Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

H Ενωση της Κρήτης με την Ελλάδα

ΣΤΕΛΛΑ ΣΥΜΒΟΥΛΑΚΗ – ΚΟΥΡΗ*
Την 1η Δεκεμβρίου 1913, ημέρα Κυριακή, έγινε η τελετή της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα και η γαλανόλευκη κυμάτισε στον ιστό του φρουρίου Φιρκά, στα Χανιά, κάτω από τον χειμωνιάτικο κρητικό ήλιο. Ηταν μια μέρα πολυπόθητη για κάθε Κρητικό, για την οποία πολλοί έδωσαν το αίμα τους και ας μην αξιώθηκαν να τη ζήσουν. Ας δούμε, όμως, μια σειρά γεγονότων που οδήγησαν στην ένωση του Κρητικού με τον ομοαίματο Συνέλληνα.
Η επανάσταση του 1866 – 1869 είναι μια κορυφαία στιγμή του αγώνα των Κρητών, με στόχο την ελευθερία και την ένωση με την Ελλάδα. Το κρητικό ζήτημα και οι διαστάσεις που έλαβε, ανέδειξαν τον εθνικό του χαρακτήρα. Επιτέλους, η ευρωπαϊκή διπλωματία αναγκάστηκε να ασχοληθεί με το όλο θέμα και τις διαστάσεις του και να το θεωρήσει, ως όφειλε, ως μια σημαντική πτυχή του ανατολικού ζητήματος.
Οι επαναστατικές κινητοποιήσεις είχαν ήδη ξεκινήσει πριν την επίσημη κήρυξη  της επανάστασης. Ωστόσο, η κρητική επανάσταση παρουσίαζε αδυναμίες και μάλιστα μεγάλες: αρκεί να σκεφτεί κανείς την έλλειψη ενός γενικού αρχηγού. Καμιά ηγετική προσωπικότητα δεν μπόρεσε να αναδειχθεί στο σύνολο της Κρήτης. Ωστόσο, η Γενική Συνέλευση αποτέλεσε την ανώτατη επαναστατική εξουσία.
Στο Αρκάδι, έγινε μια από τις σημαντικότερες μάχες του κρητικού αγώνα. Εκεί, οι πολιορκημένοι ανατινάχθηκαν όταν οι Τούρκοι μπήκαν στη Μονή. Η ηρωική θυσία του Αρκαδίου δημιούργησε συγκλονιστικές εντυπώσεις σ’ ολόκληρο τον κόσμο: οι Μεγάλες Δυνάμεις και η Ελληνική κυβέρνηση υποκλίθηκαν μπρος στο μεγαλείο της αδάμαστης κρητικής ψυχής.
Ακολούθησαν κι άλλες επαναστάσεις. Το 1895 ξεκίνησε μια ακόμη επανάσταση με επικεφαλής τον Μανούσο Κούνδουρο. Οι σφαγές και οι βιαιότητες των Τούρκων συνεχίστηκαν, όπως και οι σκληρές μάχες.
Τον Φεβρουάριο του 1897, επικεφαλής του στρατοπέδου των επαναστατών, στο Ακρωτήρι Χανίων, ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Τα πλοία των Μεγάλων Δυνάμεων κανονιοβολούσαν με απίστευτη σκληρότητα τους Κρήτες επαναστάτες. Βέβαια, η στάση αυτή των Μεγάλων Δυνάμεων ξεσηκώνει την ευρωπαϊκη κοινή γνώμη, ενώ ο Βενιζέλος, ως εκπρόσωπος των Κρητών επαναστατών, δηλώνει στους Ευρωπαίους ότι οι Κρήτες θα δεχθούν την αυτονομία, ως ενδιάμεσο σταθμό της πορείας προς την ένωση.
Την ίδια χρονιά προτείνεται από τις Μεγάλες Δυνάμεις, ως εναλλακτική λύση, η αυτονομία με επικυριαρχία του Σουλτάνου, πρόταση που δεν έγινε αποδεκτή κατ’ αρχήν ούτε από τους Κρήτες ούτε από την ελληνική κυβέρνηση. Εν τω μεταξύ, μετά τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, η Ελλάδα ανακαλεί τις δυνάμεις της από την Κρήτη.
