Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Ερημη Χώρα

Ενα έργο που επηρέασε ποιητικά τον 20ο αιώνα, αλλά διαχρονικά και τον 21ο αιώνα με την επίδραση του σε ευρύτερη διαχρονικότητα.
Γιατί η «ΕΡΗΜΗ ΧΩΡΑ» του Έλιοτ αποτελεί ποιητική ανανέωση σε συνδυασμό με τον προφητικό λόγο της.
Την «Έρημη χώρα» του Έλιοτ μετέφρασε, με ιδιαίτερη αφοσίωση  στην ελληνική γλώσσα ο Νομπελίστας ποιητής μας Γεώργιος Σεφέρης, με πρώτη έκδοση στον εκδοτικό οίκο ΙΚΑΡΟΣ 1940, Δεύτερη έκδοση: ΙΚΑΡΟΣ Αύγουστος 1949 και τρίτη έκδοση Ίκαρος 1965.
Ο Έλιοτ είναι ποιητής δύσκολος, όμως πριν απ’ όλα, γράφει ο Σεφέρης στην εισαγωγή της μετάφρασής του, ήθελα να υπενθυμίσω ότι σαν ποίηση άλλη είναι δύσκολη, με τη διαφορά πως σαν άλλοτε, όμως μας έδινε τον τρόπο να νομίζουμε πως καταλαβαίνουμε, τώρα δεν μας αφήνει υπεκφυγή… αλλά, δεν θέλω να πω ότι δεν πρέπει η ποίηση να παρέχει ένα νόημα λογικό. Το μόνο όμως που υποστηρίζω είναι πως η ύπαρξη του νοήματος αυτού είναι συχνά άσχετη, με την ποιητική αξία.
Βασικά, σαν προφορικός ρυθμός, η ποίηση αποτείνεται σ’ ολόκληρο τον άνθρωπο, στις αισθήσεις του, στα συναισθήματά του και στο λογικό του  σα διαμορφωτή συναισθημάτων που απαιτεί ολόκληρο τον άνθρωπο. Εκείνον που δίνεται με τον αμεσότερο τρόπο, χωρίς να σταθεί να δει, να λογαριάσει αν καταλαβαίνεται γιατί όταν φοβούμαστε πως δεν θα καταλάβουμε αυτός ο φόβος είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο της ποιητικής κατανόησης.
Όμως η ποίηση του Έλιοτ δεν είναι σκοτεινή, γιατί, αντίθετα εκείνο που τη διακρίνει είναι μια εξαιρετική καθαρότητα στις λεπτομέρειες που δεν έχουν τίποτε το φευγαλέο στις εικόνες τουw  και  καμία θολούρα  γύρω από τα αισθήματα που διατυπώνει. Τα μέσα έκφρασης του είναι ΑΜΕΣΑ και τα αντικείμενα της σκηνοθεσίας του είναι με σκληρά περιγράμματα ακόμα και οι καταστάσεις όπου είναι δύσκολο να υλοποιήσει κανείς. Ο Έλιοτ κατορθώνει και δίνει την αντίσταση της στέρεης ύλης. Η στερεότητα των ονείρων του, του συναισθήματος στην Έρημη Χώρα ή του αποτροπιασμού στο χωρικό «λαγάρισε τον αέρα, καθάρισε τον ουρανό» είναι χτυπητά παραδείγματα για να μπορέσει να πει για την ομίχλη «Η κίτρινη ομίχλη που τρίβει την πλάτη της στα παραθυρόφυλλα. Ο κίτρινος καπνός που τρίβει τη μύτη του στα παραθυρόφυλλα κουλουριάστηκε μια φορά, γύρω από το σπίτι κι αποκοιμήθηκε…»
Αλλά πέρα από τις ευκολίες ή τις δυσκολίες της ποίησης  του Έλιοτ τον είπανε ποιητή της παρακμής. Για να πει ο Σεφέρης ότι «δεν ξέρω αν υπάρχουν τέτοια ποιήματα. Υπάρχουν όμως φαντάζομαι καλοί και κακοί ποιητές. Όμως, θα έπρεπε να ονομάσουμε  καλλιτέχνες της παρακμής εκείνους που τα έργα τους ταυτίζονται κατά κάποιον τρόπο με την εποχή τους και παρουσιάζουν όλα τους τα χαρακτηριστικά.

