(πρώτο µέρος)
Οι φιλόσοφοι διαχρονικά, διευρύνουν τα όρια της σκέψης, ανακαλύπτουν νέους δρόµους και παρουσιάζουν καινοτόµες ιδέες. Σε ορισµένες περιπτώσεις όµως, κάποιες από τις ιδέες αυτές, αποδείχθηκαν τόσο ισχυρές και παντοδύναµες, που τρέλαναν εκείνους που τις εµπνεύστηκαν. Σήµερα θα δούµε τις περιπτώσεις φιλοσόφων που κατάφεραν να εισάγουν νέες κοσµοθεωρίες µε αντίτιµο το ίδιο τους το µυαλό. Εµµονές, διαστρεβλώσεις και άβυσσος: Το τέλος διάσηµων στοχαστών που παρασυρµένοι από τις δυνατότητες της σκέψης τους, χάθηκαν σε επικίνδυνες περιδινήσεις. Οι «Ιστορίες από τον Κόσµο» ερευνούν και σας παρουσιάζουν τις τραγικές ζωές των φιλοσόφων που τρελάθηκαν από τις ιδέες τους, αλλά και τις ιδέες αυτές που τους οδήγησαν στην κατάρρευση.
Γκέοργκ Κάντορ: Το άπειρο και η καταστροφή
Ο Γκέοργκ Κάντορ έφερε επανάσταση στα µαθηµατικά και τη φιλοσοφία. Γνωστός για τη Θεωρία των Συνόλων και τους υπεραριθµήσιµους αριθµούς, ήταν ο πρώτος που εκτίµησε τη σηµασία της 1 προς 1 αντιστοιχίας στη θεωρία συνόλων. Χρησιµοποίησε µάλιστα την έννοια αυτή για να ορίσει πεπερασµένα και άπειρα σύνολα. Η ιδέα της ύπαρξης ενός πραγµατικού απείρου απασχολούσε τόσο τα µαθηµατικά, όσο και τη φιλοσοφία και τη θρησκεία. Έτσι, οι µαθηµατικές απόψεις του Κάντορ συνδέθηκαν ουσιαστικά µε τις φιλοσοφικές και θεολογικές επιπτώσεις τους, αφού έφτασε να εξισώσει το απόλυτο άπειρο µε τον Θεό. Οι έννοιες που εισήγαγε ο Κάντορ δυναµίτισαν τις κλασικές αντιλήψεις που υπήρχαν ως τότε και αφορούσαν την ποσότητα. Απέδειξε ότι το σύνολο των πραγµατικών αριθµών είναι αµέτρητα άπειρο, ενώ το σύνολο των φυσικών αριθµών είναι µετρήσιµα άπειρο, εισάγοντας την ιδέα ιεραρχιών του απείρου. Αυτό προκάλεσε λυσσαλέα αντίδραση µαθηµατικών όπως ο Λέοπολντ Κρόνεκερ, ο οποίος αποκάλεσε τον Κάντορ «επιστήµονα τσαρλατάνο» και προσπάθησε να εµποδίσει την επαγγελµατική του εξέλιξη.
Οι ιδέες του Κάντορ όµως, εκτός από τις αντιδράσεις που προκάλεσαν σε εκπροσώπους του τοµέα του, τάραξαν και το ίδιο του το µυαλό. Πίστευε ότι είχε επιλεγεί από τον Θεό για να αποκαλύψει τη φύση του απείρου, εξισώνοντας τις ανακαλύψεις του µε τη θεϊκή αποκάλυψη. Με την αυτοπεποίθησή του να καταρρακώνεται όµως από την ακαδηµαϊκή ελίτ που τον υποτιµούσε, ο Κάντορ πάθαινε επανειληµµένες ψυχικές κρίσεις: οι στιγµές διαύγειας που είχε εναλλάσσονταν µε παραληρητικά επεισόδια. Τα σηµειωµατάριά του αποκαλύπτουν παραληρήµατα εναντίον των «εχθρών» του και θεολογικές εικασίες. Παρότι τα σύγχρονα µαθηµατικά στηρίζονται σαφώς και στα θεµέλια που έθεσε ο Κάντορ, ο µαθηµατικός φιλόσοφος πέθανε αποµονωµένος σε σανατόριο το 1918, βασανισµένος από µια θεωρία της οποίας οι άπειρες επιπτώσεις κατέκλυσαν το µυαλό του.
∆ιαβάστε επίσης: https://en.wikipedia.org/wiki/Georg_Cantor
Τζον Στιούαρτ Μιλ: Ωφελιµισµός χωρίς συναίσθηµα
Ο ωφελιµισµός του Τζον Στιούαρτ Μιλ στόχευε στη δηµιουργία ενός ορθολογικού πλαισίου για την ηθική, που θα βασιζόταν στην αρχή του µέγιστου καλού για την πλειονότητα. Ο Μιλ ήταν φιλόσοφος, πολιτικός οικονοµολόγος και δηµόσιος υπάλληλος. Η θεωρία του ωφελιµισµού, την οποία και ανέπτυξε υποστηρίζει ότι οι πράξεις είναι ηθικά σωστές στο βαθµό που τείνουν να προάγουν την ευτυχία και λανθασµένες στο βαθµό που τείνουν να παράγουν το αντίθετό της, δηλαδή τη δυστυχία. Κάπου εδώ πρέπει να σηµειώσουµε ότι τα παιδικά χρόνια του Μιλ δεν ήταν καθόλου παιδικά. Ο πατέρας του, Τζέιµς Μιλ και ο οικογενειακός φίλος Τζέρεµι Μπένθαµ, έβαζαν τον Τζον να διαβάζει καθηµερινά ελληνικά, λατινικά, ιστορία και οικονοµικά. Σε ηλικία οκτώ ετών µπορούσε και διάβαζε Πλάτωνα. Στα δώδεκα, σπούδαζε πολιτική οικονοµία. Όµως το «παιδί θαύµα» µε τις τεράστιες γνώσεις είχε προβλήµατα στη συναισθηµατική του ανάπτυξη. Τα συναισθήµατα – θλίψη, πλήξη, απορία – αντιµετωπίζονταν ως µεταβλητές που έπρεπε να βελτιστοποιηθούν ή να απορριφθούν. Η ζωή του Μιλ έγινε «µελέτη περίπτωσης» για το τι συµβαίνει όταν το µυαλό είναι υπερφορτωµένο και η καρδιά, το συναίσθηµα λιµοκτονεί. Στα 20 ο Μιλ βίωσε µια σοβαρή ψυχική κατάρρευση. Έγραψε στην αυτοβιογραφία του ότι ξαφνικά διαπίστωσε ότι ήταν ανίκανος να βρει χαρά σε οτιδήποτε, αµφισβητώντας αν η επίτευξη της καθολικής ευτυχίας είχε νόηµα εφόσον δεν µπορούσε να τη νιώσει ο ίδιος. Ταλανιζόταν από την αδυναµία να είναι χαρούµενος. «Όλα τα θεµέλια πάνω στα οποία χτίστηκε η ζωή µου κατέρρευσαν», έγραφε αργότερα. Παρότι ο Mill τελικά αναδιατύπωσε τον ωφελιµισµό προκειµένου να ενσωµατώσει στη θεωρία την ανθρώπινη πολυπλοκότητα, τα γραπτά του προδίδουν έναν άνθρωπο που σηµαδεύτηκε για πάντα από µια καταπιεστική παιδική ηλικία η οποία του στερούσε τη χαρά.
∆ιαβάστε επίσης: www.nytimes.com/2017/10/02/opinion/js-mill-happiness-anxiety.html
Όττο Βάινινγκερ: Το µίσος κατά εαυτόν
Ο Αυστριακός φιλόσοφος Όττο Βάινινγκερ δηµοσίευσε το 1903 το «Σεξ και Χαρακτήρας», ένα παράξενο και αµφιλεγόµενο κείµενο στο οποίο προσπαθούσε να εξηγήσει ολόκληρη την ανθρωπότητα µέσα από πολύ συγκεκριµένα αρχέτυπα φύλου. Πίστευε ότι κάθε άτοµο εµπεριέχει στοιχεία «ανδρικά» (λογική, ηθική, δηµιουργία) και «γυναικεία» (συναίσθηµα, ανηθικότητα, παθητικότητα). Ο Βάινινγκερ ήταν πεπεισµένος πως οι γυναίκες είναι εγγενώς κατώτερες από τους άντρες. Υποστήριζε ότι οι γυναίκες ήταν ανίκανες να έχουν ιδιοφυείς ιδέες ή ηθική ακεραιότητα. Οι βαθιά µισογυνιστικές απόψεις του ωστόσο, στρέφονταν επίσης κατά του ίδιου του του εαυτού. Ο Βάινινγκερ ήταν Εβραίος και κρυφός οµοφυλόφιλος. Στο βιβλίο του περιέγραφε αυτές τις ιδιότητες ως θηλυκές και διεφθαρµένες. Η ίδια του η ύπαρξη ήταν για εκείνον µια αντίφαση, µια πνευµατική µόλυνση. Παρά το γεγονός ότι ήταν µόνο 23 ετών, οι ιδέες του Βάινινγκερ κέρδισαν την προσοχή του κοινού. Κάποιοι επαίνεσαν την ωµή ειλικρίνειά του. Άλλοι τον καταδίκασαν ως επικίνδυνα παραπλανηµένο. Λίγους µήνες µετά τη δηµοσίευση του έργου του, ο Βάινινγκερ προσωποποίησε τη θεωρία του: Νοίκιασε ένα δωµάτιο στο σπίτι όπου είχε πεθάνει ο Μπετόβεν και αυτοκτόνησε. Η πράξη του ερµηνεύτηκε κυρίως ως φιλοσοφική αυτοκτονία – µια έµπρακτη απόδειξη ότι δεν µπορούσε να ζήσει ως κάποιος που µολύνθηκε από τα ίδια τα χαρακτηριστικά που φιλοσοφικά απεχθανόταν. ∆εκαετίες µετά, το «Σεξ και Χαρακτήρας» χρησιµοποιούνταν ως αναφορά από φασίστες, Ναζί και ψευδο-διανοούµενους ως δικαιολογία για πράξεις µισαλλοδοξίας. Το κείµενο του Weininger όµως αποδείχτηκε περισσότερο µια διαταραγµένη προσπάθεια εξόντωσης τµηµάτων του εαυτού του, και τελικά της ίδια του της ύπαρξης. Η θεωρία του δεν πρόβαλε απλώς την απέχθεια κατά του διαφορετικού, τελικά συνέτριψε τον ίδιο τον συγγραφέα.
∆ιαβάστε επίσης: www.britannica.com/biography/Otto-Weininger
Την επόµενη εβδοµάδα ακολουθεί το δεύτερο µέρος!
