Η απάντηση στο ερώτηµα είναι καταφατική. Κατ’ αρχήν η φαντασία µας αλλάζει καθώς µεγαλώνουµε. Φυσιολογικά συνδέουµε άγριες φαντασιώσεις µε την παιδική ηλικία και τις πιο συνηθισµένες µε την ενήλικη ζωή.
Η εµπειρία µου παίζοντας παιχνίδια δηµιουργικότητας τα τελευταία 30 χρόνια στις Παιδικές Βιβλιοθήκες και στα Κέντρα Παιδικής ∆ηµιουργίας είναι ότι η σύζευξη της δηµιουργικότητας ενήλικων εκπαιδευτών και µεγάλων παιδιών είναι επωφελής.
Στο σηµείωµα παραθέτω ευρήµατα που επιβεβαιώνουν τη θέση ότι φαντασία και δηµιουργικότητα εκπαιδεύονται και αναπτύσσονται.
Πρόσφατες έρευνες
Έρευνες έδειξαν ότι παιδιά συχνά αποτυγχάνουν σε δηµιουργικές εργασίες στις οποίες ενήλικες πετυχαίνουν. Ερευνητές (Πανεπιστήµιο Χάρβαρντ) υποστηρίζουν (2021) ότι η φαντασία βελτιώνεται µε την ηλικία. Ερευνητές (Πανεπιστήµιο Kent), εργάζονται για να κατανοήσουν πώς η φαντασία µας µπορεί να µεταβάλλεται µε την ηλικία. Ρώτησαν επισκέπτες στο Κάστρο Dover πώς θα µπορούσαν να χρησιµοποιήσουν διάφορα ιστορικά αντικείµενα-εκθέµατα του µουσείου του κάστρου. ∆ιαπίστωσαν ότι οι µεγαλύτεροι ενήλικες είχαν περισσότερες δηµιουργικές προτάσεις από τους νεότερους ενήλικες. Αυτό το εύρηµα είναι συµβατό µε την εργασία του A.Shtulman, (Occidental College, L.A.), ο οποίος υποστήριξε στο βιβλίο του Learning to Imagine (2023) ότι η φαντασία είναι µια δεξιότητα που αναπτύσσουµε µε την εξάσκηση.
Αντίθετα, ερευνητές (Πανεπιστήµιο Μπέρκλεϊ), διεξήγαγαν έρευνα που δείχνει ότι τα παιδιά είναι πιο ανοιχτόµυαλα από τους ενήλικες. Ο λόγος; Ίσως επειδή γνωρίζουν λιγότερα για τον κόσµο. ∆εν έχουν ισχυρές προσδοκίες για το τι µπορεί να συµβεί, εποµένως είναι πιθανότερο να εξερευνούν διάφορους χώρους στη φαντασία’ λένε οι ερευνητές. Οι ενήλικες υπερτερούν επειδή προτείνουν περισσότερες πρωτότυπες χρήσεις για αντικείµενα λόγω εµπειρίας.
Είµαι ένας µικρός εφευρέτης…
Η δηµιουργική µας φαντασία, δηλαδή η ικανότητα να βρίσκουµε νέες λύσεις σε προβλήµατα δοκιµάζεται µε 2 τρόπους. Είτε µε ανοιχτές εργασίες που έχουν πολλές λύσεις, είτε µε συγκλίνουσες εργασίες που έχουν µία µόνο λύση.
Η ικανότητά µας να δηµιουργούµε αντικείµενα καινούργια και χρήσιµα, εξαρτάται από έναν ευτυχή συνδυασµό αναπτυγµένης δηµιουργικότητας και παιχνιδιάρικου αυθορµητισµού.
‘Είµαι ένας µικρός εφευρέτης’ ήταν η δηµοφιλής δραστηριότητα που έκανα για 10ετίες στα Κέντρα Παιδικής ∆ηµιουργίας. Χαρακτηριστικό της παιχνίδι το οποίο περιέλαβα στο βιβλίο µου ‘‘Θυµάµαι εύκολα’’ (2004) ήταν ‘‘Πόσες χρήσεις µπορείτε να σκεφτείτε, για ένα τούβλο;’’
Θα εκπλαγείτε ευχάριστα παίζοντας το παιχνίδι µε παρέα. ∆εν θα θέλουν να σταµατήσουν. Όπως έγινε, πριν χρόνια, µια Κυριακή πρωί στο Πολύκεντρο του ∆ήµου Ηρακλείου.
Μάταια έλεγα στους ενήλικες ‘‘Είναι µεσηµέρι, ώρα για φαγητό’’.
Στα Χανιά είχα καταγράψει ουσιώδεις διαφορές στις απαντήσεις παιδιών σε διαφορετικές συνοικίες. Την επόµενη εβδοµάδα θα δηµοσιεύσω τις απαντήσεις του παιχνιδιού.
Παρόµοια παιχνίδια µας βοηθάνε να σκεφτόµαστε δηµιουργικά ρωτώντας τον εαυτό µας πώς µπορούν να γίνουν τα πράγµατα διαφορετικά. Άτοµα που είναι στην αρχή του Αυτιστικού φάσµατος είναι εξαιρετικοί γεφυροποιοί ιδεών.
Ο σεισµός, το τούβλο, η γειτονιά και ο δήµαρχος
Οι ασκήσεις δηµιουργικότητας που παρουσίαζα στα Κέντρα Παιδικής ∆ηµιουργίας, από τα µέσα της δεκαετίας 1990, είχαν 5 µέρη…
Αρχίζαµε µε το τι θα κάνουµε σε περίπτωση σεισµού.
Παίζαµε την άσκηση µε τις χρήσεις του τούβλου.
Βρίσκαµε λύσεις στα προβλήµατα του Αη Γιάννη, των Λενταριανών, και των Παχιανών.
∆ηµιουργούσαµε χρήσιµα αντικείµενα µε ανακυκλώσιµα υλικά!
Τέλος, στέλναµε µια ανοικτή επιστολή στον ∆ήµαρχο. Ο πρώτος που έλαβε επιστολή µέσω των Χ.Ν. ήταν ο συµµαθητής µου Γιώργος Τζανακάκης.
Σύζευξη της δηµιουργικότητας
Η οπτική απεικόνιση γίνεται λιγότερο ζωντανή καθώς µεγαλώνουµε. ∆εν παρατηρούµε λεπτοµέρειες, δεν οραµατιζόµαστε και η πλειοψηφία των µεγαλύτερων έχουµε µειωµένο αριθµό ιδεών αποκλίνουσας σκέψης. Οι προτεραιότητες µας όταν φανταζόµαστε πράγµατα είναι διαφορετικές.
Αντίθετα η φαντασία των µεγάλων παιδιών µπορεί να προσφέρει ιδέες χρήσιµες στην καθηµερινότητα µας. Ιδέες που συχνά δεν είναι στο ραντάρ µας.
Αυτές οι διαφορές στη θέαση διληµµάτων και ερωτηµάτων συνθέτουν τη µαγεία της σύζευξης δηµιουργικών αντιλήψεων στις δράσεις των Παιδικών Βιβλιοθηκών & των Κέντρων Παιδικής ∆ηµιουργίας.
Επίσης, η ανάγνωση ταξιδιωτικών βιβλίων είναι εξαιρετικός τρόπος ανάπτυξης της φαντασίας.
Συµπερασµατικά
Πρώτο µέληµα στις θερινές δραστηριότητες είναι η προετοιµασία όλων για φυσικές καταστροφές.
H φαντασία-δηµιουργικότητα έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά ανάλογα µε την ηλικία. Η φαντασία των παιδιών µπορεί να είναι βέλτιστη σε ορισµένα περιβάλλοντα, ανεπαρκής σε άλλα, κι αντίστροφα.
Αυτές οι διαφορές δείχνουν ότι η συνεργασία µεταξύ των ηλικιών βοηθάει να βρούµε λύσεις σε πιεστικά προβλήµατα, όπως η µείωση της ανισότητας ή η βιώσιµη ανάπτυξη.
Άτοµα µε ισχυρή φαντασία µπορούν να κατευθύνουν συνειδητά τις σκέψεις και τα συναισθήµατά τους. Με αποτέλεσµα να επηρεάζουν τη στοχοθεσία, τις πράξεις και γεγονότα στη ζωή τους.
