όρος Μάννα και πουθενά αλλού στον κόσμο. Ένα φυτό τόσο σπάνιο του οποίου ο παγκόσμιος πληθυσμός περιορίζεται σε τόσο μικρή έκταση χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και προστασία. Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος που ανέλαβε η Μονάδα Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων (ΜΔΜΦ-ΜΑΙΧ) με τίτλο “Ανάπτυξη μεθοδολογίας για την ενίσχυση και προστασία πληθυσμών απειλούμενων φυτικών ειδών της Κρήτης. Πιλοτική εφαρμογή στον Νομό Χανίων” και χρηματοδότηση από το Πράσινο Ταμείο, Χρηματοδοτικό Πρόγραμμα “Προστασία και αναβάθμιση Δασών 2019”, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Δασών Ν. Χανίων, επιλέχθηκε, μεταξύ άλλων, και το γαρύφαλλο της Πολυρρήνιας για δράσεις διατήρησης εντός και εκτός του φυσικού του περιβάλλοντος. Πιο αναλυτικά, συλλέχθηκαν σπέρματα (σπόροι) του φυτού και αποθηκεύτηκαν στην Τράπεζα Σπόρων του ΜΑΙΧ. Αυτή η εκτός του φυσικού περιβάλλοντος συμπληρωματική διατήρηση εγγυάται το γενετικό απόθεμα του φυτού σε περίπτωση καταστροφής του φυσικού του πληθυσμού.
Επιπλέον, αναπτύχθηκαν πρωτόκολλα φύτρωσης του φυτού. Επίσης, με την άδεια της Εφορίας Αρχαιοτήτων Χανίων έγινε ανοιχτή περίφραξη συνολικού μήκους 25 μέτρων και τοποθετήθηκε ενημερωτική πινακίδα.
Εντός της περίφραξης έγιναν πειραματικές φυτεύσεις του φυτού. Οι πειραματικές φυτεύσεις περιλαμβάνουν τη φύτευση αρτιβλαστών (νεαρών φυτών) και τη φύτευση σπερμάτων (σπόρων) ώστε να διερευνηθεί η βέλτιστη μέθοδος για την ενίσχυση του φυσικού πληθυσμού του φυτού».
Για την ενημέρωση του κοινού δημιουργήθηκε πληροφοριακό υλικό (μπλουζάκια, πάνινες τσάντες και φυλλάδια)/ Περισσότερες πληροφορίες για το Ερευνητικό Πρόγραμμα και τις Δράσεις του μπορείτε να βρείτε στον ιστότοπο:
http://diatirisi-chloridas-kritis.maich.gr/
Ένα φυτό για κάθε Δήμο!
Η Μονάδα Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών του ΜΑΙΧ δραστηριοποιείται εκτός των άλλων στη διατήρηση σπάνιων φυτών σε κάθε Δήμο. Για το σκοπό αυτό σύντομα θα υπάρξουν πιο επίσημες ανακοινώσεις. Μέχρι στιγμής είναι γνωστό πως έχουν επισημανθεί 7 φυτά για κάθε Δήμο των Χανίων, φυτά σπάνια και ενδημικά.
• Δ. ΠΛΑΤΑΝΙΑ: Το Gagea Omalensis ένας είδος λουλουδιού που αναπτύσσεται σε βραχώδη εδάφη.
• Δ. ΚΙΣΣΑΜΟΥ: Η άγρια γαρυφαλλιά – Dianthus Xylorrhizus -της Πολυρρήνιας
• Δ. ΧΑΝΙΩΝ: Ένα είδος άγριας ιτιάς η Salix Kaptarae.
• Δ. ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ: Ένα σπάνιο είδος αλμυρικιού το Tamarix Minoa.
• Δ. ΚΑΝΤΑΝΟΥ-ΣΕΛΙΝΟΥ: Το Ranunculus Veronicae που απαντάτε σε περιοχές τους Σελίνου.
• Δ. ΣΦΑΚΙΩΝ: Το φυτό Centaurea Poculatoris, μια πολυετής πόα, που σχηματίζει συμπαγείς ομάδες και φύεται σε σχισμές ασβεστολιθικών βράχων, γκρεμούς, σε υψόμετρα 50-400 μ.
• Δ. ΓΑΥΔΟΥ: Τα φυτά Artemisia Inculta και Periploca Angustifolia.
