Η λεμονιά της Λαπήθου

ΕΥΤΥΧΙΟΣ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΔΑΚΗΣ*
Η λεμονιά Λαπήθου είναι μια κυπριακή ποικιλία μεγάλου εμπορικού ενδιαφέροντος. Τα λεμόνια της είναι εξαιρετικής ποιότητας, το  πιο σημαντικό για την εμπορία τους είναι ότι τα μεγέθη των καρπών της την περίοδο Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου, τότε που η ζήτηση είναι μεγάλη, καλύπτουν τις απαιτήσεις της αγοράς, την περίοδο αυτή οι καρποί της είναι μεγαλύτεροι και από την ελληνική ποικιλία  “μαγληνή”. Η λαπηθιώτικη λεμονιά είναι χυμώδης και ο αριθμός των σπόρων είναι ελάχιστος. Επίσης δείχνει σημαντική ανθεκτικότητα στην κορυφοξήρα.
Τα δέντρα της Λαπήθου έχουν ζωηρή ανάπτυξη, είναι πλαγιόκλαδα ως ορθόκλαδα, χωρίς αγκάθια και είναι πολύ παραγωγικά.
Στην αρχή η λαπηθιώτικη λεμονιά εθεωρείτο παραλλαγή της Lisbon, αλλά με μοριακές έρευνες που έγιναν στην Κύπρο πιστοποιήθηκε ότι η λεμονιά Λαπήθου παρουσιάζει γενετική παραλλακτικότητα από τη Lisbon. H ποικιλία αυτή εκαλλιεργείτο για εκατοντάδες χρόνια  στην επαρχία Κερύνειας και αποτελούσε  πηγή πλούτου για την περιοχή αυτή πριν την εισβολή των Τούρκων το 1974. Ολη η επαρχία της Κερύνειας και ιδιαίτερα η ζώνη Καραβας – Λαπήθου που απέχει 12 Km από την Κερύνεια, ήταν γεμάτες από περιβόλια αυτής  της  ποικιλίας. Η εμπειρία των Κύπριων παραγωγών λεμονιάς καθιστούσε τα  λεμόνια τους ανταγωνιστικά, επειδή ήταν καλύτερης ποιότητας και χαμηλότερου κόστους. Στην κωμόπολη Λαπήθου διοργανωνόταν πριν την τουρκική εισβολή εορτασμοί προς τιμή της λεμονιάς. Τώρα μόνο οι θύμησες έχουν μείνει από το λεμονόδασος αυτό. Τα περιβόλια της λαπηθιώτικης λεμονιάς έχουν καταστραφεί  γιατί οι Τούρκοι έποικοι που ήρθαν από την Ανατολία δεν ήξεραν να την καλλιεργούν. Σήμερα, η ποικιλία αυτή καλλιεργείται μόνο στη Νότιο Κύπρο.
Οι λεμονιές Λαπήθου εκτός από τα αγρονομικά χαρακτηριστικά που περιγράψαμε παραπάνω μας άφησαν και ιστορικές μαρτυρίες για το δράμα και τις φωνές απελπισίας πολλών κατοίκων της περιοχής εκείνης που άφησαν την ψυχή τους στο λεμονόδασος, εκείνο το Σάββατο του 1974 κυνηγημένοι από τους Τούρκους αλεξιπτωτιστές. Ενα ποιηματάκι του Κύπριου ποιητή Κώστα Μόντη το δράμα της Λαπηθιώτικης λεμονιάς από την τουρκική εισβολή:
ΠΕΡΒΟΛΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΑΒΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΑΠΗΘΟΥ, 1974
Ποια μοίρα το σημάδεψε το φετινό άνθισμά σας,
ποια μοίρα μαύρη των πικρών χρονιών
που νάν’ οι σάρκες άγουρων παιδιών το λίπασμά σας
κ’ αίμα ο χυμός των λεμονιώ.

Η καλλιέργεια της λαπηθιώτικης λεμονιάς  μπορεί να επεκταθεί και στην Ελλάδα για να βοηθήσουμε στη μείωση των εισαγομένων λεμονιών. Πρέπει να αναφερθεί ότι η Ελλάδα εισάγει σημαντικές ποσότητες λεμονιών τους καλοκαιρινούς μήνες. Για παράδειγμα την περίοδο 2011/12 η Ελλάδα εισήγαγε 31.384 τόνους λεμόνια, κυρίως από την Αργεντινή (15.770 tn), την Τουρκία (5.903 tn), την Ιταλία (4.354 tn). Η Τουρκία κάνει μεγάλες φυτεύσεις της λαπηθιώτικης λεμονιάς και την ονομάζει Kibris.

*ειδικός εσπεριδοειδών