Περίοδος εφαρµογής της οργανικής οικολογικής εδαφοκάλυψης
Η εφαρµογή της οργανικής οικολογικής εδαφοκάλυψης ανάλογα µε την περίπτωση µπορεί να γίνει από τον οικοκαλλιεργητή όλο το χρόνο. Εξαρτάται από το υλικό που έχει στη διάθεσή του και το σκοπό που επιδιώκει.
Κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου, τα ελαφριά χρωµατιστά υλικά είναι πολύ αποτελεσµατικά. Κι αυτό γιατί αντανακλούν τη θερµότητα και παρεµποδίζουν την ανάπτυξη των ανεπιθύµητων αγριόχορτων. Η τεχνική της οργανικής οικολογικής εδαφοκάλυψης το καλοκαίρι διατηρεί το έδαφος υγρό, κάτι που µπορεί να είναι απαραίτητο σε ζεστά- ξηρά καλοκαίρια µε λίγες βροχοπτώσεις. Έπειτα το καλοκαίρι η ποσότητα των υλικών από το κούρεµα των χλοοταπήτων είναι αρκετά αυξηµένη. Υλικά όπως τα ροκανίδια και ο φλοιός ξύλου βοηθούν στη διατήρηση επαρκούς υγρασίας.
Η άνοιξη είναι πράγµατι η ιδανική εποχή εφαρµογής της οργανικής οικολογικής εδαφοκάλυψης. Τα υπόλοιπα από το κούρεµα των χλοοταπήτων και το κοµπόστ είναι η καλύτερη επιλογή για αυτήν την περίοδο, καθώς αυτά τα υλικά εµπλουτίζουν το έδαφος και δίνουν στα νεαρά φυτά την απαραίτητη ώθηση για ανάπτυξη. Στις αρχές της άνοιξης, συνιστάται η χρήση σκουρόχρωµων υλικών για εδαφοκάλυψη. Τα υλικά αυτά βοηθούν στη θέρµανση του εδάφους, επιτρέποντας έτσι την έγκαιρη φύτευση των καλλιεργειών και επιταχύνοντας την ανάπτυξη της καλλιέργειας. Η οργανική οικολογική εδαφοκάλυψη µπορεί να εφαρµοστεί και στα τέλη της άνοιξης, αν το έδαφος έχει διατηρήσει ακόµη την υγρασία και έχει ζεσταθεί. Στην περίπτωση αυτή, αν η επίστρωση είναι µεγάλου βάθους το έδαφος δεν αναπνέει σωστά και ο ατµός δεν µπορεί να απελευθερωθεί. Η κατάσταση αυτή µπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες εµφάνισης πολλών φυτοπαθολόγων και εχθρών. Για την ελαχιστοποίηση ενός τέτοιου ενδεχόµενου συνιστάται να ποτίζεται καλά µετά την επίστρωση για 2-3 µήνες πριν την έναρξη της περιόδου των βροχών.
