Κάπου στην πόλη µας, σε σηµείο τουριστικού ενδιαφέροντος, σε µια από τις γειτονιές που έχουν πλήρως παραδοθεί στη µοντέρνα κατάσταση που άλλοι ονοµάζουν εξευγενισµό και άλλοι αποκτήνωση, µια άστεγη γάτα βρίσκεται καθηµερινά αντιµέτωπη µε ορδές τουριστών και τη βία των έξυπνων κινητών τους. Μέχρι πρόσφατα ήταν ακόµα ένα από τα δύστυχα και ανώνυµα άστεγα ζώα της πόλης, τώρα πια είναι ένα δύστυχο ζώο µε ονοµατεπώνυµο: Chonkus Maximus.
Ξεκίνησε µε µια ανάρτηση στο διαδίκτυο. Κάποιος ξένος τουρίστας που περνούσε από τη γειτονιά και είχε όρεξη για καλαµπούρι τράβηξε ένα βίντεο της υπέρβαρης γάτας, πρόσθεσε µια κωµική λεζάντα και ξεκίνησε µια ψηφιακή καταιγίδα στο ίντερνετ. Το βίντεο έγινε βάιραλ. Χιλιάδες άλλοι το κοινοποίησαν. Τα µιµίδια πολλαπλασιάστηκαν. Μέσα σε λίγες µέρες δεν ήταν πλέον απλώς µια άστεγη γάτα µιας παρακµιακής πόλης του µεσογειακού νότου, ήταν ένας προορισµός. Και τώρα, τουρίστες από όλο τον πλανήτη φτάνουν καθηµερινά για να τη δουν από κοντά, να την ταΐσουν, να τη βιντεοσκοπήσουν, να την αξιολογήσουν. Ναι, να την αξιολογήσουν µε αστεράκια, σαν να τους προσέφερε κάποια υπηρεσία.
Και ενώ το διαδίκτυο γιορτάζει, η γάτα αργοπεθαίνει.
Όχι µεταφορικά. Όχι συµβολικά. Κυριολεκτικά. Η υγεία της καταρρέει υπό το βάρος της συνεχούς υπερφαγίας. Αυτό που κάποτε ήταν ήπια παχυσαρκία, τώρα έχει γίνει απειλητικό για τη ζωή της. Τον χειµώνα που µας πέρασε µπορούσε να περιπλανηθεί στη γειτονιά της, τώρα µόλις που κινείται και η υγεία της έχει επιδεινωθεί ραγδαία. Το φαγητό που του προσφέρεται – επεξεργασµένες λιχουδιές, φαστ φουντ, ακόµα και αποφάγια από τις διπλανές ταβέρνες- καταφτάνει σε συντριπτικές ποσότητες. Όχι από φροντίδα για το ζώο, αλλά για προσωπική ευχαρίστηση αυτών που τον φωτογραφίζουν. Κάθε επισκέπτης θέλει τη δική του στιγµή: µια φωτογραφία µαζί της, να τρώει από το χέρι του, ένα βίντεο σε αργή κίνηση που τη δείχνει να χασµουριέται ή να ανοιγοκλείνει τα µάτια της.
Τα βάσανά της γάτας έχουν γίνει µια διαδραστική ψυχαγωγία. Κάποιοι εθελοντές έχουν τοποθετήσει πινακίδα που απαγορεύει την παροχή φαγητού, όµως το θέαµα δεν σταµατά. Η γάτα είναι πλέον πολύ διάσηµη, το ίδιο και όσοι φωτογραφίζονται δίπλα της. Οι άνθρωποι βλέπουν µια βάιραλ στιγµή εν τη γενέσει της µε τους ίδιους πρωταγωνιστές- µια ευκαιρία να επιδείξουν την καλοσύνη τους µπροστά στην κάµερα, χωρίς ποτέ να αναφέρουν στο πολυπληθές κοινό τους ότι η υπερβολική «στοργή» τους σκοτώνει το ζώο.
Αυτό που βλέπουµε δεν είναι απλώς ο αργός θάνατος µιας γάτας, αλλά ένα σύµπτωµα κάτι µεγαλύτερου – και πολύ πιο ανησυχητικού.