Οι Κρήτες, κατά την πάγια τακτική τους, καταφεύγουν σε συνελεύσεις προκειμένου να αποφασίσουν, αν θα δεχτούν τη λύση της αυτονομίας, που ήταν άλλωστε και η πρόταση των Ευρωπαίων, την οποία και αποδέχτηκαν τελικά.
Το 1898, ο δευτερότοκος  γιος του βασιλέως Γεωργίου, πρίγκιπας Γεώργιος, φθάνει στην Κρήτη ως ύπατος αρμοστής των Μεγάλων Δυνάμεων. Οι Κρήτες πιστεύουν πως η αυτονομία θα ήταν το πρώτο βήμα προς την ένωση. Σύντομα, όμως, αντιλαμβάνονται ότι οι στόχοι των Μεγάλων Δυνάμεων δεν άφηναν περιθώρια ή σκέψεις για την πολυπόθητη ένωση. Ο πρίγκιπας Γεώργιος στηριζόταν κυρίως στο βασιλικούς οίκους της Ευρώπης, με τους οποίους το συνέδεαν συγγενικοί δεσμοί.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, σύντομα διαφώνησε με την πολιτική του πρίγκιπα, διότι γνώριζε πολύ καλά τις επιδιώξεις των Μεγάλων Δυνάμεων. Ο Βενιζέλος υποστήριζε ότι η Κρήτη έπρεπε να αποκτήσει δική της πολιτοφυλακή, να απαλλαγεί από την ξένη στρατιωτική παρουσία και βέβαια, να μπορεί να εκλέγει ο Κρητικός λαός την ηγεσία του.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποπέμφθηκε από την κρητική κυβέρνηση, ενώ κατασυκοφαντήθηκε σε Κρήτη και Ελλάδα ως ανθενωτικός και με απώτερο στόχο την ανακήρυξη της Κρήτης σε ηγεμονία. Ετσι, η πολιτική αυτή κρίση, οδηγήθηκε στο κίνημα του Θερίσου, τον Μάρτιο του 1905.
Μετά τον ένοπλο αγώνα, οι Μεγάλες Δυνάμεις αναγκάστηκαν να χορηγήσουν αμνηστία, και αποδέχτηκαν να μεταβεί μια επιτροπή στην Κρήτη προκειμένου να εξετάσει την κατάσταση και να προτείνει τις απαιτούμενες λύσεις. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι οποίες έλαβαν γνώση της έκθεσης που συνέταξε η επιτροπή, αποφάσισαν μεταξύ άλλων, ότι η μόνη λύση είναι η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Εν τω μεταξύ, δόθηκε στο βασιλιά της Ελλάδας, το δικαίωμα να επιλέγει ο ίδιος και να προτείνει στις Μεγάλες Δυνάμεις τον ύπατο αρμοστή της Κρήτης.
Τον Μάιο του 1906, για μια φορά ακόμα, κηρύσσεται η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, από τη Συντακτική Συνέλευση, η οποία προήλθε από τις εκλογές. Την ίδια χρονιά, διορίστηκε ύπατος αρμοστής ο Αλέξανδρος Ζαΐμης, γνωστός ως πολιτικός μετριοπαθής, αλλά και έμπειρος.
Το 1908, η κρητική πολιτοφυλακή έχει ήδη οργανωθεί. Ο έλεγχος των Μεγάλων Δυνάμεων χαλαρώνει, έως ότου να αποδεσμευτεί η αυτόνομη πολιτεία της Κρήτης. Παράλληλα, είχε αρχίσει και η αποχώρηση των ξένων στρατιωτικών αγημάτων, η οποία θα ολοκληρωνόταν σε ορίζοντα ενός χρόνου.
Ομως, η εμπαικτική πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων εξοργίζει τους Κρήτες. Στις 24 Σεπτεμβρίου της ίδιας χρονιάς και με αφορμή την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Βουλγαρίας, κηρύσσουν και οι ίδιοι την ένωση με την Ελλάδα. Το γεγονός επιστεγάζεται με δυναμικά συλλαλητήρια στα Χανιά, αλλά και στις άλλες πόλεις του νησιού.
Οι Νεότουρκοι αντιδρούν, ενώ οι Μεγάλες Δυνάμεις σε διακοίνωσή τους τον Ιανουάριο του 1909, ξεκαθαρίζουν πως η πραγματοποίηση της ένωσης συνεπάγεται τη σύμφωνη γνώμη της Πύλης.
Τον Ιούλιο του 1909 ολοκληρώνεται η αποχώρηση των Ευρωπαίων στρατιωτών. Σε ό,τι αφορά την ένωση, η Ελλάδα δεν είναι σε θέση να επιβάλει τη βούλησή της. Η διεθνής συγκυρία είναι αρνητική. Η Τουρκία διεκδικεί την αποδοκιμασία της ελληνικής κυβέρνησης προς την ένωση, εκβιάζοντας με ανάκληση του πρέσβη της. Οι δε Μεγάλες Δυνάμεις, αξιώνουν να κατεβούν οι ελληνικές σημαίες από τα δημόσια κτήρια. Μάλιστα, όταν ζητείται η συνδρομή τους στην αντιμετώπιση της Τουρκίας, υποστέλλουν με τη βία την ελληνική σημαία από το φρούριο του Φιρκά, στα Χανιά, στις 18 Αυγούστου 1909.
Τον  Αύγουστο του 1910, ο Βενιζέλος αναχωρεί από την Κρήτη για την Ελλάδα, προκειμένου να δραστηριοποιηθεί σε ένα ευρύτερο πεδίο πολιτικής, υπηρετώντας πλέον τη μητέρα Ελλάδα από τη θέση του πρωθυπουργού. Ηταν πια πεπεισμένος ότι η λύση του κρητικού ζητήματος ήταν θέμα χρόνου. Συγχρόνως, άρχισε να ενισχύει την άμυνα της χώρας.
Τον Μάρτιο του 1912 έγιναν εκλογές, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Κρήτη. Μια ομάδα Κρητών βουλευτών εκφράζουν την επιθυμία τους να εκπροσωπήσουν το νησί στο ελληνικό Κοινοβούλιο. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ματαιώνει την ενέργεια αυτή, φοβούμενος πόλεμο από την Τουρκία, ενω ο εξοπλισμός της χώρας δεν θα είχε ακόμα ολοκληρωθεί. Οταν υπήρξε αντίδραση από την πλευρά των Κρητών βουλευτών, ο Βενιζέλος απέκλεισε την είσοδό τους στη Βουλή. Εν τέλει, διέκοψε τις εργασίες της Βουλής για τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Στις 5 Οκτωβρίου ξέσπασε ο Α’ Βαλκανικός πόλεμος ενάντια στην Τουρκία, ενώ στις 11, ο Στέφανος Δραγούμης διορίζεται γενικός διοικητής της Κρήτης. Ταυτόχρονα, γίνονται δεκτοί στο Κοινοβούλιο οι Κρήτες βουλευτές.
Αυτή ήταν και η de facto ένωση της Ελλάδας με την Κρήτη. Η de jure ένωση ήρθε με τη συνθήκη του Λονδίνου στις 17 Μαΐου 1913 και την 1η Δεκεμβρίου 1913, ημέρα Κυριακή, έγινε η τελετή της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Εκπροσώπησαν την Ελληνική Πολιτεία ο βασιλιάς της Ελλάδας Κωνσταντίνος και ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, οι οποίοι έδωσαν την τιμή της ύψωσης της σημαίας στους ίδιους τους αγωνιστές της Κρήτης, τον 94χρονο Αναγνώστη Μάντακα και τον 81χρονο Χατζημιχάλη Γιάνναρη. Οι Κρήτες, μετά τη δοξολογία στον καθεδρικό ναό της πόλης είχαν κατακλύσει το ενετικό λιμάνι των Χανίων και τα μάτια τους έλαμπαν από συγκίνηση και χαρά. Επιτέλους, η γαλανόλευκη κυμάτισε ελεύθερη στον ιστό του φρουρίου Φιρκά στα Χανιά, κάτω από τον χειμωνιάτικο κρητικό ήλιο, και έτσι συνεχίζει ως σήμερα, 100 χρόνια μετά.

*περιφερειακή σύμβουλος
κεντρικού τομέα Αθηνών,
εντεταλμένη δημοσίων σχέσεων Αττικής,
πρόεδρος συνδέσμου
γυναικών Χανίων Αττικής


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα