» Μια επίκαιρη προσέγγιση εν όψει του νέου LEADER Π3-77-41
Έξυπνα Χωριά – Smart Villages, Ορισµός, Στρατηγική και η Ελληνική Περίπτωση
Ελάχιστα γνωστή είναι η στρατηγική των Έξυπνων Χωριών – Smart Villages παρότι στην Ευρώπη ζουν 137 εκ άνθρωποι στον αγροτικό χώρο που αντιστοιχεί στο 30% του πληθυσµού και στο 80% της έκτασης της συνολικής επικράτειας. Παράλληλα είναι διαπιστωµένο ότι οι µικροί αγροτικοί κτηνοτροφικοί ορεινοί, ηµιορεινοί, νησιωτικοί, ελληνικοί ∆ήµοι και ∆ηµοτικές Ενότητες αντιµετωπίζουν δηµογραφική γήρανση µε αύξηση των 65+ αλλά και γήρανση µέσα στην γήρανση των 85+, µε πληθυσµιακή συρρίκνωση και φυγή των νέων στα αστικά κέντρα για κοινωνικούς και εργασιακούς λόγους και οικιστική εγκατάλειψη για µεγάλες περιόδους του έτους, επίσης παρατηρούνται ελλείψεις στις απαραίτητες φυσικές υποδοµές και στις υπηρεσίες µε συνέπια την οικονοµική εξασθένηση, την κοινωνική αποµόνωση και εγκατάλειψη επίσης έντονα φαινόµενα κλιµατικής αλλαγής φυσικές καταστροφές ε πληµµύρες πυρκαγιές κατολισθήσεις. Το χειρότερο είναι ότι οι ίδιοι οι κάτοικοι δεν το ξέρουν ή δεν το συνειδητοποιούν και έχουν ανάγκη από ενηµέρωση και ενθάρρυνση για να επαναπροσδιορίσουν την ιδιαιτερότητα τους στις σηµερινές συνθήκες τεχνολογικής οικονοµικής ανάπτυξης, να επανακτήσουν τη χαµένη τους κοινοτική δυναµική και να εφαρµόσουν στρατηγικές που θα οδηγήσουν σε έξυπνες πρακτικές. Το Μοντέλο του Έξυπνου Ελληνικού Χωριού περιλαµβάνει έξι βασικές διαστάσεις i. ψηφιακή τεχνολογία για ολοκληρωµένη τοπική ανάπτυξη, παραγωγή, εµπόριο, επιχειρηµατικότητα ii ποιότητα ζωής µε συνεργασίες, προσβασιµότητα, κινητικότητα, ψυχαγωγία, δηµιουργικότητα iii. Αξιοποίηση των Πόρων Πολιτιστικών, φυσικών, χρηµατοοικονοµικών και ανθεκτικότητα στην κλιµατική αλλαγή vi. Τοπικές υπηρεσίες, ψηφιακές εξ αποστάσεως, εκπαίδευση, υγεία, φροντίδα, συγκοινωνία v. Τουρισµός τοπικού χαρακτήρα µε τοπικό branding, ασηµένιος τουρισµός, ψηφιακοί νοµάδες vi. ∆ιακυβέρνηση µε συµµετοχικότητα, διαφάνεια, ψηφιακές πλατφόρµες. * ‘’Τα Έξυπνα Χωριά΄΄ Ιωάννης Καρδύδας ΕΕΤΑΑ Μαρτ. 2024
Έξυπνες Πόλεις – Smart Cities
Βέβαια οι των στρατηγικών των Έξυπνων Πόλεων – SMART CITIES και οι αντίστοιχες χρηµατοδοτήσεις είναι ευρέως γνωστές, όπως και πρόσφατα έχουν ανακοινωθεί, του ∆ήµου Χανίων µε δράσεις για Βιώσιµη Αστική Κινητικότητα, λύσεις e- Government, ∆ιαχείριση Απορριµµάτων, Υπηρεσίες Υγειονοµικής Φροντίδας, Ανίχνευσης ∆ασικών Πυρκαγιών, Πλατφόρµες Πληροφόρησης και Επίβλεψης καθώς και η συνεργασία µε το Πολυτεχνείο Κρήτης για την υλοποίηση των έργων, επίσης του ∆ήµου Ηρακλείου για το έργο Ψηφιακή και Πράσινη Μετάβαση, µε εξασφαλισµένους σηµαντικούς προϋπολογισµούς εκατοµµυρίων ευρώ.
’Οι Αγροτικές Περιοχές θα έχουν µέλλον µόνοεφόσον γίνουν ελκυστικές για διαµονή και εργασία’ ∆ιακήρυξη *Cork 2.0
Ήδη από το 2016 στο Cork της Ιρλανδίας στην συζήτηση για τις τρέχουσες και µελλοντικές προκλήσεις για την γεωργία και τις αγροτικές περιοχές υιοθετήθηκε η σχετική διακήρυξη των παρακάτω σηµείων σε συνέχεια της αρχικής το 1996, µε στόχο την ‘’Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής στις Αγροτικές Περιοχές’’. Αυτά είναι .προώθηση της αγροτικής ευηµερίας µε καινοτόµες ολοκληρωµένες και βιώσιµες λύσεις, .ενίσχυση των αγροτικών αλυσίδων αξίας, µε ποιότητα των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής και τα υγιεινά τρόφιµα, .επενδύσεις στην βιωσιµότητα και την ζωτικότητα των αγροτικών περιοχών και παραγωγή προστιθέµενης αξίας, . προστασία του αγροτικού περιβάλλοντος µε διαχείριση της γης, διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς, .διασφάλιση της βιώσιµης διαχείρισης των φυσικών πόρων, .ενθάρρυνση της δράσης για το κλίµα, µε την χρηστή διαχείριση των θρεπτικών ουσιών και του ζωικού κεφαλαίου παρέχοντας κλιµατικές υπηρεσίες µέσω κατάλληλων επενδυτικών προγραµµάτων, .ενίσχυση της γνώσης και της καινοτοµίας, µε πρόσβαση στην κατάλληλη τεχνολογία και την σύγχρονη συνδεσιµότητα, .ενίσχυση της αγροτικής διακυβέρνησης µε Πρωτοβουλία των Τοπικών Κοινοτήτων – LEADER όπου η εµβέλεια το πεδίο εφαρµογής και η µόχλευση της χρηµατοδότησης πρέπει να ενισχυθούν και να αλληλεπιδρούν µε το ευρύτερο πλαίσιο των εθνικών και περιφερειακών στρατηγικών για να λειτουργούν συµπληρωµατικά και µε συνοχή µε όλες τις πολιτικές.
∆ίκτυα, Forum και Θεµατικές Οµάδες στην ΕΕ για τα Έξυπνα Χωριά – Smart Villages
Στην ίδια κατεύθυνση το δίκτυο *Euromontana Interreg Europe, προωθεί την καινοτοµία και την επιχειρηµατικότητα στις ορεινές αγροτικές περιοχές µε πολλαπλούς εταίρους για την βιώσιµη ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής και φιλοδοξεί να είναι η φωνή των ευρωπαϊκών βουνών. ∆ιερευνά µεταξύ άλλων την αντιµετώπιση του ψηφιακού χάσµατος και την ανάγκη ενθάρρυνσης της κοινωνικής καινοτοµίας στις ορεινές περιοχές µε σαφή προτεραιοποίηση την βελτίωση των ψηφιακών υποδοµών και υπηρεσιών που πρέπει να υιοθετηθούν από τους πολίτες και την αυτοδιοίκηση ενώ αναζητά την προώθηση έξυπνων εργαλείων για την παροχή λύσεων προσαρµοσµένων στα τοπικά δεδοµένα. Στοχεύει ι. σε µετρήσιµους δείκτες για την ελκυστικότητα τη βιωσιµότητα και την αυθεντικότητας των ορεινών περιοχών για να τροφοδοτήσει τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής και ερευνητικούς οργανισµούς ιι. στην ανταλλαγή υποστηρικτικών µηχανισµών σχετικών µε την έξυπνη διαβίωση, την έξυπνη επιχειρηµατικότητα, την έξυπνη κινητικότατα, την έξυπνη διαχείριση των φυσικών πόρων ιιι. στην διάδοση καλών πρακτικών από ορεινές περιοχές της ΕΕ ιιιι. στην ενθάρρυνση των τοπικών και των περιφερειακών αρχών να εµπλέξουν όλα τα ενδιαφερόµενα µέρη στην διαµόρφωση και την υλοποίηση µακροπρόθεσµων οραµάτων για την βιώσιµη και έξυπνη ανάπτυξη των ορεινών περιοχών ιιιιι. στην χρήση του δικτύου για την ευρωπαϊκή ορεινή έρευνα και οικονοµία µε σκοπό διεπιστηµονικές προσεγγίσεις και την διατύπωση συστάσεων σχετικά µε τον τρόπο καλύτερης ενσωµάτωσης των κοινωνικών ανθρωπιστικών επιστηµών στις πολιτικές έρευνας για τον ορεινό χώρο.
Επίσης το *Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο Αγροτικής Ανάπτυξης (ENRD) παρακολουθεί την εξέλιξη των Έξυπνων Χωριών Smart Villages µε προπαρασκευαστικές ενέργειες Smart Rural 21 και Smart Rural 27 για την υποστήριξη εκπόνησης στρατηγικών έξυπνων χωριών και υλοποίηση έξυπνων δράσεων.
Πλούσια είναι η βιβλιογραφία στρατηγικών και καλών πρακτικών, διακρατικών και διατοπικών συνεργασιών που διαρκώς επεκτείνεται και διευρύνεται αναδεικνύοντας ακόµα περισσότερο την ανάγκη.
Έξυπνα Χωριά Smart Villages στον πλαίσιο του νέου LEADER Π3-77-4.1 και ο Οργανισµός Ανάπτυξης Κρήτης
Σε αντίθεση µε τις Έξυπνες Πόλεις – Smart Cities που έχουν εξασφαλισµένο προϋπολογισµό και ολοκληρωµένα προγράµµατα χρηµατοδότησης ώστε να στοχεύσουν συγκεκριµένα και να διεκδικήσουν του πόρους στην περίπτωση των Έξυπνων Χωριών – Smart Villages παρά την µακρόχρονη τεράστια και συντονισµένη προσπάθεια τίποτα δεν είναι συγκεκριµένο. Οι χρηµατοδοτήσεις θα προέλθουν συνδυαστικά από τις πολιτικές συνοχής της ΕΕ, το Στρατηγικό Σχέδιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής ΣΣ ΚΑΠ, άλλων πολιτικών όπως Πράσινη Συµφωνία, Βιοποικιλότητα, Μεταφορές, ∆ιαδραστικά Εργαλεία, Εµβληµατικές Πρωτοβουλίες, Παρατηρητήρια Ανταλλαγής Τεχνογνωσίας και Εµπειρίας, επίσης από τους περιφερειακούς πόρους και το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα της Περιφέρειας τέλος εντάσσεται απόλυτα στα προγράµµατα LEADER που καλούνται όχι µόνο να χρηµατοδοτήσουν όσο και να υποστηρίξουν µε εµψύχωση και ευαισθητοποίηση στην δηµιουργία του τοπικού οράµατος σε ρόλο µέντορα. Αυτή η ενισχυµένη εταιρική σχέση µε τους τοπικούς εταίρους και τη κοινωνία των πολιτών οι Οµάδες Τοπικής ∆ράσεις του LEADER καλούνται να αντλήσουν πρακτική γνώση από τα ερευνητικά ιδρύµατα, τα πανεπιστήµια και άλλα δίκτυα γνώσης και να ενσωµατώσουν τα έξυπνα χωριά στις δικές τους Στρατηγικές Τοπικής Ανάπτυξης.
Σε αυτή την συγκυρία του νέου LEADER Π3-77_4.1 ο Οργανισµός Ανάπτυξης Κρήτης ως Οµάδα Τοπικής ∆ράσης πρέπει να επαναπροσδιοριστεί εάν µπορεί να υποστηρίξει αυτή την προσέγγιση των Έξυπνων Χωριών – Smart Villages και του LEADER γενικότερα στα Χανιά. Αυτή την φορά οι απαιτήσεις δεν εξαντλούνται σε µια µονοπρόσωπη διοίκηση, σε δηλώσεις και εκδηλώσεις, απαιτείται ουσιαστική γνώση, συµµετοχική λειτουργία χωρίς αποκλεισµούς και πελατειακές σχέσεις, προϋποθέτει οικονοµική επάρκεια µε θετική ‘’καθαρή θέση’’ για την ανάληψη της χρηµατοδότησης και την έκδοση των απαραίτητων Εγγυητικών Επιστολών. Επίσης πρέπει άµεσα να οριστικοποιηθεί το θεσµικό πλαίσιο του νέου φορέα διαχείρισης υδατικών πόρων στην Κρήτη που έχει εξαγγελθεί ότι θα είναι ο νέος ΟΑΚαε και συγκεκριµένα εάν θα κρατήσει τις ευρύτερες αρµοδιότητές του συµπεριλαµβανοµένου του LEADER, τέλος να ολοκληρωθεί η διαδικασία διορισµού διοίκησης µετά την σχετική προκήρυξη του ΑΣΕΠ από τον Μάρτιο 2024 ή να επαναπροκηρυχθεί σύµφωνα µε το νέο θεσµικό πλαίσιο ώστε να αναληφθούν οι τεράστιες υποχρεώσεις οφειλών, της τιµής του νερού και της στελέχωσης που σε τρία χρόνια θα γίνει εκρηκτική.
*Ο Λευτέρης Κοπάσης είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός MSc, µέλος ‘Α’ ΤΕΕΤ∆Κ πρώην πρόεδρος ∆ηµοτικός Σύµβουλος ∆ήµου Σφακίων