ΕΡΗΜΗ ΧΩΡΑ 1922
Όμως, αυτή η ΕΡΗΜΗ χώρα που εκδόθηκε το 1922 μετά το τραγικό τέλος του 1ου παγκοσμίου πολέμου με τις τόσες καταστροφές και τα ανθρώπινα θύματα σηματοδότησε την επερχόμενη Νέα  Παγκόσμια Οικονομική Κρίση που οδήγησε στους φασισμούς και τον εφιαλτικό παγκόσμιο πόλεμο με το φασισμό του Μουσολίνι. Τον εφιαλτικό χιτλερικό εθνικό-Σοσιαλισμό με τα στρατόπεδα συγκεντρώσεων, τον μανιακό διωγμό των εβραίων και το κάψιμό τους στους φούρνους των στρατοπέδων του Χίτλερ…

«ΕΡΗΜΗ ΧΩΡΑ»
Για να απλωθεί από παντού μια έρημη χώρα γιατί από τότε στην Ελλάδα της ήττας και της καταστροφής του 1922, συνεχίστηκαν οι μεγάλες καταστροφές  ως την ατομική βόμβα της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι για να οδηγηθεί η ανθρωπότητα στην απειροστή παγκόσμια ΕΡΗΜΗ ΧΩΡΑ, μέσα σε νέες καταστάσεις φρίκης στις οποίες οδηγούμεθα με νέες πολεμικές και τεχνολογικές απάνθρωπες κατακυριεύσεις.
Αλλά, στο έργο του «Έρημη Χώρα» ομιλεί για ανύπαρκτες πολιτείες στο Α΄ μέρος του με τίτλο η  ΤΑΦΗ ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΥ…. «πρέπει να φυλαγόμαστε πολύ στον καιρό μας».
Ανύπαρκτη πολιτεία μέσα στην καστανή καταχνιά μιας χειμωνιάτικης αυγής, χύνονταν στο γιοφύρι  της Λόντρας ένα πλήθος τόσοι πολλοί, δεν τόχα σκεφτεί πως ο θάνατος  είχε ξεκάνει τόσους πολλούς.
Μετά ακολουθεί το ποίημα «Μια παρτίδα σκάκι, και το επόμενο ποίημα το «ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ».
Με την ανύπαρχτη πολιτεία μέσα στην καστανή καταχνιά ενός χειμωνιάτικου μεσημεριού.
Με τον ποταμό να ιδρώνει  πετρέλαιο και κατράμι……. ακολουθεί το Δ΄ ποίημα με τίτλο «Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΑΠΟ ΠΝΙΓΜΟ» και το Ε΄ με τίτλο «Τι είπε ο ΚΕΡΑΥΝΟΣ», «ΠΥΡΓΟΙ ΠΕΦΤΟΥΝ» ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ/ΒΙΕΝΝΗ-ΛΟΝΤΡΑ ΑΘΗΝΑ, ΑΛΕΣΑΝΤΡΑ ΑΝΥΠΑΡΧΤΕΣ»

ΑΛΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Οι κούφιοι Άνθρωποι, 1925
ΜΑΡΙΝΑ 1930
ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΠΟΛΙΤΕΥΟΜΕΝΟY 1932
Επιλέγω τις δυσκολίες πολιτευομένου που γράφτηκε το 1932
Ένα ποίημα ιδιαίτερα σημαντικό για τη δική μας εποχή. Το παρουσιάζουμε ολόκληρο που έχει ως εξής:

ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΠΟΛΙΤΕΥΟΜΕΝΟΥ
ΦΩΝΑΞΕ τί να φωνάξω;
Χορτάρι η κάθε σάρκα: συμπεριλαμβανομένων
Των Εταίρων του Λουτρού, των Ιπποτών της Βρε-
τανικής Αυτοκρατορίας, των Ιπποτών,
Ω ιππότες! της Λεγεώνος της Τιμής,
Του Τάγματος του Μέλανος Αετού (α΄ και β΄ τάξεως),
Και του Τάγματος του Ανατέλλοντος Ηλίου.
Φώναξε φώναξε τι να φωνάξω;
Εκείνο που πρέπει να γίνει πρώτα είναι να σχηματι-
στούν οι επιτροπές:
Τα γνωμοδοτικά συμβούλια, διαρκείς επιτροπές, ειδι-
κές επιτροπές και υποεπιτροπές.
Ένας γραμματέας φτάνει για πολλές επιτροπές.
Τι να φωνάξω;
Ο Άρθουρ Έντουαρ Κύριλ Πάρκερ διορίστηκε τηλεφωνητής
Με μισθό μιάμιση λίρα τη βδομάδα που με πέντε σε-
λίνια ετήσια αύξηση
Γίνεται δυόμιση λίρες τη βδομάδα•
Κι ένα επίδομα τριάντα σελίνια τα Χριστούγεννα
Και μια βδομάδα το χρόνο άδεια.
Μια επιτροπή έχει διοριστεί για να υποδείξει ένα συμ-
βούλιο μηχανικών
Να εξετάσει την Ύδρευση.
Μια επιτροπή έχει διοριστεί
Για τα Δημόσια Έργα, πρωτίστως για την ανοικοδό-
μηση των οχυρωματικών
Μια επιτροπή έχει διοριστεί
Ναι διαπραγματευτεί με μια Βολσκιανή επιτροπή
Την αιωνία ειρήνη, οι βιομήχανοι βελών και ακοντίων
κι’ οι σιδηρουργοί
Όρισαν μια μικτή επιτροπή να διαμαρτυρηθεί για τη
μείωση των παραγγελιών
Ωστόσο οι φύλακες στα σύνορα παίζουνε ζάρια
Και στους βάλτους (ώ Μαντοβάνε) κοάζουν τα βατράχια.
Πυγολαμπίδες λάμπουν πάνω στις ανήμπορες απανω-
τές αστραπές της νύχτας του Ιουλίου.
Τι να φωνάξω;
Μάνα μάνα
Να τα οικογενειακά πορτραίτα γραμμή, σκούρες  προ-
τομές, όλες μ’ ένα ύφος αξιοπρόσεχτα ρωμαϊκό,
Όλες αξιοπρόσεχτα ίδιες φωτισμένες διαδοχικά από την ανταύγεια.
Ενός ιδρωμένου λαμπαδοφόρου, που χασμουριέται.
Ω, χωμένοι κάτω από …Χωμένοι κάτω από …. Εκεί
που το πόδι του περιστεριού πάτησε με μια σύ-
σπαση μια στιγμή,
Μια ακίνητη στιγμή, μεσημερνή ανάπαυλα, βολεμένη
κάτω από τα ψηλότερα κλωνάρια του πλατύτερου
δέντρου του μεσημεριού.
Κάτω από τα φτερά του στήθους που έπαιξαν με
τ’αγεράκι τ’απογεματινό
Η κυκλαμιά εκεί πέρα ανοίγει τα φτερούγια, εκεί
τ’ αγιόκλημα σκύβει στ’ ανώφλι.
Ω μάνα (όχι κάποια προτομή από τούτες με την επι-
γραφή της την αξιοπρεπή)
Εγώ ένα κουρασμένο κεφάλι ανάμεσα σε τούτα τα κε-
φάλια
Γεροί τράχηλοι για  να τα βαστάζουν
Γερές μύτες για να σκίζουν τον άνεμο
Μάνα
Δε θα μπορούσαμε, ίσως τώρα, να είμασταν μαζί,
Αν οι θυσίες, παιδεμοί, ασκητισμοί, εξιλασμοί
Έχουν τώρα τηρηθεί
Δε θα μπορούσαμε τάχα να είμασταν
Ω χωμένοι
Χωμένοι μέσα στη γαλήνη του μεσημεριού, μέσα στη
σιωπή της νύχτας που κοάζει.
Έλα με το φτερούγισμα της μικρής νυχτερίδας, με το
φτωχό λαμπύρισμα της πυγολαμπίδας ή κωλοφωτιάς,
«Πετώντας, πέφτοντας, στεφανωμένα σκόνη», τα μι-
κρά πλάσματα,
Τα μικρά πλάσματα τσιρίζουν αχαμνά μέσα στη σκό-
νη, μέσα στη νύχτα.
Ω μάνα
Τι να φωνάξω;
Απαιτούμεν μιαν επιτροπήν, μιαν αντιπροσωπευτικήν
επιτροπήν, μιαν επιτροπήν ελέγχου.
ΠΑΡΑΙΤΗΣΙΣ! ΠΑΡΑΙΤΗΣΙΣ! ΠΑΡΑΙΤΗΣΙΣ!
Η εφημερίδα Quardian του Λονδίνου την Παρασκευή 23 του Αυγούστου 1906 ανακοίνωσε ότι βρέθηκαν κι άλλα ποιήματα του Έλιοτ και έκαμε μικρό αφιέρωμα με δύο πολύ ενδιαφέρουσες φωτογραφίες του:
Μια μεγάλη στο γραφείο του στις εκδόσεις FABER που ήταν ο υπεύθυνος για τις ποιητικές εκδόσεις και μια άλλα στη νεαρή ηλικία του στην Αμερική που γεννήθηκε.
Σημ. Πάντως, στη συλλογική έκδοση του 1936 γίνεται το δεύτερο μέρος ενός ατελείωτου ποιήματος με τον τίτλο Κοριολανός


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα