Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

Γιατί ένας κόμβος τεχνολογίας στον λόφο Καστέλι είναι σημαντικός για τα κοινά

Διάβασα πρόσφατα την πρόταση καθηγητών του Πολυτεχνείου και επιστημόνων των Χανίων για τη δημιουργία ενός κόμβου εκπαίδευσης και τεχνολογίας στον Λόφο Καστέλι. Είμαι καθηγητής και ερευνητής σε πανεπιστήμια του εξωτερικού και μελετάω ανάλογους χώρους σε διάφορα μέρη του κόσμου. Επίσης, εργάζομαι σε έναν τέτοιο κόμβο, που βρίσκεται στον νομό Ιωαννίνων όπου μόνιμα κατοικώ.

Με αυτό το άρθρο, αν και μη Χανιώτης, θέλω να συμμετέχω στη συζήτηση για την αξιοποίηση ενός ιστορικού χώρου δημοσίου συμφέροντος. Τα Χανιά, όπως κάθε μέρος του κόσμου που θέλει την ευημερία των τοπικών οικονομιών και κοινοτήτων, χρειάζεται έναν κόμβο εκπαίδευσης και τεχνολογίας. Όχι απλώς άλλο ένα «πάρκο υψηλής τεχνολογίας», αλλά εναν κόμβο όπου θα αναπτύσσεται τεχνολογία από τους πολίτες, για τους πολίτες. Έναν κόμβο “ανοικτής τεχνολογίας”.

Τι είναι η “ανοικτή τεχνολογία”;

Θα ξεκινήσω με ένα παράδειγμα «υψηλής τεχνολογίας»: το εσωτερικό ενός κτηρίου μπορεί να φωτιστεί μέσω «έξυπνων» φωτισμών. Δηλαδή, λάμπες με αισθητήρες που συνδέονται στο διαδίκτυο, τις προγραμματίζουμε και τις ελέγχουμε από απόσταση. Επίσης, συνδέονται με υπολογιστές και ακολοθούν φωνητικές εντολές. Έτσι εξοικονομείται ενέργεια και ανοιγοκλείνουμε τα φώτα άκοπα. Ωστόσο, μιλώντας για εξοικονόμηση ενέργειας, δεν υπολογίζεται το περιβαλλοντικό κόστος και η ενέργεια κατά την κατασκευή αλλά και απόρριψη ή ανακύκλωση αυτών των συστημάτων. Επίσης, πόσο εύκολα κάποιος συντηρεί τις «υψηλές τεχνολογίες» που συνήθως είναι περίπλοκες και ευαίσθητες;

Αντιμετωπίζοντας μια περιβαλλοντική και οικονομική κρίση τέτοιας έντασης σήμερα, πρέπει να λαμβάνουμε υπόψιν όλες τις συνέπειες αν θέλουμε να μιλάμε για «πράσινη» και «δίκαιη» οικονομία. Μια άλλη προσέγγιση, λοιπόν, είναι αυτή της «ήπιας τεχνολογίας». Δηλαδή, αντί για «έξυπνες λάμπες» υπάρχει η δυνατότητα για έξυπνο σχεδιασμό και πλήρη εκμετάλλευση του φωτός της ημέρας. Τελικά, το ζητούμενο είναι το βέλτιστο πάντρεμα των δύο: «υψηλών» και «ήπιων» τεχνολογιών .

Και για να είναι δυνατό το πάντρεμα αυτό, η τεχνολογική ανάπτυξη πρέπει να είναι ανοικτή. Όχι πίσω από κλειστές πόρτες και πατέντες. Όχι για τους λίγους και για τη μεγιστοποίηση του χρηματικού κέρδους. Η τεχνολογία, που τόσο βαθιά καθορίζει πλέον τις ζωές μας, πρέπει να εκδημοκρατιστεί. Πρέπει να υπάρξουν δημόσιες δομές που θα εκπαιδεύουν τους πολίτες να σκέφτονται τεχνολογικά και να δρουν συλλογικά. Και ο κόμβος «ανοικτής τεχνολογίας» είναι μια τέτοια δομή.

Παραδείγματα που ανθούν σε κόμβους «ανοικτής τεχνολογίας»

Ας δούμε υπαρκτά εγχειρημάτα που έχουν ξεπηδήσει ή θα μπορούσαν να ξεπηδήσουν από έναν κόμβο «ανοικτής τεχνολογίας». Παραθέτω σχετική βιβλιογραφία για καθένα από αυτά για τον/την ενδιαφερόμενο/η αναγνώστη/τρια.

Μια επιχείρηση σχεδιάζει προσθετικά χέρια τα οποία δεν χρειάζονται ηλεκτρικά κυκλώματα («ήπια τεχνολογία»). Χρησιμοποιεί γνώση και λογισμικό ελεύθερο αυστηρής πνευματικής ιδιοκτησίας. Συνεπώς, η κατασκευή των χεριών είναι στο 1/10 της τιμής των αντίστοιχων της αγοράς. Η επιχείρηση διαθέτει ελεύθερα τα σχέδια για μη κερδοσκοπικό σκοπό (για παράδειγμα η OpenBionics1 με συμμετοχή μηχανικών κι από την Ελλάδα). Έτσι μέσω ενός ανοικτού τριδιάστατου εκτυπωτή («υψηλή τεχνολογία») μπορούν να κατασκευαστούν τοπικά τα προσθετικά χέρια.

