Η έκθεση «Εκτός ναού… Θησαυρός του 11ου αιώνα από το Μουσείο του Cluny» εγκαινιάζεται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο (ΒΧΜ) τη Δευτέρα, 28 Απριλίου 2014, στις 20:00.
Κεντρικό της έκθεμα είναι μία λίθινη φορητή Αγία Τράπεζα δυτικής τέχνης, που χρονολογείται στις αρχές του 11ου αιώνα και προέρχεται από το Μουσείο του Cluny στο Παρίσι, ένα από τα σημαντικότερα μουσεία της Γαλλίας, αφιερωμένο στη μεσαιωνική εποχή. Όπως πληροφορεί το ΒΧΜ, «η αμφιπρόσωπη πλάκα από ξύλο και πορφυρίτη περιέχει στο εσωτερικό της λείψανα τεσσάρων Αγίων και έχει αργυρή επένδυση, κατά τόπους επιχρυσωμένη. Η επένδυση φέρει εγχάρακτο διάκοσμο που επικεντρώνεται στην ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας, ενώ στην εικονογραφία της εντοπίζονται βυζαντινές επιρροές. Την έκθεση συμπληρώνουν αντίστοιχα αντικείμενα από τη χριστιανική Ανατολή, υφασμάτινα αντιμήνσια και λειτουργικά σκεύη (άγιο ποτήριο, δίσκος, λόγχη, κοχλιάριο κ.λπ.) που χρησιμοποιούνται για την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας και προέρχονται από τις συλλογές του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου».
Όμως, ποιος ήταν ο λόγος ύπαρξης φορητών τραπεζών και αντιμηνσίων; Σύμφωνα με το ΒΧΜ, η χρήση τους επιβαλλόταν σε περιπτώσεις που έπρεπε να τελεστεί η Θεία Λειτουργία σε χώρους εκτός του ναού, όπως κατά τη διάρκεια εκστρατειών και πολέμων, όταν ηγεμόνες με την αυλή τους ή ιεραπόστολοι ταξίδευαν σε περιοχές χωρίς εκκλησίες, πάνω σε πλοία. «Στη Δύση, οι φορητές Αγίες Τράπεζες (petrae sacrae) είναι κατά κανόνα κατασκευασμένες από λίθο, ενώ τα αντιμήνσια στην Ανατολή είναι από ύφασμα ή ξύλο και φέρουν συμβολικές παραστάσεις και επιγραφές. Και οι δύο τύποι είναι υποχρεωτικό να περιέχουν λείψανα Αγίων. Οι αναλογίες που παρουσιάζουν ως προς τον συμβολισμό και τη χρήση τους προσφέρουν την ευκαιρία για την παρουσίαση της παράλληλης εξέλιξής τους στη Δύση και την Ανατολή» αναφέρει σχετική ανακοίνωση του ΒΧΜ.
Η έκθεση, η οποία εντάσσεται στο πρόγραμμα «Ελλάς- Γαλλία- Συμμαχία 2014» πραγματοποιείται στο πλαίσιο των επιστημονικών δράσεων του ΒΧΜ με μουσεία και ιδρύματα του εξωτερικού, καθώς φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυσή του. Με τη συνεργασία με το Μουσείο Cluny ξεκινά ο κύκλος εκθέσεων με τον γενικό τίτλο «Βυζάντιο και Δυτικός Μεσαίωνας» με σκοπό την εκ παραλλήλου παρουσίαση και σύγκριση καλλιτεχνικών, θεολογικών, κοινωνικών και πολιτιστικών προτύπων Δύσης και Ανατολής κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους.
Η έκθεση, που θα διαρκέσει έως τις 3 Αυγούστου 2014 (Δευτέρα- Κυριακή 8:00- 20:00), θα παρουσιάζεται στο ανακαινισμένο Μέγαρο της Δούκισσας της Πλακεντίας.
