» Πώς η Κρήτη Πρωτοπορεί στη ∆ιαχείριση του Νερού για τους Αγρότες
Σε µια εποχή που το νερό γίνεται όλο και πιο πολύτιµος πόρος, η Κρήτη δείχνει τον δρόµο προς µια νέα, πιο αποτελεσµατική και «έξυπνη» άρδευση. Με πρωτοβουλία του ΕΛΓΟ – ∆ΗΜΗΤΡΑ / Ινστιτούτο Ελιάς Υποτροπικών Φυτών & Αµπέλου (ΙΕΛΥΑ) στα Χανιά (Εργαστήριο: Υδατικών Πόρων, Αρδεύσεων και Περιβ/ντικής Γεωπληροφορικής) εφαρµόζεται ένα καινοτόµο πρόγραµµα συµβουλευτικής άρδευσης που βοηθά τον αγρότη να ποτίζει σωστά, να εξοικονοµεί νερό και να αυξάνει την ποιότητα και την ποσότητα της παραγωγής του.
Τρεις τρόποι για να ποτίζεις έξυπνα
Το πρόγραµµα βασίζεται σε τρεις διαφορετικές «γραµµές βοήθειας» προς τον αγρότη, ανάλογα µε τις ανάγκες του και το επίπεδο εξοικείωσής του µε την τεχνολογία:
1. Εβδοµαδιαία δελτία άρδευσης
Σε συνεργασία µε την Περιφέρεια Κρήτης, από το 2018 ως και σήµερα, κατά την διάρκεια της εκάστοτε αρδευτικής περιόδου, εκδίδονται σε εβδοµαδιαία βάση από τον ΕΛΓΟ – ∆ΗΜΗΤΡΑ / Ινστιτούτο Ελιάς Υποτροπικών Φυτών & Αµπέλου στα Χανιά, δελτία άρδευσης για 20 αγροτικές περιοχές σε όλη την Κρήτη. Τα δελτία ενηµερώνουν τους παραγωγούς για το πόσο νερό χρειάζεται κάθε καλλιέργεια, ανάλογα µε τις καιρικές συνθήκες, το στάδιο ανάπτυξης του φυτού και τον τύπο του εδάφους.
Ήδη για την φετινή αρδευτική περίοδο 2025 εκδόθηκε το πρώτο ενηµερωτικό δελτίο άρδευσης για κάθε Περιφερειακή Ενότητα ξεχωριστά. Τα αρδευτικά δελτία, προωθούνται κάθε Πέµπτη από την ∆ιεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης της Περιφέρειας Κρήτης δωρεάν σε όλους τους φορείς (∆ήµους, ΤΟΕΒ, συνεταιρισµούς, Ο.Ε.Φ.), ενδιαφερόµενους παραγωγούς και στον τοπικό τύπο ενώ παράλληλα αναρτιούνται στην ιστοσελίδα της Περιφέρειας Κρήτης: https://www.crete.gov.gr/deltia-ardeysis-2025/
2. Η ψηφιακή πλατφόρµα DEFICIT – «Έξυπνος υπολογιστής άρδευσης για κάθε αγροτεµάχιο σε όλη την Κρήτη»
Για τους πιο εξοικειωµένους µε τις νέες τεχνολογίες, υπάρχει η πρωτοποριακή ελεύθερης πρόσβασης ψηφιακή πλατφόρµα DEFICIT (www.irrigation-crete.gr), ένα εργαλείο που λειτουργεί σαν «έξυπνος υπολογιστής άρδευσης για κάθε αγροτεµάχιο σε όλη την Κρήτη»:
Τι προσφέρει:
Υπολογίζει, αυτόµατα και σε εβδοµαδιαία βάση, τις ανάγκες ποτίσµατος ανά χωράφι, χωρίς να χρειάζεται ο χρήστης να κάνει επιτόπιες µετρήσεις.
Βασίζεται σε πραγµατικά µετεωρολογικά δεδοµένα, σε δορυφορικές εικόνες και στις ιδιαιτερότητες κάθε αγροτεµαχίου σε όλη την Κρήτη (ενσωµατώνονται επικαιροποιηµένες ψηφιακές πληροφορίες των αγροτεµαχίων του ΟΠΕΚΕΠΕ)
Ενηµερώνει τον αγρότη αν το έδαφός του είναι ελαφρύ, µέσης σύστασης ή βαρύ, πόσο γρήγορα στραγγίζει ή συγκρατεί το νερό
Προσφέρει συµβουλές αποτελεσµατικής χρήσης του νερού καθώς και καλλιεργητικές/αρδευτικές πρακτικές για την προσαρµογή στις ακραίες κλιµατικές συνθήκες, όπως είναι η ελλειµµατική άρδευση, για κάθε αγροτεµάχιο σε όλη την Κρήτη.
Το πιο σηµαντικό:
Η πλατφόρµα δεν απαιτεί καµία εγκατάσταση εξοπλισµού. Ο αγρότης απλώς βλέπει την πληροφόρηση στην οθόνη του κινητού ή του υπολογιστή του.
Είναι απλή, δωρεάν και λειτουργεί ήδη µε µεγάλη επιτυχία/αποδοχή από φορείς διαχείρισης νερού, γεωτεχνικούς και παραγωγούς.
Είναι µοναδική στο είδος της όχι µόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε διεθνές επίπεδο!
3. Ευφυές σύστηµα άρδευσης IoT στο χωράφι
Η τρίτη επιλογή είναι για εκείνους που θέλουν τον απόλυτο έλεγχο στο πότισµα. Πρόκειται για ένα «έξυπνο σύστηµα άρδευσης» που τοποθετείται µέσα στο χωράφι και λειτουργεί µε αισθητήρες υψηλής ακρίβειας και τεχνολογία Internet of Things (IoT), προσφέροντάς ένα ολοκληρωµένο σύστηµα παρακολούθησης των κλιµατικών και εδαφικών παραµέτρων στο χωράφι.
Τι κάνει αυτό το σύστηµα;
Μετρά σε πραγµατικό χρόνο την υγρασία, τη θερµοκρασία και την ηλεκτρική αγωγιµότητα (άλατα) του εδάφους καθώς και κλιµατικές παραµέτρους.
Ειδοποιεί τον αγρότη στο κινητό του πότε ακριβώς πρέπει να ποτίσει και µε πόσο νερό
Μπορεί ακόµα και να ποτίζει αυτόµατα, ενεργοποιώντας την ηλεκτροβάνα, εξοικονοµώντας έτσι κόπο και χρόνο!
Το σύστηµα είναι αυτόνοµο ενεργειακά και χαµηλού κόστους
Και όχι µόνο αυτό:
Μπορεί να δώσει ειδικές οδηγίες για άρδευση µε υφάλµυρο νερό και να ρυθµίσει την άρδευση ανάλογα µε την ευαισθησία των φυτών
Για να δουλέψει σωστά το παραπάνω ευφυές σύστηµα άρδευσης πρέπει να γνωρίσουµε µε ακρίβεια τις υδραυλικές ιδιότητες του εδάφους. Οι ιδιότητες αυτές καθορίζουν τα βέλτιστα όρια διακύµανσης της εδαφικής υγρασίας στο χωράφι καθώς και το ποσοστό (%) εδαφικής υγρασίας το οποίο θα πρέπει να διατηρείται σταθερό µε την πάροδο του χρόνου, ανάλογα µε το στάδιο ανάπτυξης της κάθε καλλιέργειας.
Οπότε η εγκατάσταση του παραπάνω ευφυούς συστήµατος άρδευσης συνοδεύεται από την παροχή υπηρεσίας προσδιορισµού των κρίσιµων υδραυλικών ιδιοτήτων των εδαφών, που πραγµατοποιείται στο Εργαστήριο Υδατικών Πόρων, Αρδεύσεων και Περιβ/ντικής Γεωπληροφορικής του ΙΕΛΥΑ. Το συγκεκριµένο εργαστήριο χρησιµοποιεί εξειδικευµένο και πρωτοποριακό για την Ελλάδα εργαστηριακό εξοπλισµό, που µετράει µε ακρίβεια τις υδραυλικές ιδιότητες του εδάφους, µετρά δηλαδή: α) πόσο γρήγορα στραγγίζει το νερό από το έδαφος, β) πόσο νερό µπορεί να συγκρατήσει το έδαφος και σε ποιο στάδιο ανάπτυξης µπορεί το φυτό να προσλάβει νερό, γ) πότε το έδαφος γίνεται αρκετά ξηρό και δεν µπορεί µε ευκολία πλέον το φυτό να τραβήξει νερό — δηλαδή πότε αρχίζει το υδατικό στρες.
Η τεχνολογία στην υπηρεσία του χωραφιού
Το ολιστικό αυτό σύστηµα συµβουλευτικής άρδευσης δείχνει πώς η τεχνολογία µπορεί να ενσωµατωθεί στην καθηµερινότητα του αγρότη. ∆ίνει εργαλεία που δεν απαιτούν πτυχία ή σύνθετη γνώση — µόνο διάθεση για εξέλιξη και σωστή καλλιεργητική πρακτική. Ο παραγωγός έχει επιστηµονικά και πρακτικά δεδοµένα για το πότε και πόσο πρέπει να ποτίζει, χωρίς να στηρίζεται µόνο στην εµπειρία ή την αίσθηση.
Εφαρµογή στην πράξη – Ενδεικτικά αποτελέσµατα: Σύγκριση εµπειρικής άρδευσης και των προτεινόµενων έξυπνων πρακτικών άρδευσης:
Σε αγροτεµάχια ελιάς όπου εφαρµόστηκαν οι προτεινόµενες πρακτικές έξυπνης άρδευσης:
Παραγωγή ελαιοκάρπου αυξηµένη ως και 58% σε σχέση µε την εµπειρική άρδευση
Βελτίωση της αποδοτικής χρήσης νερού (περισσότερη παραγωγή µε λιγότερο νερό) κατά 39% σε σχέση µε την εµπειρική άρδευση
Καλύτερη ποιότητα ελαιολάδου σε σχέση µε την εµπειρική άρδευση (20% περισσότερες πολυφαινόλες, 33% λιγότερη οξύτητα).
Σε αγροτεµάχια εσπεριδοειδών όπου εφαρµόστηκαν οι προτεινόµενες πρακτικές έξυπνης άρδευσης:
Παραγωγή καρπών αυξηµένη ως και 10% σε σχέση µε την εµπειρική άρδευση
Βελτίωση της αποδοτικής χρήσης νερού (περισσότερη παραγωγή µε λιγότερο νερό) κατά 34% σε σχέση µε την εµπειρική άρδευση
Καλύτερη ποιότητα καρπών σε σχέση µε την εµπειρική άρδευση (21% περισσότερες φαινόλες, 4% αύξηση βάρους καρπού, 14% αυξηµένη βιταµίνη C).
Σε αγροτεµάχια αβοκάντο όπου εφαρµόστηκαν οι προτεινόµενες πρακτικές έξυπνης άρδευσης:
Παραγωγή καρπών αυξηµένη ως και 14% σε σχέση µε την εµπειρική άρδευση
Βελτίωση της αποδοτικής χρήσης νερού (περισσότερη παραγωγή µε λιγότερο νερό) κατά 23% σε σχέση µε την εµπειρική άρδευση
Καλύτερη ποιότητα καρπών σε σχέση µε την εµπειρική άρδευση (9% περισσότερη ξηρά ουσία, 12% αύξηση βάρους καρπού, 17% περισσότερη ελαιοπεριεκτικότητα).
Το παραπάνω σύστηµα/ υπηρεσίες έξυπνης άρδευσης δηµιουργήθηκαν και επαληθεύτηκαν στο πλαίσιο σηµαντικών Εθνικών & Ευρωπαϊκών έργων που υλοποιήθηκαν ή υλοποιούνται από το Ινστιτούτο Ελιάς Υποτροπικών Φυτών & Αµπέλου του ΕΛΓΟ ∆ΗΜΗΤΡΑ, παρακάτω αναφέρονται αυτά τα έργα:
AgriCaptureCO2 – Horizon 2020 (ID: 101004282)
Deficit – ΕΣΠΑ (MIS 5028242)
Water Sensors – ΕΣΠΑ (Μ16ΣΥΝ2-00250)
AgroWater – ΕΣΠΑ (Μ16ΣΥΝ2-00167)
Oliveprotocol – EΣΠΑ (Μ16ΣΥΝ2-00177)
AgroClimaWater – LIFE (LIFE14 CCA/GR/000389)
*Ο δρ Νεκτάριος Κουργιαλάς
είναι κύριος ερευνητής
Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αµπέλου ΙΕΛΥΑ (ΕΛΓΟ ∆ΗΜΗΤΡΑ)
Υπεύθυνος Εργ.: Υδατικών Πόρων, Αρδεύσεων και Περιβ/ντικής Γεωπληροφορικής
Editor-in-Chief: Water Supply (IWA)