Το φθινόπωρο είναι φυσικά η εποχή που µπορεί ο οικοκαλλιεργητής να προβεί στην επίστρωση του εδάφους µε πεσµένα φύλλα. Πράγµατι, τα φύλλα είναι ένα οργανικό υλικό που παρέχει πολύτιµα θρεπτικά συστατικά στο έδαφος και διατηρεί σταθερή τη θερµοκρασία του. Τα τέλη του φθινοπώρου , µετά τις αρχικές έντονες βροχοπτώσεις και τον κορεσµό του εδάφους είναι καλή περίοδος. Πρέπει να επισηµανθεί πως την περίοδο αυτή το έδαφος είναι υγρό και συχνά θερµαίνεται, προκαλώντας την απελευθέρωση ατµού. Η εφαρµογή της οργανικής οικολογικής εδαφοκάλυψης µπορεί να γίνει και κοντά στο τέλος της περιόδου των βροχών. Τότε ο ατµός στο έδαφος έχει απελευθερωθεί, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει υγρασία στο έδαφος, η οποία βοηθάει το οργανικό υλικό της οικολογικής εδαφοκάλυψης να αποσυντεθεί . Η υγρασία θα διατηρηθεί από το υλικό εδαφοκάλυψης και θα χρησιµοποιηθεί για το φυτό για πολλές εβδοµάδες ή και µήνες. Πριν από την εφαρµογή της οργανικής οικολογικής εδαφοκάλυψης, πρέπει να αφαιρούνται τα ανεπιθύµητα αγριόχορτα. Εξυπακούεται πως το επιλεγµένο οργανικό υλικό είναι απαλλαγµένο από σπόρους ανεπιθύµητων αγριόχορτων και διαφόρων παθογόνων και παρασίτων. Η βλάστηση και η θρέψη πολλών ανεπιθύµητων χόρτων µπορούν να ελεγχθούν µε την εφαρµογή της οργανικής ή ανόργανου οικολογικής εδαφοκάλυψης. Η τεχνική αυτή µε την επίστρωση του εδάφους µπορεί να λειτουργήσει ως φυσικό φράγµα για αποτροπή της βλάστησης ή να ελέγξει φυσικά τα σπορόφυτα των ανεπιθύµητων αγριόχορτων. Ο συνδυασµός µε φύλλο πολυαιθυλενίου και αχύρων δίνει τα καλύτερα αποτελέσµατα. Χρειάζεται όµως συγκέντρωση και ανακύκλωση του πλαστικού και αποφυγή χρήσης βιοαποικοδοµούµενων πλαστικών που µετά από µερικές εφαρµογές αχρηστεύουν το έδαφος. Πολλοί ερευνητές διαπίστωσαν πως η εφαρµογή της ανόργανης οικολογικής εδαφοκάλυψης µείωσε στατιστικά σηµαντικά τα ανεπιθύµητα αγριόχορτα στις καλλιέργειες µελιτζάνας, αρακά και γλυκοπατάτας. Ο συνδυασµός του συστήµατος στάγδην µε υπολείµµατα ζαχαροκάλαµου βρέθηκε πως εξοικονοµεί νερό περίπου 44% και παράγει την υψηλότερη απόδοση καρπών. Η φυσικοβιολογική µέθοδος της ηλιοθέρµανσης του εδάφους ευνοεί τους θερµόφιλους µικροοργανισµούς να ελέγξουν τα εδαφογενή φυτοπαράσιτα, τα µη επιθυµητά αγριόχορτα και το ολοπαράσιτο της οροβάγχης.
Κατά τη διάρκεια του χειµώνα, µπορεί να γίνει εφαρµογή της οργανικής οικολογικής εδαφοκάλυψης σε µεγάλο πάχος γύρω από τα φυτά . Στους λαχανόκηπους , η τεχνική αυτή είναι µια συνηθισµένη µέθοδος για να διατηρούνται τα υπάρχοντα φυτά υγιή και να προστατεύονται από το κρύο. Επιπλέον η βελτίωση αυτή βοηθάει στη διατήρηση της ζωής του εδάφους ακόµη και το χειµώνα.