Η φρενίτιδα µε τη συγκεκριµένη γάτα είναι προϊόν ενός συστήµατος που υπερανταµείβει την εφήµερη σαχλαµάρα, αρκεί αυτή να ευχαριστεί το κοινό, να διαδίδεται γρήγορα. Είµαι βάιραλ, άρα υπάρχω. Viralis sum, ergo sum. Η µαταιοδοξία έχει αναχθεί σε ύψιστο αγαθό, η ίδια µας η ζωή έχει αξία ανάλογη µε τις αντιδράσεις που έχουν οι φωτογραφίες µας στα (αντι)κοινωνικά δίκτυα. Και η ζωή της δύστυχης γάτας έχει αξία όσο διαρκεί η διασηµότητά της. ∆εν πρόκειται πια για ένα ζωντανό ον, για ένα τουριστικό αξιοθέατο πρόκειται, ένα µιµίδιο που καταβροχθίζεται καθηµερινά, όπως το φαγητό που καταβροχθίζει η ίδια.
Τι λέει για ‘µάς αυτή η ιστορία; Ότι ο πολιτισµός µας έκανε τον κύκλο του και πια, στον επιθανάτιο ρόγχο του, αναζητά να πιαστεί από ο,τιδήποτε, οπουδήποτε. Ακόµα και από ένα ανυπεράσπιστο ζώο που αργοπεθαίνει σε δηµόσια θέα είναι µια ευκαιρία για φωτογραφείς και βίντεο για τους επισκέπτες της πόλης µας. Που δεν γνωρίζουν βέβαια ότι οι γάτες που φωτογραφίζουν το καλοκαίρι δεν θα ζήσουν ως τον χειµώνα. Θα πεθάνουν από κάποια αρρώστια, ή από τροχαίο, ή από τα δηλητήρια που πετούν στις περισσότερες πια γειτονιές.
Υπάρχει µια λέξη για αυτό: βαρβαρότητα. Ένα νέο είδος βαρβαρότητας, ενισχυµένο µε φωτιστικά δαχτυλίδια και φίλτρα ίνσταγκραµ. Άγρια, όχι για την απροκάλυπτη βία της, αλλά για τη χαµογελαστή αδιαφορία της. Μια σκληρότητα που κρύβεται µέσα στην ψυχαγωγία, τόσο διακριτική όσο και κανονικοποιηµένη. Που τη χειροκροτούµε ως ένα υγιές τάχα σηµείο των καιρών.
Μας αρέσει να σκεφτόµαστε τους εαυτούς µας ως µια πολιτισµένη κοινωνία. Αλλά τι σηµαίνει αυτό όταν η δυστυχία ενός ζώου γίνεται εργαλείο του µάρκετινγκ; Όταν οι τουρίστες σχηµατίζουν ουρά όχι για να βοηθήσουν, αλλά για να συµµετάσχουν σε µια τελετουργία παθητικής βλάβης; ∆εν είναι καλοσύνη αυτό. Είναι φρικ σόου. Μια χαµογελαστή, φιλτραρισµένη µορφή σκληρότητας που εξαπλώνεται υπό το πρόσχηµα της αγάπης.
Η πόλη µας δεν είναι πλέον µια κοινότητα. Όλο και περισσότερο όλα είναι ένα σκηνικό. Και οι κάτοικοί της – άνθρωποι και ζώα – έχουν γίνει το φόντο για τους «ψηφιακούς δηµιουργούς» που «παράγουν περιεχόµενο» και αναζητούν διαρκώς καινούργιες φωτογραφικές εµπειρίες. Αυτό που κάποτε ήταν δηµόσιος χώρος είναι τώρα σκηνικό τρόµου γεµάτο αγχωµένους ινφλουένσερς και άλλα διαδικτυακά παράσιτα. Αυτό που κάποτε ήταν µια άστεγη γάτα, σήµερα είναι ένα εµπόρευµα.
Όπως όλοι µας, εξάλλου.
Υ.Γ. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραµµές η γάτα έχει εξαφανιστεί, ελπίζουµε να µην την έχει πειράξει κάποιος ενθουσιώδης «θαυµαστής». Την αναζητάµε για να την περιθάλψουµε και να τη φροντίσουµε σε ένα σωστό περιβάλλον.
Φιλοζωικός Σύλλογος Χανίων «Η προστασία των Ζώων»
