Την ονοµασία την βρίσκουµε και σε άλλα σηµεία της Ελλάδας. Συνδέεται µε το πτερωτό ζώο Γεράκι, που πολλάκις έχει αναφερθεί στην λογοτεχνία ή έχει ζωγραφιστεί σε σχέδια και πίνακες.
Το Γερακάρι Ρεθύµνης διοικητικά ανήκει στο ∆ήµο Αµαρίου. Είναι κτισµένο στους πρόποδες του όρους Κέδρος ή Κένδρος και αντικρίζει απέναντι του το όρος Ίδη (Ψηλορείτης) µε την γεωγραφική του θέση, να το καθιστά αετοφωλιά της επαρχίας Αµαρίου.
Το Γερακάρι διαθέτει – σε πολλά σηµεία- στενά και ανηφορικά γραφικά δροµάκια και σπίτια µε µεγάλες αυλές, τα οποία είναι διάσπαρτα σε γειτονιές.
Ο κεντρικός ναός είναι αφιερωµένος στον Ευαγγελισµό της Θεοτόκου και διαθέτει ρολόι στο καµπαναριό σε πλήρη λειτουργία.
Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως µε την κτηνοτροφία και την αµπελουργία, ενώ το χωριό φηµίζεται ιδιαίτερα για τα κεράσια του.
Από το χωριό έλκει την καταγωγή του, ο φηµισµένος Γυµνασιάρχης του Α΄ Αρρένων Χανίων (νυν Πειραµατικό Γυµνάσιο) και σπουδαίος διανοούµενος Εµµανουήλ Γενεράλης.
Το 1944 η οµάδα των Γουίλιαµ Στάνλεϋ Μός και Πάτρικ Λη Φέρµορ, µε αντιστασιακούς Κρητικούς, θα απαγάγουν τον Γερµανό Στρατηγό και ∆ιοικητή Κρήτης Κράιπε από την Βίλα Αριάδνη Ηρακλείου.
Η οµάδα σταµάτησε στο Γερακάρι και οδήγησε τον Γερµανό στρατηγό στο Χαϊνόσπηλιο. Προ της απαγωγής, το Χαϊνόσπηλιο χρησιµοποιούνταν από βοσκούς για τα ζώα και την τυροκοµία.
Γράφει ο Πάτρικ Λη Φέρµορ στο βιβλίο του : «Το Γερακάρι, στη νότια πλευρά του περάσµατος στη βορειοδυτική άκρη του Αµαρίου, είναι το ορεινότερο χωριό της Κρήτης. Η κοιλάδα έχει µήκος είκοσι µόλις µίλια και το πιο πλατύ σηµείο είναι δέκα µίλια. Μοιάζει να καταλαµβάνει πολύ µεγαλύτερη έκταση, σαν τεράστια και πολύπλοκη κοιλάδα των υψιπέδων, µε κερασιές ολόγυρα και πηγές να κυλάνε στις πλαγιές του βουνού, ελαιώνες, µερικά αµπέλια, ακόµα και µερικά χλωµά πρασινωπά χωράφια µε σιτάρι διάσπαρτα µε παπαρούνες, σκιερά φαράγγια και στολισµένη εδώ κι εκεί µε τις φουντωτές κορυφές καρυδιών, συκιών, πλατάνων και µουριών. Υπάρχουν εδώ παλιά οθωµανικά γεφύρια και παρατηµένοι νερόµυλοι και, κατά µήκος των ρεµάτων κάτω χαµηλά, σειρές από λεύκες. Τα όµορφα χωριουδάκια µε τα λευκά σπίτια διαδέχονται το ένα το άλλο στις πλαγιές της κοιλάδας. Για όλους µας, έπειτα από µήνες στις άγριες βουνοκορφές, ήταν σαν φτάναµε στη γη της επαγγελίας» (1).
Το Γερακάρι, όπως και τα υπόλοιπα χωριά του Αµαρίου, συµµετείχαν στην αντίσταση κατά την διάρκεια της κατοχής, µε µεγάλη προθυµία. Οι κάτοικοι, είτε συγκροτούσαν ένοπλες οµάδες αντίστασης, είτε βοηθούσαν τους Άγγλους κατασκόπους κρύβοντας τους ασυρµάτους ή και τούς ίδιους στα σπίτια και στα ληµέρια τους.
Ο Βρετανός ιστορικός Αntony Beevor σηµειώνει : Η Κοιλάδα του Αµαρίου και ιδιαίτερα το χωριό Γερακάρι, έγινε σύντοµα γνωστό στους Βρετανούς αξιωµατικούς ως «η χώρα των λωτοφάγων» , έγραψε ο Dunbabin**, τόσο εξαιτίας της πληθώρας φαγητού και ποτού όσο και της φιλοξενίας των κατοίκων.(2)
«Οι χωρικοί ήταν τόσο φιλόξενοι, έγραψε ο Dunbabin, που σε άρπαζαν από το µανίκι καθώς περπατούσες στο στενό δρόµο για να πας να πιεις ένα ποτήρι κρασί µαζί τους». Εκεί απολάµβαναν τις κρεβατίνες που ήταν καλυµµένες µε κλήµατα, τα περιβόλια µε τις κερασιές και τα τοπικά τυριά της Ίδης και του Κέδρου και παρακολουθούσαν «τις τελευταίες ακτίνες να σβήνουν στη γυµνή κορυφή της Ίδης, που υψωνόταν ακριβώς απέναντι»(3).