Συνοπτική παρουσίαση µερικών υλικών οικολογικής εδαφοκάλυψης
Υπάρχουν πολλά είδη υλικών εδαφοκάλυψης, όπως φυσικά, συνθετικά, πετρελαϊκά, συµβατικά, ανόργανα και οργανικά. Στη διεθνή βιβλιογραφία η εδαφοκάλυψη που χρησιµοποιεί οργανικά υλικά αναφέρεται ως «οργανική» και εκείνη που βασίζεται στα ανόργανα ως «ανόργανη». Τα οργανικά υλικά βρίσκονται στη φύση και µπορούν να διασπαστούν από τους οργανισµούς του εδάφους, ενώ τα ανόργανα είναι τεχνητά υλικά ή από πετρώµατα ή από πλαστικά και δεν υπόκεινται σε βιοδιάσπαση,
Γενικά τα οργανικά υλικά είναι πιο ωφέλιµα από τα ανόργανα. Ο χρήστης οικοκαλλιεργητής τα βρίσκει στα χωράφια του. Αναφέρεται στη σχετική διεθνή βιβλιογραφία πως η συνολική παραγωγή οργανικών αποβλήτων από ανθρώπους, ζώα και καλλιέργειες ανέρχεται περίπου σε 38 τρισεκατοµµύρια µετρικούς τόνους παγκοσµίως. Τα γεωργικά απόβλητα σε επίπεδο κόσµου κυµαίνονται σε 600 έως 700 εκατοµµύρια µετρικούς τόνους. Κι όµως το µεγαλύτερο ποσοστό των αποβλήτων αυτών παραµένουν αναξιοποίητα. Τα οργανικά υλικά προσθέτουν θρεπτικά συστατικά και αυξάνουν την ικανότητα συγκράτησης νερού και τη γονιµότητα του εδάφους. Από τα υλικά αυτά χρησιµοποιούνται σε ευρεία κλίµατα τα ροκανίδια φλοιού ή µαλακού και σκληρού ξύλου , τα υπόλοιπα από το κούρεµα χλοοταπήτων , τα άχυρα και η χνούµη σιτηρών ή αναποφλοίωτου ρυζιού, τα φύλλα φυτών, το κοµπόστ, οι φλοιοί ρυζιού, οι φλοιοί κακάου, το πριονίδι βιοµηχανιών ξύλου και άλλα. Πρέπει να αποφεύγεται το χρωµατιστό ξύλο. Είναι προτιµότερο να χρησιµοποιούνται φυσικά αποικοδοµήσιµα υλικά για καλύτερα αποτελέσµατα. Αναφέρεται επίσης η χρήση αποικοδοµήσιµου πλαστικού και χαρτονιού . Τα υλικά αυτά είναι λιγότερο ωφέλιµα για τη ζωή στο έδαφος. Τα ανόργανα υλικά όπως τα πλαστικά φύλλα, είναι εύκολα στον χειρισµό και φαίνονται καλή επιλογή λόγω της ανθεκτικότητάς τους, αλλά δεν είναι ανακυκλώσιµα και δεν είναι φιλικά προς το περιβάλλον.
1. Οργανικά υλικά οικολογικής εδαφοκάλυψης
Το οργανικό εδαφοκαλυπτικό υλικό έχει µια σειρά από θετικά χαρακτηριστικά. ∆ιατηρεί την υγρασία του εδάφους µειώνοντας την απώλεια νερού µέσω της εξάτµισης, ελαχιστοποιεί τη διάβρωση του εδάφους, µετριάζει τις θερµοκρασίες του εδάφους, αναστέλλει την ανάπτυξη ζιζανίων, ενθαρρύνει την ανάπτυξη ωφέλιµων µικροοργανισµών του εδάφους και µειώνει την εξάπλωση των παθογόνων που γεννιούνται στο έδαφος εµποδίζοντας το έδαφος να πιτσιλίσει στα φυτά κατά τη διάρκεια καταιγίδων και ποτίσµατος. Το εδαφοκαλυπτικό υλικό µπορεί επίσης να εξαλείψει το κούρεµα του γκαζόν γύρω από δέντρα και θάµνους, αποτρέποντας µηχανικούς τραυµατισµούς στους κορµούς. Όταν χρησιµοποιείται ως χειµερινή προστασία, το εδαφοκαλυπτικό υλικό εµποδίζει την εκτίναξη σπ’ορων(οι ρίζες των φυτών ωθούνται προς τα πάνω από το έδαφος) κατά τη διάρκεια περιόδων παγώµατος και απόψυξης. Μπορεί επίσης να χρησιµοποιηθεί για τη σταθεροποίηση διαβρωµένων περιοχών, αποτρέποντας τη διάβρωση από τον άνεµο και το νερό. Τα οργανικά εδαφοκαλυπτικά υλικά αποσυντίθενται µε την πάροδο του χρόνου, βελτιώνοντας τη δοµή και την ποιότητα του εδάφους και επιστρέφοντας θρεπτικά συστατικά στο έδαφος .Στην εδαφοκάλυψη µε υλικά φυτικής προέλευσης στα υδάτινα ρεύµατα η σχέση Άνθρακα προς Άζωτο να είναι µικρότερη του 20:1. Σε αντίθετη περίπτωση θα υπάρξει αυξηµένη περιεκτικότητα στο νερό νιτρικού Αζώτου,
Ο Φλοιός µαλακού και σκληρού ξύλου
Ο θρυµµατισµένος φλοιός µαλακού και σκληρού ξύλου είναι από τα καλά υλικά εδαφοκάλυψης. Κι αυτό γιατί περιέχουν αρκετή υγρασία και τη διατηρούν για µεγάλο χρονικό διάστηµα .Προσδίδουν θρεπτικές ουσίες στην αναπτυσσόµενη καλλιέργεια. Ο φλοιός σκληρού ξύλου παρέχει στην καλλιέργεια περισσότερα θρεπτικά συστατικά. Χρησιµοποιούνται συνήθως για βλάστηση και διαµόρφωση τοπίου. Εφαρµόζεται σε πάχος «επίστρωσης» 5-7 εκατοστών. Η κύρια πλεονεκτική ιδιότητά του είναι ότι δεν περιέχει σπόρους ανεπιθύµητων αγριόχορτων.
Το άχυρο και η χνούµη των σιτηρών.
Το πάχος επίστρωσης είναι περίπου 15 έως 20 εκατοστά. Η αχυροκάλυψη πρέπει να αποφεύγεται σε περιοχές µε υψηλή κυκλοφορία λόγω των εξαιρετικά εύφλεκτων ιδιοτήτων της. Όταν χρησιµοποιούνται για εδαφοκάλυψη άχυρο δηµητριακών ή χόρτο θα πρέπει η ελάχιστη κάλυψη να κυµαίνεται στο 70%.
Πριονίδι
Τα λεπτοδιαµερισµένα φυτικά υπολείµµατα (π.χ. πριονίδι) και αυτά που είναι πλούσια σε διαλυτούς υδατάνθρακες (π.χ. φρέσκο ψιλοκοµµένο σουδανικό σόργο, καλαµπόκι και άλλα χόρτα) που έχουν αναλογία C:N µεγαλύτερη από 30 µπορούν να δεσµευτούν.
Πεσµένα φύλλα
Το λεπτό στρώµα φύλλων επιτρέπει λιγότερη διείσδυση νερού και αέρα από το πιο χονδρό υλικό. Έχει βρεθεί διεθνώς η θετική επίδραση του οργανικού υλικού από πεσµένα φύλλα στην ανάπτυξη της βλάστησης . Ακόµα διαπιστώθηκε πως η εφαρµογή φύλλων ευνοεί την ανάπτυξη της καλλιέργειας, την πρώιµη ανθοφορία, τον αριθµό των ανθέων και των καρπών και την κοµπόδεση και βελτιώνει την εµφάνιση, την ποιότητα και την ανθεκτικότητα των καρπών.
Θρυµµατισµένα δηµοτικά απόβλητα ξύλου δέντρων
Οι δενδροκόµοι και οι εταιρείες κοινής ωφέλειας σε πόλεις ή σε χωριά συχνά διαθέτουν δωρεάν τα δηµοτικά υλικά της οργανικής εδαφοκάλυψης στους δηµότες. Τα υλικά αυτά κατά κανόνα, αποτελούνται από µεγαλύτερα κοµµάτια ξύλου και δεν έχουν υποστεί ωρίµανση. Το φρέσκο υλικό καθώς αποσυντίθεται χρησιµοποιεί µεγαλύτερες ποσότητες Αζώτου στο έδαφος. Αυτός ο τύπος εδαφοκάλυψης είναι ιδιαίτερα χρήσιµος για τη δηµιουργία µονοπατιών.
Θρυµµατισµένα κελύφη κακάου
Το υλικό αυτό είναι υποπροϊόν της βιοµηχανίας σοκολάτας. Είναι πολύ ελαφρό και εύχρηστο. Είναι κατάλληλο για όλες τις περιοχές φύτευσης και µυρίζει ευχάριστα. Το πάχος επίστρωσης δεν πρέπει να ξεπερνά τα 2,5 εκατοστά. Συνιστάται να ποτίζεται ελαφρά για να συγκρατείται στη θέση του. Αποσυντίθεται γρήγορα. Για το λόγο αυτό πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο η εφαρµογή του. Αν στην περιοχή συχνάζουν κατοικίδια ζώα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση του. Κι αυτό γιατί τα υποπροϊόντα σοκολάτας µπορεί να είναι θανατηφόρα για τα ζώα, εάν καταναλωθούν.
Μίσχανθος
Στη Γαλλία ο Μίσχανθος ο κινεζικός (Miscanthus sinensis ) βρίσκει ευρεία εφαρµογή ως οργανικό υλικό στην οικολογική εδαφοκάλυψη.
Τα φυτικά υπόλοιπα από τα συστήµατα της αγρανάπαυσης ,της χλωρής λίπανσης και της αµειψισποράς
Τα υπόλοιπα αυτά αποτελούν πολύτιµο οργανικό υλικό στην οικολογική εδαφοκάλυψη. Το υλικό αυτό µπορεί να βελτιώσει την περιεκτικότητα του εδάφους σε Άζωτο και Φώσφορο, την εδαφική δοµή και να βοηθήσει στον έλεγχο ορισµένων εδαφογενών παθογόνων.
Θρυµµατισµένα κοµποστοποιηµένα φύλλα
Τα φύλλα αυτά κοµποστοποιούνται στο σπίτι. Το υλικό αυτό βρίσκει ευρεία εφαρµογή σε παρτέρια κήπου. Πρέπει να αποφεύγεται η χρήση µολυσµένων φύλλων για κοµποστοποίηση.
Τα κοµµένα χόρτα
Τα κοµµένα χόρτα µπορούν να απλωθούν σε λεπτές στρώσεις σε παρτέρια λαχανικών και πολυετών φυτών και να αναποδογυριστούν στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου. Πρέπει κάθε στρώση πριν τοποθετηθεί η επόµενη να στεγνώσει καλά. Το υλικό δεν πρέπει να εφαρµόζεται σε παχιές στρώσεις. Τα κοµµένα χόρτα από το κούρεµα του γκαζόν πρέπει να προέρχονται από οικολογικό χλοοτάπητα και να µην περιέχουν απανθισµένα ανεπιθύµητα αγριόχορτα.
Κοµποστοποιηµένη ζωική κοπριά
Η καλά κοµποστοποιηµένη ζωική κοπριά µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως υλικό εδαφοκάλυψης ή ως βελτιωτικό εδάφους. Η κοµποστοποιηµένη ζωική κοπριά είναι µια εξαιρετική επιλογή , καθώς βελτιώνει τη δοµή του εδάφους και προσθέτει θρεπτικά συστατικά. Η κοπριά πρέπει να είναι πλήρως κοµποστοποιηµένη, γιατί µπορεί να «κάψει» τις καλλιέργειες.
