Ο πλούτος της Ελληνικής γλώσσας είναι αδιαµφησβήτητος. Το ίδιο και τα γλωσσικά µας δάνεια σε όλες τις γλώσσες. Θα έπρεπε να είµαστε άτρωτοι και ανυπόταχτοι στις γλωσσικές επιθέσεις της παγκοσµιοποίησης.
Κι όµως υιοθετούµε λέξεις, φράσεις και ιδιωµατισµούς της Αγγλικής. Άκριτα. Για λόγους επίδειξης. Σαν να είµαστε πένητες. Ενώ, ειδικά, οι Χανιώτες µαθαίνουν ξένες γλώσσες από την εποχή της Κρητικής Πολιτείας!
Το σηµείωµα συνεισφέρει στον εορτασµό της Ευρωπαϊκής Ηµέρας Γλωσσών η οποία είναι… αφιερωµένη στην προώθηση της εκµάθησης γλωσσών και στην ανάδειξη της πλούσιας γλωσσικής και πολιτιστικής ποικιλίας της Ευρώπης.
Ελάτε να µιλήστε ξένες γλώσσες…
Μια καινοτόµα δράση διοργανώνει η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Γιορτάζει την Ευρωπαϊκή Ηµέρα Γλωσσών και προσκαλεί το ενήλικο κοινό της σε µια ξεχωριστή δράση αφιερωµένη στη γλωσσική πολυµορφία, την Παρασκευή 26 Σεπτεµβρίου 2025 (18:00-19:30), στο Κέντρο Πολιτισµού Ίδρυµα Σταύρος Νιάρχος.
Οι συµµετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να εξασκηθούν στη γλώσσα επιλογής τους (αγγλικά, γαλλικά, γερµανικά, ελληνικά και ισπανικά) σε µικρές οµάδες, συζητώντας για τις ταξιδιωτικές τους εµπειρίες.
Στο πλαίσιο της δράσης, σε συνεργασία µε την Πολυγλωσσική Βιβλιοθήκη της Αθήνας “We need books”, οι αναγνώστες θα έχουν τη δυνατότητα να «ανακαλύψουν» τη βιβλιοθήκη προβολής µε ξενόγλωσσα βιβλία σε 23 διαφορετικές γλώσσες.
Στην Αθήνα
Η Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα σε συνεργασία µε το δίκτυο EUNIC (Μορφωτικά Ινστιτούτα Ευρωπαϊκής Ένωσης) και άλλα ιδρύµατα, διοργανώνουν µεγάλη εκδήλωση στο Πεδίον του Άρεως το Σάββατο 27 Σεπτεµβρίου 2025.Η φετινή εκδήλωση έχει κεντρικές θεµατικές τη ∆ηµοκρατία κα την Πολυγλωσσία.
∆ηµοκρατία και Πολυγλωσσία
Με αφορµή τη φετινή θεµατολογία συγκέντρωσα 50 δάνεια της γλώσσας µας προς την Αγγλική στα πεδία της ∆ηµοκρατίας και της Πολυγλωσσίας. Η ίδια η λέξη democracy είναι άµεσο δάνειο από τα Ελληνικά: δήµος (demos) = λαός κράτος (kratos) = δύναµη, εξουσία.
Η πόλη ΝΕΟΜ!
Μερικές 10δες τοπωνύµια σε όλες τις ηπείρους έχουν Ελληνικά ονόµατα. Η πιο πρόσφατη βάπτιση µε Ελληνικό όνοµα είναι της γραµµικής πόλης του µέλλοντος. Το όνοµα της είναι ΝΕΟΜ κι αποτελείται από δύο λέξεις. Τα τρία πρώτα γράµµατα είναι το αρχαιοελληνικό πρόθεµα νέον. Το τέταρτο γράµµα προέρχεται από τη συντοµογραφία των αραβικών: مستقبل, ρωµανικά: Mustaqbal,, η αραβική λέξη για το µέλλον. Το κτίσιµο της ΝΕΟΜ στο αφιλόξενο Β.∆. τµήµα της Σαουδικής Αραβίας θα συνεχιστεί για άλλα 10 χρόνια τουλάχιστον.
Η Ελληνική γλώσσα παγκόσµιο εργαστήρι όρων – εννοιών
∆υστυχώς το έργο του Κωνσταντινίδη δεν συνεχίστηκε. Επιστήµονες όµως συνεχίζουν να δηµιουργούν νέους όρους µε Ελληνικές ρίζες. Στην πραγµατικότητα δεν είναι δάνεια από τη νεοελληνική, αλλά νεολογισµοί από την αρχαία Ελληνική. Η γλώσσα µας εξακολουθεί να λειτουργεί ως παγκόσµιο εργαστήρι όρων και εννοιών.
Ένα µικρό δείγµα νέων όρων παραθέτω…
anthropause: η µείωση ανθρώπινων δραστηριοτήτων λόγω COVID (2020).
bioprinting: όρος για πρώιµες εφαρµογές τρισδιάστατων εκτυπώσεων (2003).
cliodynamics: από την µούσα Κλειώ. Η ποσοτική µελέτη ιστορικών διαδικασιών (2003).
cryptocurrency: όρος που συνδέεται µε το Bitcoin (2009)
cryptojacking: η παράνοµη χρήση υπολογιστικής ισχύος για εξόρυξη ψηφιακών νοµισµάτων (2017).
gastrodiplomacy: η µαγειρική εργαλείο δηµόσιας διπλωµατίας (2002)
infodemic (demic ἀπό demos = λαός) για το COVID-19 (2020).
infodemiology / infodemiologis: επιστηµονική µελέτη της διάδοσης πληροφοριών (2002).
nomophobia: φόβος να µην έχεις/είσαι χωρίς κινητό»(2003).
phygital: η ενοποίηση φυσικού και ψηφιακού περιβάλλοντος (2007).
234.866 γλωσσικά δάνεια στην Αγγλική
Ζούµε σε εποχή µεγάλων δανείων και αντιδάνειων στις γλώσσες. Είναι χρήσιµο να θυµίζουµε στους µαθητές µας ότι η Ελληνική γλώσσα έχει δανείσει 234.866 όρους επιστηµονικής ορολογίας στην Αγγλική σύµφωνα µε τον ερευνητή Αριστείδη Κωνσταντινίδη.
Ο χαλκέντερος Α.Κωνσταντινίδης συγκέντρωνε τον πλούτο των γλωσσικών µας δανείων για περισσότερα από 30 χρόνια.
Το 2001 εξέδωσε το µνηµειώδες έργο του, ένα λεξικό 1710 σελίδων, ‘Η Οικουµενική διάσταση της Ελληνικής γλώσσας’. Από αυτό παραθέτω 5 δάνεια µας στην Αγγλική γλώσσα… Aegis, Ailurophile, Enneagram, Entelechy, Euphony…
Η εξέλιξη της γλώσσας
Μια σειρά ερµηνείες για την εξέλιξη της γλώσσας αλίευσα από το περιοδικό New Scientist…
Ερευνητές ανέθεσαν σε εθελοντές να µάθουν να κατασκευάζουν αξίνες από έναν ειδικό, που είτε τους εξηγούσε την διαδικασία, είτε κατασκεύαζε τα εργαλεία παρουσία τους, ενώ περιστασιακά τους κατεύθυνε την προσοχή τους. Παραδόξως, και οι δύο µέθοδοι ήταν αποτελεσµατικές, υποδηλώνοντας ότι η λεκτική γλώσσα δεν είναι απαραίτητη για την κατασκευή σύνθετων εργαλείων.
Η κατασκευή σύνθετων εργαλείων απαιτούσε να οργανώνουµε και να ιεραρχούµε τις σκέψεις µας ώστε να παραµένουµε συγκεντρωµένοι. Αυτό οδήγησε στην ανάπτυξη της µνήµης εργασίας.
Χρησιµοποιούµε τη γλώσσα για να δοµούµε και να ιεραρχούµε τις σκέψεις µας, να επικοινωνούµε καλύτερα και να αυξάνουµε τις πιθανότητες επιβίωσής µας.
Η εξέλιξη της γλώσσας µπορεί να µας βοήθησε να συνοµιλούµε µε τον εαυτό µας, να οργανώνουµε τις σκέψεις µας για να αναλαµβάνουµε σύνθετες εργασίες.
Ο Ν.Τσόµσκι πιστεύει ότι η γλώσσα εµφανίστηκε πριν 70.000 χρόνια, ίσως λόγω µιας τυχαίας γενετικής µετάλλαξης που προκάλεσε νέες συνδέσεις στον εγκέφαλό µας.
Συµπερασµατικά
Γλωσσική ένδεια δείχνει η ‘συνήθεια’ κάποιων να χρησιµοποιούν Αγγλικές λέξεις στο λόγο τους. Ή µήπως είναι απλά επιδειξιοµανείς;
Κι ανέ θέλουνε, κάποιοι ή κάποιες που ακούγονται, να ξεχωρίζουν γιάντα δεν µαθαίνουν µερικές ντουζίνες µοδάτες Χανιώτικες εκφράσεις να τσι µοστράρουν καθηµερινά, δήθεν αβίαστα;
Η Ελληνική γλώσσα δεν κινδυνεύει. Η γλώσσα µας εξακολουθεί να λειτουργεί ως παγκόσµιο εργαστήρι όρων και εννοιών.
Επιβεβαιώνεται το εύρηµα ότι δίγλωσσοι και πολύγλωσσοι κρατάνε ισχυρή ασπίδα για τη νόσο Alzheimer’s!
Αφιερώνω το σηµείωµα στους εκπαιδευτικούς που πασχίζουν να καλό-προικίσουν τους µαθητές τους µε τη γλώσσα µας.
