■ Αυξήθηκαν για 10η συνεχόµενη χρονιά
Για 10η συναπτή χρονιά οι παγκόσµιες στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν πέρυσι, σηµειώνοντας το 2024 την πιο µεγάλη αύξησή τους εδώ και δεκαετίες, ξεπερνώντας συνολικά τα 2,7 τρισ. δολάρια, εξαιτίας των ιµπεριαλιστικών πολέµων στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή, των δεκάδων συγκρούσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη σε όλο τον «χάρτη», αλλά και της συνολικότερης πολεµικής προπαρασκευής για το µοίρασµα πρώτων υλών, αγορών, δρόµων µεταφοράς εµπορευµάτων και Ενέργειας.
Οπως αποκαλύπτει η ετήσια έκθεση του ∆ιεθνούς Ινστιτούτου Μελετών για την Ειρήνη µε έδρα τη Στοκχόλµη (SIPRI), οι στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν σε όλο τον κόσµο, αλλά πιο ραγδαία αύξηση καταγράφηκε ιδίως στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή, όπου µαίνονται οι δύο µεγάλοι πόλεµοι και οι πολεµικές προετοιµασίες για µια ενδεχόµενη ευρύτερη σύγκρουση έχουν ενταθεί.
Οι παγκόσµιες στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν στα 2,718 τρισ. δολάρια το 2024, µια αύξηση κατά 9,4% σε πραγµατικές τιµές σε σύγκριση µε το 2023.
Και οι 15 χώρες µε τις µεγαλύτερες δαπάνες στον κόσµο το 2024 αύξησαν τις στρατιωτικές τους δαπάνες. Πάνω από 100 χώρες αύξησαν τους στρατιωτικούς προϋπολογισµούς τους την περασµένη χρονιά, υπογραµµίζει η έκθεση.
«Αυτό µαρτυρά αληθινά τις µεγάλες γεωπολιτικές εντάσεις», συνόψισε ο Σιάο Λιανγκ, ερευνητής στο πρόγραµµα «Στρατιωτικές ∆απάνες και Παραγωγή Οπλων» του SIPRI. «∆εν έχει προηγούµενο. Πρόκειται για τη µεγαλύτερη αύξηση µετά το τέλος του ψυχρού πολέµου», είπε.
Το παγκόσµιο στρατιωτικό βάρος – το µερίδιο του παγκόσµιου ΑΕΠ που διατίθεται για στρατιωτικές δαπάνες – αυξήθηκε στο 2,5% το 2024.
Ο λογαριασµός, πολύ υψηλός, θα έχει «βαθύ κοινωνικοοικονοµικό και πολιτικό αντίκτυπο», σχολιάζει το SIPRI, καθώς οι κυβερνήσεις θα προχωρήσουν σε σκληρές «δηµοσιονοµικές επιλογές».
«Για παράδειγµα, είδαµε πολλές ευρωπαϊκές χώρες να µειώνουν άλλες δαπάνες, όπως για διεθνή βοήθεια, προκειµένου να αυξήσουν τα ποσά που αφιερώνουν στον στρατό», αλλά και «να προβλέπουν αυξήσεις φόρων ή του χρέους».
Η συζήτηση που έχει ανοίξει στην ΕΕ για την περικοπή «κοινωνικών δαπανών», για «αξιοποίηση» αποθεµατικών ασφαλιστικών Ταµείων και ιδιωτικών καταθέσεων, δείχνει τη λαίλαπα που περιµένει τους λαούς της Ευρώπης και τις θυσίες που θα κληθούν να κάνουν για τους γεωπολιτικούς ανταγωνισµούς των επιχειρηµατικών οµίλων, ενώ την ίδια ώρα αυξάνονται οι κίνδυνοι να κληθούν να γίνουν «κρέας για τα κανόνια»…
Η Ευρώπη «οδηγεί»
την παγκόσµια εκτίναξη
Οι στρατιωτικές δαπάνες στην Ευρώπη, συµπεριλαµβανοµένης της Ρωσίας, αυξήθηκαν κατά 17%, στα 693 δισ. δολάρια, και ήταν ο κύριος παράγοντας που συνέβαλε στην παγκόσµια αύξηση το 2024.
Με τον πόλεµο στην Ουκρανία να βρίσκεται στον τρίτο χρόνο του, οι στρατιωτικές δαπάνες συνέχισαν να αυξάνονται σε ολόκληρη την ήπειρο, ωθώντας τις ευρωπαϊκές στρατιωτικές δαπάνες πέρα από το επίπεδο που καταγράφηκε στο τέλος του «ψυχρού πολέµου». Ολες οι ευρωπαϊκές χώρες αύξησαν τις στρατιωτικές τους δαπάνες το 2024, εκτός από τη Μάλτα.
Η Ρωσία διέθεσε 149 δισ. δολάρια στις Ενοπλες ∆υνάµεις της το 2024, ποσό αυξηµένο κατά 38% σε ετήσια βάση και διπλάσιο από εκείνο του 2015. Αυτό αντιπροσώπευε το 7,1% του ΑΕΠ της Ρωσίας και το 19% όλων των ρωσικών κυβερνητικών δαπανών.
Ο στρατιωτικός προϋπολογισµός της Ουκρανίας αυξήθηκε κατά 2,9%, φτάνοντας τα 64,7 δισ. δολάρια. Αν και το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο 43% των ρωσικών στρατιωτικών δαπανών, το Κίεβο κατέγραψε τις υψηλότερες στρατιωτικές δαπάνες στον πλανήτη, µε το 34% του ΑΕΠ της να αφιερώνεται στην «Αµυνα».
«Η Ουκρανία διαθέτει επί του παρόντος όλα τα φορολογικά της έσοδα στον στρατό της. Σε έναν τόσο περιορισµένο δηµοσιονοµικό χώρο, θα είναι δύσκολο για την Ουκρανία να συνεχίσει να αυξάνει τις στρατιωτικές της δαπάνες», επισηµαίνει αναλυτής του SIPRI.
Αρκετές χώρες σε Κεντρική και ∆υτική Ευρώπη είδαν πρωτοφανείς αυξήσεις στις στρατιωτικές τους δαπάνες το 2024, καθώς εφάρµοσαν νέες δεσµεύσεις δαπανών και σχέδια προµηθειών µεγάλης κλίµακας, τονίζεται στην έκθεση.
Οι στρατιωτικές δαπάνες της Γερµανίας, για παράδειγµα, αυξήθηκαν κατά 28%, φτάνοντας τα 88,5 δισ. δολάρια, καθιστώντας την τη χώρα µε τις µεγαλύτερες δαπάνες στην Κεντρική και στη ∆υτική Ευρώπη και την 4η µεγαλύτερη στον κόσµο, ξεπερνώντας την Ινδία.
Οι στρατιωτικές δαπάνες της Πολωνίας αυξήθηκαν κατά 31%, στα 38 δισ. δολάρια το 2024, αντιπροσωπεύοντας το 4,2% του ΑΕΠ της. Η Βρετανία αύξησε τις στρατιωτικές της δαπάνες κατά 2,8%, φτάνοντας τα 81,8 δισ. δολάρια, στην 6η θέση παγκοσµίως. Οι στρατιωτικές δαπάνες της Γαλλίας αυξήθηκαν κατά 6,1%, φτάνοντας τα 64,7 δισ. δολάρια, στην 9η θέση.
Η Σουηδία αύξησε τις στρατιωτικές της δαπάνες κατά 34% το 2024, στα 12 δισ. δολάρια. Κατά το πρώτο έτος της ένταξής της στο ΝΑΤΟ, το στρατιωτικό βάρος της Σουηδίας έφτασε το 2% του ΑΕΠ.
«Οι τελευταίες πολιτικές που υιοθετήθηκαν στη Γερµανία και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες υποδηλώνουν ότι η Ευρώπη έχει εισέλθει σε µια περίοδο υψηλών και αυξανόµενων στρατιωτικών δαπανών, η οποία είναι πιθανό να συνεχιστεί στο άµεσο µέλλον», σηµειώνουν ερευνητές του Ινστιτούτου.
ΝΑΤΟ: Περισσότερα µέλη έπιασαν
τον στόχο του 2%
Ολα τα µέλη του ΝΑΤΟ αύξησαν τις στρατιωτικές τους δαπάνες το 2024. Οι συνολικές στρατιωτικές δαπάνες των µελών του ΝΑΤΟ ανήλθαν σε 1,506 τρισ. δολάρια, αντιστοιχώντας στο 55% των παγκόσµιων στρατιωτικών δαπανών.
Από τα 32 µέλη του ΝΑΤΟ τα 18 δαπάνησαν τουλάχιστον 2% του ΑΕΠ τους για τους στρατούς τους, σύµφωνα µε τη µεθοδολογία του SIPRI, από 11 το 2023. Είναι ο υψηλότερος αριθµός από τότε που το ΝΑΤΟ υιοθέτησε την κατευθυντήρια γραµµή δαπανών το 2014.
«Προβλέπονται προγράµµατα προµηθειών µεγάλης κλίµακας στη βιοµηχανία όπλων τα χρόνια που έρχονται», προσθέτει η έκθεση.
Οι ΗΠΑ, που κατατάσσονται πρώτες παγκοσµίως ως προς τις στρατιωτικές δαπάνες, αύξησαν τον αντίστοιχο προϋπολογισµό τους κατά 5,7% το 2024, ο οποίος έφτασε τα 997 δισ. δολάρια, ποσό που αντιστοιχούσε στο 37% των παγκόσµιων δαπανών και στο 66% των δαπανών των χωρών – µελών του NATO.
Ενα σηµαντικό µέρος του προϋπολογισµού των ΗΠΑ για το 2024 αφιερώθηκε στον εκσυγχρονισµό των στρατιωτικών δυνατοτήτων και του πυρηνικού οπλοστασίου των ΗΠΑ, προκειµένου να διατηρηθεί ένα στρατηγικό πλεονέκτηµα έναντι της Ρωσίας και της Κίνας.
Τα ευρωπαϊκά µέλη του ΝΑΤΟ δαπάνησαν συνολικά 454 δισ. δολάρια, ποσό που αντιστοιχεί στο 30% των συνολικών δαπανών σε ολόκληρη την ιµπεριαλιστική «συµµαχία».
Η ραγδαία αύξηση των στρατιωτικών δαπανών των ευρωπαϊκών µελών του ΝΑΤΟ οφείλεται κυρίως στη συνεχιζόµενη ιµπεριαλιστική σύγκρουση µε τη Ρωσία και στις «ανησυχίες για πιθανή αποδέσµευση των ΗΠΑ εντός της συµµαχίας», σχολιάζουν οι ερευνητές του SIPRI.
Ωστόσο, «αξίζει να σηµειωθεί ότι η αύξηση των δαπανών από µόνη της δεν θα µεταφραστεί απαραίτητα σε σηµαντικά µεγαλύτερη στρατιωτική ικανότητα ή ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ. Αυτά είναι πολύ πιο περίπλοκα καθήκοντα», διευκρινίζουν.
Αυξάνονται οι στρατιωτικές δαπάνες
στη Μέση Ανατολή
Το Ισραήλ συνεχίζει το µακελειό στη Λωρίδα της Γάζας και το 2024 οι στρατιωτικές δαπάνες του αυξήθηκαν εκρηκτικά, κατά 65%, φτάνοντας τα 46,5 δισ. δολάρια. Πρόκειται για τη µεγαλύτερη αύξησή τους µετά τον Πόλεµο των Εξι Ηµερών, το 1967, υπογραµµίζει το SIPRI – από τότε δηλαδή που το Ισραήλ έθεσε υπό κατοχή τη ∆υτική Οχθη και τη Λωρίδα της Γάζας.
Το στρατιωτικό βάρος αυξήθηκε στο 8,8% του ΑΕΠ, που είναι το δεύτερο υψηλότερο στον κόσµο. Οι στρατιωτικές δαπάνες του Λιβάνου αυξήθηκαν κατά 58% το 2024, αλλά σε πολύ µικρότερα µεγέθη, στα 635 εκατ. δολάρια.
Αυτές του Ιράν αντιθέτως µειώθηκαν κατά 10% και ανήλθαν σε 7,9 δισ. δολάρια το 2024, «παρά την εµπλοκή του σε συγκρούσεις στην περιφέρεια», σηµειώνει το Ινστιτούτο, καθώς «ο αντίκτυπος των κυρώσεων περιόρισε σε µεγάλο βαθµό τη δυνατότητά του να αυξήσει τις δαπάνες του».
«Παρά τις προσδοκίες ότι πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής θα αύξαναν τις στρατιωτικές τους δαπάνες το 2024, οι σηµαντικές αυξήσεις περιορίστηκαν στο Ισραήλ και στον Λίβανο», σχολιάζει η έκθεση. «Αλλες χώρες είτε δεν αύξησαν σηµαντικά τις δαπάνες τους ως απάντηση στον πόλεµο στη Γάζα, είτε εµποδίστηκαν να το πράξουν, λόγω οικονοµικών περιορισµών».
Η Σαουδική Αραβία ήταν η χώρα µε τις µεγαλύτερες στρατιωτικές δαπάνες στη Μέση Ανατολή το 2024 και η 7η στον κόσµο. Οι στρατιωτικές δαπάνες της σηµείωσαν µια µέτρια αύξηση, 1,5%, φτάνοντας περίπου τα 80,3 δισ. δολάρια, αλλά εξακολουθούν να είναι 20% χαµηλότερες απ’ ό,τι το 2015, όταν τα έσοδα από το πετρέλαιο της χώρας κορυφώθηκαν.
Η Κίνα και οι γείτονές της συνεχίζουν
την αυξητική τάση
«Οι χώρες που δαπανούν σηµαντικά στρατιωτικά κονδύλια στην περιοχή Ασίας – Ειρηνικού επενδύουν ολοένα και περισσότερους πόρους σε προηγµένες στρατιωτικές δυνατότητες», τονίζει η έκθεση, αναδεικνύοντας ότι η εν λόγω περιοχή εξελίσσεται σε επίκεντρο του παγκόσµιου ιµπεριαλιστικού ανταγωνισµού.
Στη 2η θέση παγκοσµίως, πίσω από τις ΗΠΑ, βρίσκεται η Κίνα, που επενδύει στον εκσυγχρονισµό των Ενόπλων ∆υνάµεών της, στην επέκταση των δυνατοτήτων της για τη διεξαγωγή κυβερνοπολέµου και στο πυρηνικό της οπλοστάσιο. Πλέον αντιστοιχούν σε αυτήν οι µισές στρατιωτικές δαπάνες σε Ασία και Ωκεανία.
Το 2024 αύξησε τον στρατιωτικό προϋπολογισµό της κατά 7%, δαπανώντας 314 δισ. δολάρια.
Οι στρατιωτικές δαπάνες της Ιαπωνίας αυξήθηκαν κατά 21%, στα 55,3 δισ. δολάρια το 2024, σηµειώνοντας τη µεγαλύτερη ετήσια αύξηση από το 1952. Το στρατιωτικό βάρος έφτασε το 1,4% του ΑΕΠ, το υψηλότερο από το 1958.
Οι στρατιωτικές δαπάνες της Ινδίας, οι 5ες µεγαλύτερες παγκοσµίως, αυξήθηκαν κατά 1,6%, στα 86,1 δισ. δολάρια.
Τέλος, οι δαπάνες της Ταϊβάν (όπου εντείνεται η γεωπολιτική σύγκρουση Κίνας – ΗΠΑ) αυξήθηκαν κατά 1,8% το 2024, φτάνοντας τα 16,5 δισ. δολάρια.
*Ο Σπύρος ∆αράκης είναι πρώην πρόεδρος µαρτυρικής Μαλάθυρου πρώην δήµαρχος Μηθύµνης και µέλος του ∆.Σ. του ∆ικτύου Μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδος περιόδου 40΄- 45΄ (ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΑ)