Χωροκατακτητικά ή επιτακτικά φυτά
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την οικολογική εδαφοκάλυψη παρουσιάζουν τα λεγόµενα χωροκατακτητικά ή επιτακτικά φυτά. Τα φυτά αυτά χαρακτηρίζονται από ταχύτατη πλευρική ανάπτυξη και εµποδίζουν τα άλλα ανεπιθύµητα αγριόχορτα. Αναφέρονται η Βερβένα µε ευαισθησία στις χαµηλές θερµοκρασίες και τους βοριάδες, και το έρπον ∆ενδρολίβανο µε εξαιρετική ανθεκτικότητα σε ξηροθερµικό περιβάλλον και σε χαµηλές θερµοκρασίες, η ∆ιµορφοθήκη µε γρήγορη ανάπτυξη και µεγάλη αντοχή στα αλάτια η Καλιµπραχόη χαρακτηρίζεται από πλούσιο φύλλωµα και έχει πολύ γρήγορη ανάπτυξη, ο Κισσός µε πολύ γρήγορη ανάπτυξη και ανθεκτικός στις πιο δύσκολες συνθήκες, η Λαντάνα µε έρπουσα γρήγορη ανάπτυξη και ανθεκτική σε συνθήκες υψηλής θερµοκρασίας και ξηρασίας, το Μαστιχάκι µε µεγάλη ανθεκτικότητα στην ξηρασία και στις υψηλές θερµοκρασίες, η Οινοθήρα µε πολύ γρήγορη πλευρική ανάπτυξη, η Οξαλίδα µε έντονη χωροκατακτητική ανάπτυξη, , η Πορτουλάκα µε έρπουσα βλάστηση και σαρκώδη ωοειδή φύλλα και η Σερφίνια µε γρήγορη έρπουσα βλάστηση .
2.Ανόργανα υλικά της οικολογικής εδαφοκαλυψης
Τα ανόργανα εδαφοκαλυπτικά υλικά χρησιµοποιούνται γενικά για τη δηµιουργία «φραγµών» στα ανεπιθύµητα αγριόχορτα. Προτιµούνται επίσης για διακοσµητικούς σκοπούς. Το ανόργανο εδαφοκαλυπτικό υλικό, όπως οι πέτρες ή το χαλίκι, και άλλα δεν αποσυντίθεται εύκολα και γρήγορα και δεν βελτιώνουν άµεσα την ποιότητα του εδάφους. Τα πετρώµατα απορροφούν και αντανακλούν θερµότητα, η οποία µπορεί να είναι επιζήµια κατά τη διάρκεια ζεστού και ξηρού καιρού. Το ελάχιστο µέγεθος του υλικού εδαφοκάλυψης που αποτελείται από χαλίκι ή άλλο ανόργανο υλικό εδαφοκάλυψης θα πρέπει να είναι 1,90 εκατοστά. Το βάθος εφαρµογής των υλικών αυτών να µην ξεπερνάει τα 5 εκατοστά.
Επίλογος
Η αγροοικολογική έρευνα τα τελευταία χρόνια έχει επιτελέσει πλούσιο και σηµαντικό έργο στο θέµα της πρακτικής της οικολογικής εδαφοκάλυψης. Υπάρχει άφθονη και ενδιαφέρουσα τεχνογνωσία, τόσο για την οργανική, όσο και για την ανόργανη εδαφοκάλυψη. Αυτό που λείπει είναι η µεταλαµπάδευση των πρακτικών δεξιοτεχνιών των σχετικών µε την πρακτική αυτή. Ο οικοκαλλιεργητής ο κύριος συντελεστής της οικολογικής γεωργικής παραγωγής βρίσκεται µπροστά σε ένα πραγµατικό κυκεώνα γεωργικών τεχνικών πληροφοριών και είναι αδύνατο να αυτοεκπαιδευτεί και να επιλέξει αυτές που θα χρειαστεί για την οργάνωση και εκσυγχρονισµό της γεωργικής οικοεκµετάλευσής του. Χρειάζεται άµεσα βοήθεια. Οι «καιροί ου µενετοί».
∆ρας Βαγγέλης Α. Μπούρµπος Γεωπόνος, Ερευνητής, Φυτοπαθολόγος,Οικοτοξικολόγος