Μια άλλη επιχείρηση σχεδιάζει, κατασκευάζει, συντηρεί και πουλά τέτοιους ανοικτούς τρισδιάστατους εκτυπωτές, εκμεταλλευόμενη ελεύθερη γνώση. Οι τεχνολογικές δυνατότητες της τρισδιάστατης εκτύπωσης ανοιχτού λογισμικού ως μέσο μάθησης και επικοινωνίας έχουν γίνει αντικείμενο μελέτης περίπτωσης σε δύο γυμνάσια της Ελλάδας2.

Μια τρίτη επιχείρηση βασίζεται σε προϋπάρχον ελεύθερο, ανοικτό λογισμικό το οποίο εξελίσσει και  μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τις παραπάνω επιχειρήσεις και όχι μόνο. Μια ματιά στην ιστορία αυτών των χώρων δημιουργίας μέσα από τα ψηφιακά κοινά (digital commons) δείχνει ότι έχουν ρίζες στο κίνημα των χάκερς. Μπορούν να λειτουργήσουν ως όχημα για μετασχηματισμούς στη σφαίρα της παραγωγής και να γίνουν μέρος και κινητήρια δύναμη του συμμετοχικού οράματος της έξυπνης πόλης3.

Σε κόμβους έξω από μητροπολιτικά κέντρα με δυναμική ενδοχώρα, χώροι ανοιχτής τεχνολογίας μπορούν να έχουν ίσως ακόμα μεγαλύτερο αντίκτυπο ενδυναμώνοντς την τοπική κοινωνία και οικονομία. Απτό παράδειγμα οι Τζουμείκερς στα Τζουμέρκα4 που κατασκευάζουν ανοικτές τεχνολογίες για αγρότες και καλλιεργητές μικρής κλίμακας. Οι τεχνολογίες αυτές συνδιάζουν «ήπιες» και «υψηλές» τεχνολογίες με γνώμονα τι εξυπηρετεί καλύτερα τον/την κάθε αγρότη/ισσα, ανάλογα με το τι καλλιεργεί και που. Το κόστος των τεχνολογιών είναι χαμηλό διότι βασίζονται σε ελεύθερη γνώση. Η ανοικτότητά τους επιτρέπει στον αγρότη να τις συντηρεί και να τις προσαρμόζει στις ανάγκες του, ευνοεί δε τη συνεργασία προάγοντας το συνεταιριστικό πνεύμα. Ένα άλλο παράδειγμα έρχεται από τη Σλοβενία, όπου με την ενεργητική συμμετοχή του τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου της Λουμπλιάνα5, νέοι, κάτοικοι αγροτικών περιοχών έχουν ανοιχτή πρόσβαση σε εργαλεία και έναν κοινό χώρο για ανάπτυξη δεξιοτήτων στην κατασκευή, πειραματισμό και ανταλλαγή ιδεών και τεχνογνωσίας.

Τα παραπάνω εγχειρήματα υπάρχουν και είναι οικονομικά βιώσιμα. Εγκαινιάζουν εναλλακτικά επιχειρηματικά μοντέλα και τρόπους παραγωγής. Δίνουν θέσεις εργασίας χωρίς να ποτίζουν τη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού. Μεγιστοποιούν το δημόσιο συμφέρον. Και νοηματοδοτούν τις ζωές των νέων που παράγουν. Η συζήτηση δεν μπορεί να εξαντληθεί σε ένα άρθρο 900 λέξεων. Χρειάζεται σοβαρή μελέτη των διεθνών περιπτώσεων και πάντρεμα των καλών πρακτικών με γνώμονα την τοπική οικονομία, κοινωνία και ανάγκες.

1 Kostakis, V., Latoufis, K., Liarokapis, M., Bauwens, M. The convergence of digital commons with local manufacturing from a degrowth perspective: Two illustrative cases (2018) Journal of Cleaner Production, 197, pp. 1684-1693.
2 Kostakis, V., Niaros, V., Giotitsas, C. Open source 3D printing as a means of learning: An educational experiment in two high schools in Greece (2015) Telematics and Informatics, 32 (1), pp. 118-128.
3 Niaros, V., Kostakis, V., Drechsler, W. Making (in) the smart city: The emergence of makerspaces (2017) Telematics and Informatics, 34 (7), pp. 1143-1152.
4 https://www.tzoumakers.gr/
5 Duh, E.S., Kos, A. Fablabs as drivers for open innovation and co-creation to foster rural development
(2018) Proceedings – 2016 International Conference on Identification, Information and Knowledge in the Internet of Things, IIKI 2016, 2018-January, pp. 214-216.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα