Μέρος 2
Στο φλέγον θέµα της κινητοποίησης των δεσµευµένων ρωσικών κεφαλαίων υπέρ της Ουκρανίας διακρίνουµε εξαιρετικά πολλές αντιφάσεις. Αυτές αφορούν µεµονωµένα κράτη µέλη της ΕΕ που αλλοιώνουν τη µέχρι σήµερα τακτική τους και εκφράζουν φόβο για το τι µέλει γενέσθαι σε περίπτωση που αγγίξουν τα δεσµευµένα ρώσικα κεφάλαια. Το πρόβληµα είναι εξαιρετικά πολύπλοκο. Οι αποφάσεις των Ευρωπαίων µπορούν να διαταράξουν στο έπακρο την παγκόσµια τάξη στον ιδιοκτησιακό τοµέα.
Σε άρθρο του έγκυρου ευρωπαϊκού µέσου EUOBSERVER1 µόλις στις 8/10/25 αναφέρεται ότι σηµειώνεται προσπάθεια της Αυστρίας να ξεπαγώσει ρωσικά χρήµατα, γεγονός που προκαλεί ανησυχία στην ΕΕ. Πρόκειται για την τράπεζα Raiffeisen International Bank (RIB), για την οποία ήδη από το 2024 ευρωβουλευτές από όλη την Ευρώπη είχαν καλέσει την αυστριακή κυβέρνηση να παροτρύνει την κορυφαία τράπεζα της χώρας να µην προσλαµβάνει περισσότερο προσωπικό στη Ρωσία. Όπως φαίνεται, οι δηλώσεις και οι ενέργειες της Raiffeisen Bank International [RBI] είναι αντιφατικές»2 µε την αυστριακή πολιτική, αφού διατήρησε και αύξησε το τοπικό ρωσικό προσωπικό της, που ανέρχεται σε σχεδόν 10.000 υπαλλήλους κατά το τελευταίο έτος. Μπορεί να δει κανείς ξεκάθαρα ότι η Αυστρία έχει σηµαντική δυσκολία και επιδιώκει να εισαγάγει µια «παρέκκλιση» στις υφιστάµενες κυρώσεις που θα επέτρεπε «στις αρµόδιες αρχές ενός κράτους µέλους… υπό τις συνθήκες που κρίνουν κατάλληλες, να εγκρίνουν την αποδέσµευση παγωµένων κεφαλαίων… που αποδίδονται, άµεσα ή έµµεσα» σε τρεις ρωσικές εταιρείες και δύο Ρώσους ιδιώτες που βρίσκονται στη «µαύρη λίστα».
Με βάση τα ανωτέρω κατανοούµε ότι η λήψη µέτρων δεν είναι καθόλου εύκολη και η δράση της διπλωµατίας να ήταν προτιµότερη αντί του να ρίχνουµε λάδι στη φωτιά του πολέµου. Γιατί όλα όσα παρακολουθούµε την τελευταία τριετία χαρακτηρίζονται από µια αδήριτη αρχή: Οι πολεµικές βιοµηχανίες στην Ευρώπη και τη Ρωσία κερδίζουν µε τίµηµα το αίµα που χύνεται στα πεδία των µαχών.
Στη συνέχεια θα παρουσιάσουµε τα ακόλουθα ερωτήµατα, µε τις απαντήσεις τους:
Τι ισχύει σήµερα στην ΕΕ (δεσµευτικό δίκαιο σε ισχύ)
πρόκειται για τη χρηµατοδότηση της στήριξης της Ουκρανίας από την ΕΕ, αλλά από διαφορετικές πλευρές — η πρώτη αφορά παγωµένα ρωσικά κρατικά κεφάλαια, ενώ η δεύτερη αφορά ευρωπαϊκά χρηµατοδοτικά εργαλεία για στρατιωτική και µακροοικονοµική βοήθεια.
1. Χρήση “έκτακτων/ανεξόφλητων κερδών” (όχι του κεφαλαίου) από τα ακινητοποιηµένα ρωσικά κρατικά αποθέµατα που κρατούν τα ευρωπαϊκά Κεντρικά Αποθετήρια Αξιών. Αυτή την ενέργεια των Ευρωπαίων τη στηρίζουν στο ότι τα κέρδη αυτά «δεν αποτελούν κυρίαρχα (sovereign) περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας», άρα δεν καλύπτονται από την ασυλία κρατικών/κεντρικών τραπεζών. Το νοµικό κείµενο που χρησιµοποιήθηκε είναι ο Κανονισµός 2024/1469 του Συµβουλίου της 21ης Μαΐου 2024, σχετικά µε περιοριστικά µέτρα λόγω ενεργειών της Ρωσίας που αποσταθεροποιούν την κατάσταση στην Ουκρανία3.
2. Πού πάνε τα χρήµατα; Η πρώτη µεταφορά ύψους €1,5 δισ. πραγµατοποιήθηκε τον Ιούλιο 2024. Τα έσοδα κατευθύνονται πρωτίστως σε στρατιωτική υποστήριξη µέσω του Ευρωπαϊκού Ταµείου Ειρήνης (European Peace Facility) το οποίο είναι ένας µηχανισµός εκτός προϋπολογισµού της ΕΕ που δηµιουργήθηκε το 2021. Μάλιστα, επειδή δεν ανήκει στον προϋπολογισµό της ΕΕ δεν υπόκειται σε κοινοβουλευτικό έλεγχο αλλά χρηµατοδοτείται απευθείας από τις κυβερνήσεις των κρατών µελών. Ο σκοπός αυτού του µηχανισµού είναι να επιτρέπει στην ΕΕ τη χρηµατοδότηση της στρατιωτικής βοήθειας σε τρίτες χώρες (π.χ. Ουκρανία, Μολδαβία, Βοσνία), και να καλύπτει το κόστος εκπαίδευσης, εξοπλισµού, µεταφοράς και υποστήριξης στρατιωτικών επιχειρήσεων. Ο µηχανισµός αυτός χρησιµοποιεί ευέλικτα κονδύλια εκτός του Π∆Π (πολυετούς δηµοσιονοµικού πλαισίου). Τα χρήµατα αυτά επίσης µπορούν να κατευθυνθούν και σε ανοικοδόµηση µέσω του προϋπολογισµού της ∆ιευκόλυνσης της Ουκρανίας, µε ετήσια αναθεώρηση4. Υπενθυµίζουµε ότι η ∆ιευκόλυνση της Ουκρανίας είναι νέος µηχανισµός της ΕΕ (2024–2027), ύψους περίπου 50 δισ. ευρώ, που αντικαθιστά τα ad hoc πακέτα µακροοικονοµικής βοήθειας προς την Ουκρανία. Σε αντίθεση µε το Ευρωπαϊκό Ταµείο Ειρήνης, ο νέος αυτός µηχανισµός ανήκει εντός του προϋπολογισµού της ΕΕ και προβλέπει 17 δις € ως δωρεάν χορήγηση και 33 δις € ως δάνεια από τις αγορές, µε εγγύηση του προϋπολογισµού της ΕΕ.
3. Τέλος, η Οµάδα 7 (G7) των πιο πλούσιων κρατών στον πλανήτη, αποφάσισε να χορηγήσει δάνειο ύψους 50 δις $ προς την Ουκρανία που εξυπηρετείται & αποπληρώνεται από τις µελλοντικές ροές αυτών των έκτακτων εισοδηµάτων από τα ακινητοποιηµένα ρωσικά κεφάλαια, χωρίς όµως να αγγίζεται το κεφάλαιο. Η ΕΕ συµµετέχει σηµαντικά και έχει ήδη κάνει αλλεπάλληλες εκταµιεύσεις µέσω των µηχανισµών που προαναφέραµε.
Στο ερχόµενο σηµείωµά µας θα αναφερθούµε και σε άλλα σηµεία, σε µια προσπάθεια ενηµέρωσης σχετικά µε το αντικείµενο που θα συζητηθεί στην ερχόµενη σύνοδο κορυφής, του τρέχοντος µήνα.
1. https://euobserver.com/eu-and-the-world/ar70ec93d4
2. https://euobserver.com/eu-and-the-world/ar70547d0c
3. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/ALL/?uri=CELEX:32024R1469
4. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/ip_24_4029
