«Θαυµαστός ο Θεός εν τοις Αγίοις αυτού», Ψαλµ., ΞΖ΄, 36.
«Του Κυρίου µου πάντας υµνώ τους φίλους,
εί τις δε µέλλων εις τους πάντας εισίτω»
Η Κυριακή των Αγίων Πάντων είναι η αµέσως επόµενη Κυριακή µετά την Πεντηκοστή. Γιατί όµως εορτάζονται µια σειρά από πολύ σηµαντικούς Αγίους εκείνη την ηµέρα;
Με την Κυριακή των αγίων Πάντων, κατακλείεται ο κινητός κύκλος των εορτών, που άρχισε από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου. Στο κατανυκτικό Τριώδιο και στο χαρµόσυνο Πεντηκοστάριο µας παρουσίασε η Εκκλησία όλο το έργο της θείας οικονοµίας, µε κέντρο την µεγάλη εορτή του Πάσχα. Είδαµε την πτώσι των πρωτοπλάστων και την ανόρθωσι του γένους µας δια της αναστάσεως του Χριστού. Χαιρετίσαµε την έλευσι του Παρακλήτου στον κόσµο και πανηγυρίσαµε την γέννησι του νέου λαού του Θεού, τον εγκαινισµό και την έκχυσι του αγίου Πνεύµατος, «επί πάσαν σάρκα».
Σε στενό σύνδεσµο µε την εορτή αυτή ευρίσκεται η παρούσα εορτή, η σφραγίς και το τέλος της µεγάλης εορταστικής περιόδου. Έρχεται δηλαδή σαν απόδειξις του έργου της Εκκλησίας, της ενεργείας του αγίου Πνεύµατος στον κόσµο. Γιατί µας παρουσιάζει τους καρπούς της σποράς εκείνης, τον θερισµό των λευκών χωρών που εστάλησαν να θερίσουν οι απόστολοι. Και όπως παρατηρεί πολύ ωραία ο Νικηφόρος Ξανθόπουλος στο συναξάριο της ηµέρας: οι θειότατοι Πατέρες εθέσπισαν την εορτή αυτή µετά την κάθοδο του αγίου Πνεύµατος για να δείξουν ότι η παρουσία του παναγίου Πνεύµατος δια των αποστόλων επέτυχε να αγιάση και να σοφίση το ανθρώπινο φύραµα και να αποκαταστήση τους ανθρώπους στην θέσι των αγγέλων δια του Ιησού Χριστού, είτε µε την προσφορά του µαρτυρικού των αίµατος, είτε µε την ενάρετο πολιτεία και διαγωγή των. Και έργο υπερφυσικό διαπράττεται. Κατεβαίνει το Πνεύµα, ο Θεός, και ανεβαίνει ο χους, ο άνθρωπος. Ανεβάζει ο Λόγος του Θεού την θεωθείσα σάρκα και έλκει µαζί της και εκείνους που θέλουν να πράξουν έργα συνδιαλλαγής µε το Θεό. Οι πρίν αποξενωµένοι από τον Θεό, ενώνονται µε τον Θεό και γίνονται φίλοι Του. Τα έθνη προσφέρουν την απαρχή των, τους αγίους.
Οι Άγιοι είναι εκείνοι που πάνω από όλους και όλα αγαπούν το Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό και το θέληµά του. Είναι εκείνοι που υποµένουν το σταυρό της καθηµερινότητας και τον σηκώνουν µε συνείδηση και εµπιστοσύνη στην πρόνοια του Θεού. Είναι χαρακτηριστικός ο λόγος του Χριστού, που ακούγεται στη σηµερινή ευαγγελική περικοπή, όταν ρωτήθηκε από τον Απόστολο Πέτρο, «τι θα γίνει µε εµάς που αφήσαµε τα πάντα και σε ακολουθήσαµε;» «Όποιος στερήθηκε τα του κόσµου από αγάπη για χάρη µου και του ευαγγελίου, θα πάρει εκατό φορές περισσότερα και θα κληρονοµήσει την αιώνια ζωή!» Αυτή η υπόσχεση του Ιησού Χριστού εκπληρώνεται στα πρόσωπα εκείνων που αποφασίζουν και ακολουθούν πιστά το Χριστό ως Σωτήρα και Λυτρωτή, σε κάθε εποχή.
Προσοχή όµως, µήπως πολλοί που νοµίζουν ότι είναι πρώτοι βρεθούν τελευταίοι, ενώ άλλοι που θεωρούνται τελευταίοι βρεθούν πρώτοι. Η χάρις του Θεού ας µας ενισχύσει από αυτή τη ζωή να ζούµε τον Παράδεισο µε αγάπη, ταπείνωση και υποµονή και να αξιωθούµε της τιµής των Αγίων.
Η εορτή όµως αρχικώς δεν είχε τόσο ευρύ περιεχόµενο. Ήταν εορτή µόνο πάντων των µαρτύρων. Ήδη κατά τον ∆΄ αιώνα έχοµε λόγο του ιερού Χρυσοστόµου στην εορτή αυτή. Και το Τυπικό της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινουπόλεως κατά τον Ι΄ αιώνα προβλέπει σύναξι και παννυχίδα στην Μεγάλη Εκκλησία και στον ναό των αγίων Μαρτύρων, που έκειτο πλησίον του ναού των αγίων Αποστόλων. Η εορτή τιτλοφορείται «των αγίων Πάντων», αλλά το συναξάριο της ηµέρας προσδιορίζει ότι επιτελείται η µνήµη «των αυτών αγίων και καλλινίκων µαρτύρων των εν πάση τη οικουµένη κατά διαφόρους καιρούς µαρτυρησάντων υπέρ του ονόµατος του µεγάλου Θεού και Σωτήρος ηµών Ιησού Χριστού». Αν η πληροφορία του Ξανθοπούλου είναι ακριβής, η εορτή των αγίων Πάντων εθεσπίσθη επί Λέοντος του Σοφού, όταν αυτός έκτισε ναό και ήθελε να τον τιµήση έπ’ ονόµατι της συζήγου του Θεοφανούς, που ευηρέστησε «κατ’άκρον τω Θεώ». Του υπεδείχθη όµως, ότι δεν θα ήτο φρόνιµο να ανατεθή ναός σε γυναίκα έστω και αγία, που απέθανε όµως προ ολίγου και δεν της έδωσε ακόµη ο χρόνος «το τίµιον και σεβάσµιον». Ο βασιλεύς επείσθη και ανέθεσε τον ναό στην τιµή των «απανταχού της γης πάντων αγίων… ειπών˙ Εί και Θεοφανώ αγία, µετά τούτων πάντων συναριθµείσθω».
Όπως όµως και αν προήλθε η αρχή της νέας εορτής µε το γενικό περιεχόµενο, όχι δηλαδή µόνο των µαρτύρων αλλά και όλων των αγίων, η επέκτασίς της ήταν πολύ επιτυχής, γιατί οι άνθρωποι του κόσµου, που έζησαν στην γη των πειρασµών και των δοκιµασιών, αλλά που «επολιτεύοντο» σαν να βρισκόταν στον ουρανό. Να µη λησµονούµε ότι οι Άγιοι της Εκκλησίας δεν ανήκουν µόνο στους οικείους και οµοεθνείς τους, αλλά στη Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, ήτοι σε όλους τους πιστούς, εκείνους που πέρασαν, που ζουν και που θα έρθουν. Ό,τι άλλο είναι πλάνη και υψηλόφρονα γνώµη.
Κανείς δεν γίνεται άγιος από µόνος του, παρά µόνο συµµετέχοντας στην αγιότητα του Χριστού.
Ουσιαστικά άγιος είναι µόνο ο Θεός. «Εις άγιος, εις Κύριος, Ιησούς Χριστός, εις δόξαν Θεού Πατρός», ψάλλουµε σε κάθε Κυριακάτικη λειτουργία. Οι πιστοί αγιάζουν όταν ενώνονται µε την χάρη του Χριστού και λάµπουν ως εικόνες Του. Μην ξεχνάµε τι παραγγέλνει ο Θεός ήδη από την Π.∆.: «Να γίνεστε άγιοι, διότι εγώ είµαι άγιος». Ο Χριστός δηλώνει καθαρά ότι είναι το φως του κόσµου και µετέχοντας στο άκτιστο αυτό φως Του αγιαζόµαστε και εµείς κατά χάρη, όπως λέµε, και όχι κατ’ ουσίαν. ∆εν µετέχουµε της ουσίας του Θεού, αλλά των ενεργειών του Θεού, και ξεκινώντας από τη παρούσα ζωή συνεχώς θα αγιαζόµαστε µεταβαίνοντες από δόξα σε δόξα.
Αυτό ζητάει ο Θεός από µας, να γίνουµε δηλαδή κατοικητήριο της Θεότητας, δια του Πνεύµατος του Αγίου, που κατοικεί µέσα µας, και δια του αγίου βαπτίσµατος. Ο σκοπός της ζωής µας είναι να αυξηθούµε «εις άνδρα τέλειον, εις µέτρον ηλικίας του πληρώµατος του Χριστού» (Εφεσίους 4,13). Όσοι λοιπόν µιµήθηκαν την ζωή του Χριστού και όσοι τηρούν τις εντολές του, εκείνοι λαµβάνουν την κλήση και την πολλαπλασιάζουν σαν τα τάλαντα του Ευαγγελίου και µπορούµε να πούµε ότι έτσι οι άγιοι όλων των εποχών είναι όχι οι κλητοί µόνο, αλλά και οι εκλεκτοί. ∆ιότι πολλοί είναι όσοι εκλήθησαν, αλλά λίγοι ανταποκρίνονται σ’ αυτό το κάλεσµα, ποιούντες έργα άξια µετανοίας.
Μέσω λοιπόν των αγίων βλέπουµε τι θέλει ο Θεός από εµάς, αφού άγιασαν γιατί ακριβώς τήρησαν το θέληµά Του. Ανάλογα βέβαια µε τη δύναµη και την ενίσχυση της χάριτος του Θεού στον καθένα, διότι όλοι δεν έχουν την δύναµη εκ Θεού να τρώνε π.χ. έλάχιστα όπως οι ασκητές ή να µην βγαίνουν ποτέ έξω από το κελί τους, όπως βλέπαµε σε παλιούς ασκητές. Όλοι όµως οι πιστοί έχουν την δυνατότητα να προσεύχονται και να ταπεινώνονται και αυτό είναι βασικό ως αρχή της αγιότητας. Οι άγιοι λοιπόν δεν έχουν δική τους αγιότητα, αλλά συµµετέχουν στην αγιότητα του Χριστού και προς τον Χριστό συνεχώς προσανατολίζουν, αφού ο Παράκλητος ενοικεί στην ψυχοσωµατική τους υπόσταση. Είναι ζωντανές και έµψυχες πινακίδες προσανατολισµού προς την πηγή της ζωής, τον Τριαδικό Θεό. Αυτό αναφέρεται και στον ευαγγελιστή Ιωάννη, διότι λέγει ότι «όσοι έλαβον αυτόν έδωκεν αυτοίς εξουσίαν τέκνα Θεού γενέσθαι» (α,12), που σηµαίνει ότι άγιος είναι κανείς ως υιοθετηµένος υιός του Θεού και όχι από κάποια υποτιθέµενη παραψυχολογική δύναµη δική του.
Οι χριστιανοί, ακόµη, αγιάζουν και καθίστανται δοχεία της θείας χάριτος, ανάλογα µε την κατά δύναµη άξια προσέλευσή τους στα µυστήρια της Εκκλησίας και την συµµετοχή τους στους εορταστικούς εκκλησιαστικούς κύκλους, που είναι κυρίως δεσποτικοί και θεοµητορικοί. Η πνευµατικότητά µας είναι και παραµένει λειτουργική και Χριστοκεντρική. Και κορυφαία θέση στην ορθόδοξη πνευµατικότητα και ζωή, τη δεύτερη αµέσως µετά την Αγία Τριάδα, έχει φυσικά η Υπεραγία Θεοτόκος, η µητέρα της Ζωής, που είναι ο Χριστός. Η Παναγία και οι άγιοι είναι µέρος της ανθρωπότητας. Τους αισθανόµαστε και προσευχόµαστε σ’ αυτούς ως φίλους και συνοδοιπόρους προς το ποθητό Τέρµα του παραδείσου. Και η Εκκλησία προβάλλει την ζωή τους, τη διδασκαλία τους, τα µαρτύριά τους ως κάλεσµα µιµήσεως της θεάρεστης ζωής τους, µέσα από τις καθηµερινές λαϊκές εορταστικές συνάξεις, τα πανηγύρια, τις Κυριακάτικες λειτουργίες, τις προσευχές και τα συναξάρια των αγίων.
Η εορτή των Αγίων Πάντων διαθέτει ακόµη ένα αξιοσηµείωτο χαρακτηριστικό, καθώς έχει και προληπτικό χαρακτήρα. Έχει θεσπισθεί και για τους «επιγενησοµένους αγίους», για αυτούς, δηλαδή, που θα αγιάσουν στο µέλλον. Ο Κύριος όµως µας ζητά να Τον αγαπούµε πάνω απ’ όλους και για έναν άλλο λόγο καθοριστικό για τη ζωή µας: ∆ιότι θέλει να µας καταστήσει µετόχους της δικής του µακαριότητας, να µας προσφέρει ασύλληπτης αξίας δώρα, να µας προσφέρει τα πάντα. ∆ιότι όταν αγαπάµε τον Χριστό µας περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο στον κόσµο, ζούµε από αυτή τη ζωή σ’ έναν άλλο κόσµο· στον κόσµο της Βασιλείας του Θεού. Όταν έχουµε στραµµένα τα µάτια µας σ’ Εκείνον, τότε µπορούµε να γευθούµε τα αόρατα µυστικά, τις πνευµατικές οµορφιές, τα µυστήρια του Θεού. Μπορούµε να γευθούµε τη γλυκύτητα της παρουσίας του· ν’ απολαύσουµε τη µυστική κοινωνία µαζί του. Να ζούµε καθηµερινά µια πνευµατική ζωή αγιότητος, χάριτος. Να απολαµβάνουµε τη λατρεία και την προσευχή ως ύψιστες πνευµατικές ηδονές. Έτσι θα έχουµε µέσα µας τόσο δυνατά βιώµατα, που θα συνεπαίρνουν την ύπαρξή µας. Έτσι θα γίνουµε πολίτες της Βασιλείας του από αυτή τη ζωή. Ας Τον αγαπήσουµε λοιπόν πάνω απ’ όλους και απ’ όλα. Και ας εισέλθουµε στο µυστήριο της εν Χριστώ αγάπης και ζωής.
Το στεφάνι της αγιότητας δεν είναι µόνο για τους µάρτυρες και για εκείνους που έχυσαν το αίµα τους για την πίστη του Χριστού. Μάρτυρες θεωρούνται όλοι όσοι αγωνίσθηκαν και αγωνίζονται µε συνέπεια στον στίβο της αρετής. Είναι αυτοί που καθηµερινά βιώνουν τον λόγο του Ευαγγελίου, τον λόγο του Σταυρού. Αυτοί που παλεύουν µε τα πάθη τους και υποµένουν καρτερικά τις δοκιµασίες της ζωής, ελπίζοντας στην Ανάσταση!
Γράφει ο Αρχιµανδρίτης του οικουµενικού θρόνου εφηµέριος Στερνών
π ΜΕΛΧΙΣΕ∆ΕΚ ΑΜΠΕΛΙΚΑΚΗΣ