«Το Γερακάρι βρισκόταν στο δρόµο των κατασκόπων, απέναντι από τις κεντρικές και δυτικές οροσειρές, την οροσειρά των Λευκών Ορέων, την οροσειρά του Κέδρου και την οροσειρά της Ίδης µε χωριά οργανωµένα σαν σπίτια – φυλάκια, τα οποία βοηθούσαν στις µεταφορές ασυρµάτων, τη διανοµή των όπλων και την απόκρυψη φυγάδων. Το χωριό επίσης έγινε το επίκεντρο του αντιστασιακού κινήµατος της Κοιλάδας του Αµαρίου. Οι Γερµανοί το κατέστρεψαν το 1944 και σκότωσαν πολλούς από αυτούς που είχαν τραβήξει το µανίκι του Dunbabin» (4).
Στις 22 Αυγούστου 1944, το Γερακάρι µαζί µε άλλα χωριά της περιοχής, θα πυρποληθούν και πολλοί εκ των κατοίκων θα εκτελεστούν από τους Γερµανούς Ναζί, για την αρωγή που έδωσαν στην απαγωγή του Κράιπε, και ευρύτερα στην αντίσταση.Τέτοιο ήταν το µένος που οι γερµανικές στρατιωτικές δυνάµεις δεν σεβάστηκαν ούτε τις εκκλησίες!
Στο χωριό υπάρχουν πλάκες και µνηµεία αφιερωµένα στο γεγονός, ενώ κάθε χρόνο συντελείται επιµνηµόσυνη δέηση από τοπικούς φορείς.
Σήµερα το Γερακάρι είναι ιδανικό για περίπατο, φαγητό και ξεκούραση. Πολλοί επισκέπτες το επιλέγουν κάθε χρόνο λόγω του φυσικού κάλλους του.
Οι κάτοικοι του, φιλόξενοι και πολλοί δραστήριοι, το προσέχουν και το εξελίσσουν χωρίς να αλλοιώνουν τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά του.
Εντύπωση προκάλεσε στον γράφοντα, η πλάκα που βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του χωρίου, όπου έχει τοποθετηθεί και το Ηρώο.
Η πλάκα της πλατείας, πληροφορεί τον διαβάτη, ότι ονοµάζεται Ηρώων, και εικονίζει ένα περιστέρι µε ένα κλαδί ελιάς στο ράµφος του. Ο δηµιουργός του και οι κάτοικοι δεν επέλεξαν κάποια πολεµική φιγούρα ή κάποιο δάφνινο στεφάνι πάνω σε όπλα. Θέλησαν να τιµήσουν τους νεκρούς τους µε ένα ειρηνικό σύµβολο και να ευχηθούν να πορευθεί το µέλλον µε αυτό.
Ίσως και να είναι οι δύο όψεις των κατοίκων αυτού νησιού. Θαρραλέοι και αλύγιστοι όπως ειρηνοποιοί και φιλόξενοι ανά τους αιώνες.
Κατά τον Πάτρικ Λη Φέρµορ: «∆εν ανθεί εδώ πέρα (ενν. το Αµάρι) µόνο η κρητική παράδοση αντίστασης: Εδώ βρίσκεται όλο το θάρρος, το κέφι, η φιλοξενία, η γοητεία, το χιούµορ και η καλοσύνη που συνοδεύουν, παντού στα βουνά της Κρήτης, τα πιο σκληρά χαρακτηριστικά τους. […] Ήταν εξίσου αποφασισµένοι µε όλους τους υπολοίπους να κερδίσουν τον πόλεµο στα βουνά µε τα όπλα, και οι απώλειες τους, τελικά, ήταν τροµερές. Το ιδιαίτερο καθήκον της περιοχής όµως, εξίσου ουσιώδες και δύσκολο όσο η επίθεση, ήταν η διαφύλαξη, η διάσωση και η φιλοξενία» (5).
Πηγές – Παραποµπές
Θερµές ευχαριστίες στον δάσκαλο κ. Αριστείδη Μπολιουδάκη για τις σηµαντικές ιστορικές πληροφορίες και την υπόδειξη των σηµείων που διαδραµατίστηκαν τα γεγονότα.
(1) (5) Πάτρικ Λη Φέρµορ
Η Απαγωγή του Στρατηγού Κράιπε
µετάφραση: Μυρσίνη Γκανά
Μεταίχµιο σελ. 105 – 106
(2) (3) (4) Antony Beevor
Κρήτη Η Μάχη και η Αντίσταση
µετάφραση: Παναγιώτης Μακρίδης
Επιµέλεια – Σχόλια: Αριστείδης Πλ. Προκοπίου
Γκοβόστη σελ. 357
*Ο Μιχάλης Σµυρλάκης είναι πτυχιούχος Ιστορίας Ιονίου Πανεπιστηµίου
** Tom Dunbabin: καταγόµενος από την Τασµανία, αρχαιολόγος, ανώτερος Βρετανός αξιωµατικός – σύνδεσµος µε την κρητική αντίσταση
