[…] Το ξημέρωμα της 12ης Οκτωβρίου 1866 με βρήκε ακριβώς μπροστά από τον Βαφέ, μαζί με άλλους εθελοντές και Βαφιανούς από τα Ξεριζώματα και πάνω, πίσω απ’ τους φράχτες και τους τρόχαλους. Είχε επικρατήσει τελικά ο ενθουσιασμός μας, μα και η θέληση των ντόπιων που ήθελαν να εμποδίσουν τους Τούρκους να μπουν στο χωριό. Δίπλα μας, ανάμεσα στον Βαφέ και στο Μπρόσνερο, αλλά και παραπέρα, κοντά στον Αλίκαμπο, στην Κεφάλα, οι οπλαρχηγοί με τους δικούς τους, ο Κωσταρός, ο Κριάρης, και οι αποδέλοιποι…
Ο Μουσταφά είχε ήδη φτάσει στις Βρύσσες και οι πολλοί επαναστάτες που υπόσχονταν οι οπλαρχηγοί ότι θα έρχονταν, δεν φαίνονταν από πουθενά. Μόνοι, λοιπόν, εμείς, ενώπιον της Ιστορίας. Οι 300 εθελοντές, το «πειναλέον» του Ζυμβρακάκη σώμα, με το ένα πυροβόλον, «το οποίον μεταφερέτο επί των ωμών ενός ανδρός», και οι 280 επαναστάτες. Κι από την άλλη μεριά, ο πονηρός Μουσταφά Πασάς με τις 10.000 του τακτικού στρατού (Τούρκους, Αλβανούς και Αιγύπτιους) τις 3000 των ατάκτων και το ορεινό πυροβολικό. Αποφασισμένος ν’ ανοίξει τον δρόμο για τα Σφακιά «εκτοπίζοντάς» μας «πομπωδώς δια να αναφέρει εις τον Διβάνιον το μέγα κατόρθωμά του».
Ο τριπλός πυροβολισμός που άκουσα, ήταν το σύνθημα ότι η επίθεση των Τούρκων άρχιζε. Δεν είχα καμιά αυταπάτη. Ο αγώνας ήταν άνισος. Οι σφαίρες σφύριζαν κιόλας, στ’ αυτιά μου. Τα βόλια έπεφταν σαν το χαλάζι. Κι εγώ, εκεί στο μετερίζι του χρέους πολεμούσα «και μόνος και μετά των άλλων». Το λάκκωμα που βρισκόταν μπροστά μου γέμιζε και άδειαζε απ’ τους εχθρούς, λες και τους γεννούσε και τους πέθαινε η γη. Αυτό έγινε τρεις φορές! Ωστόσο εγώ, συνέχιζα να πολεμώ. Ακόμα και όταν η σάλπιγγα σάλπισε «υποχώρηση» και υπάκουσαν οι πολλοί απ’ τους λίγους και μείναμε οι πολύ λίγοι. Δεν επεδείξαμε «ουδεμίαν φρόνησιν, ουδεμίαν σύνεσιν». «Εμείς έχουμε να πολεμήσουμε τους Τούρκους και με τη λόγχη», απάντησα στους δύο Βαφιανούς που ήρθαν σταλμένοι από τον Κωσταρό…
Ωστόσο, οι Τούρκοι είχαν μπει στον Βαφέ και η μάχη δινόταν από σπίτι σε σπίτι. Το στρατηγείο του Ζυμβρακάκη ήταν ήδη γκρεμισμένο από τα πολυβόλα και κάποτε υποχρεωθήκαμε σε συνεχή υποχώρηση. Μπροστά στο Φαράγγι που οι ντόπιοι το έλεγαν «Λαγκό», ήταν το τούρκικο σπίτι. Το μοναδικό μέρος για να διαφύγουμε, ήταν μια μεγάλη ανηφόρα. Την πήραμε, ενώ οι σφαίρες έρχονταν από παντού, σπέρνοντας τον θάνατο. Εδώ ανάμεσα στο Μαρουλένιο και στη Σκαπεταρέ, είδα πολλούς συντρόφους μου να πέφτουν νεκροί.
Όταν φτάσαμε στη κορυφή οι εχθροί ήταν πάλι εκεί και μας περίμεναν. Είμαστε περικυκλωμένοι απ’ όλες τις πλευρές και αν δεν ερχόταν ο Κριάρης να συνδράμει τον Κωσταρό και τον Μπομπολάκη, που πάσχιζαν να μας σώσουν, δεν θα γλύτωνε κανένας μας. Ωστόσο, ένιωσα ξαφνικά το δεξί μου πόδι να βαραίνει και να χάνει ολότελα τη δύναμή του. Αν έλειπαν δύο ντόπιοι που με πήραν στους ώμους θα έμενα εκεί. Το βράδυ φθάσαμε στο Ασκύφου. Εδώ άκουσα το πρώτο προσκλητήριο των νεκρών […]
“Η μάχη του Βαφέ (12-10-1866) – Το εθελούσιο μιας θυσίας” ήταν το θέμα της ομιλίας μου στις εκδηλώσεις που οργάνωσαν για την επέτειο των 130 χρόνων από τη Μεγάλη Κρητική Επανάσταση του 1866, στις 19-10-1996 στο Δημ. Σχολείο του χωριού, το Κοινωφελές Ίδρυμα “Αγία Σοφία” με τους τοπικούς φορείς. Κύριο μέρος της, το κεφάλαιο «Κουβέντα μ’ έναν εθελοντή της Μάχης ή κουβέντα που αρχίζει με μια “καλησπέρα”». Να μετατρέψω ένα μέρος του σε πρώτο πρόσωπο και να το φιλοξενήσω στις Στάσεις σήμερα με αφορμή την 155η επέτειο της, σκέφτηκα. Να σημειώσω ότι “Κουβέντα μ’ έναν άγνωστο εθελοντή της Μάχης του Βαφέ στις 12 Οκτωβρίου 1866” ήταν και το θέμα της εισήγησης μου στο Β΄ Παγκόσμιο Συνέδριο Αποκορωνιωτών (31-8-2017 έως 4-09-2017).
