ΗΛΕΚΤΡΑ ΠΟΛΥΖΟΥ*
Ο μητρικός θηλασμός είναι το αποτέλεσμα μιας αλληλουχίας μεταβολών που λαμβάνουν χώρα στη γυναίκα καθ’ όλη την πορεία της κύησης. Κατά τη διάρκεια αυτών των 9 μηνών που ολοκληρώνεται η ανάπτυξη του εμβρύου, ταυτόχρονα, πραγματοποιούνται αλλαγές στο σώμα της γυναίκας που την προετοιμάζουν για τον θηλασμό.
Το μέγεθος των μαστών αυξάνει, αποθηκεύονται 2 – 4 kg λίπους με σκοπό να αποτελέσουν την κύρια πηγή ενέργειας για την παραγωγή γάλακτος, ενώ πληθώρα ορμονικών αλλαγών προετοιμάζουν το γυναικείο οργανισμό για την έκκριση του γάλακτος αμέσως μετά τον τοκετό. Ανεξάρτητα από το αν θελήσει μια γυναίκα να θηλάσει ή όχι, ο οργανισμός της ετοιμάζεται γι’ αυτό το μεγάλο γεγονός.
Ο θηλασμός επιβάλλει ένα θρεπτικό κόστος στη μητέρα, με αποτέλεσμα οι ενεργειακές απαιτήσεις να αυξάνουν. Παρ’ όλα αυτά, ένα μεγάλο μέρος των ενεργειακών αναγκών καλύπτεται από τις μητρικές λιποαποθήκες που δημιουργούνται κατά τη διάρκεια της κύησης, γεγονός που βοηθά και στην αποκατάσταση του σωματικού βάρους.
Συνήθως, οι οδηγίες προς τη θηλάζουσα μητέρα θέτουν περίπλοκους και αυστηρούς κανόνες διατροφής, κανόνες οι οποίοι συχνά λειτουργούν ως εμπόδιο στο θηλασμό. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν υπάρχουν κανόνες διατροφής για τη θηλάζουσα μητέρα, όπως όρισε η Επιτροπή Θηλασμού της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, το 1991.
Η ενέργεια του παραγόμενου γάλακτος είναι 500kcal/ ημέρα. Αυτό σημαίνει ότι η θηλάζουσα χρειάζεται 500kcal περισσότερα από τη συνήθη διατροφή της. Οι ενεργειακές αυτές ανάγκες καλύπτονται κατά τα 2/3 από τη διατροφή και κατά το 1/3 από την κινητοποίηση από το λιπώδη ιστό. Κατά τη διάρκεια δε, των πρώτων μηνών, τα αποθέματα λίπους στο σώμα αποδίδουν τόση ενέργεια που μπορεί να καλύψει όλη την ενέργεια που χρειάζεται η μητέρα. Η κατανάλωση περισσότερων θερμίδων από τη μητέρα, δε συνδέεται αντιστοίχως και με αυξημένη παραγωγή γάλακτος.
Οι αυξημένες ενεργειακές ανάγκες, οδηγούν και σε αυξημένη ανάγκη για κατανάλωση πρωτεΐνη, ασβεστίου, σιδήρου κ.ά. Η θηλάζουσα μητέρα χρειάζεται περίπου 15 – 20gr πρωτεΐνης/ημέρα, 1.200 mgr ασβεστίου (5 – 6 ποτήρια γάλα) και 10mg σίδηρο/ημέρα. Μια ισορροπημένη διατροφή, με 2 μερίδες πρωτεΐνης, 3 – 5 μερίδες φρούτα και λαχανικά, 3 μερίδες γαλακτοκομικά την ημέρα και αρκετή κατανάλωση υγρών, είναι ικανοποιητική. Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό το γεγονός ότι η περιεκτικότητα του μητρικού γάλακτος σε ασβέστιο, σίδηρο και πρωτεΐνες είναι σταθερή και δεν επηρεάζεται από τη διατροφική πρόσληψη της μητέρας.
Η μητέρα, κατά τη διάρκεια του θηλασμού χάνει πιο εύκολα τα κιλά της κύησης, καθώς ο μεταβολισμός της κινείται με πιο γρήγορους ρυθμούς. Με το καθημερινό της διαιτολόγιο η απώλεια των κιλών είναι εύκολη. Παρ’ όλα αυτά, η θηλάζουσα μητέρα μπορεί να ακολουθήσει μία δίαιτα φτωχότερη σε λιπαρά, ενώ μπορεί συνάμα να αυξήσει το επίπεδο της δραστηριότητάς της. Σε κάθε περίπτωση, το μόνο που χρειάζεται είναι το αδυνάτισμα να γίνεται σταδιακά, καθώς η πολύ γρήγορη απώλεια βάρους (>2kg/μήνα) μπορεί να οδηγήσει στην απελευθέρωση ουσιών στην κυκλοφορία της μητέρας και να αυξηθεί το επίπεδό τους στο γάλα.
Ο καφές δεν είναι απαγορευμένος για τη μητέρα. Μπορεί να καταναλώσει 2 φλ.καφέ/ημέρα ( ή άλλα ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη, όπως τσάι, cola). Η καφεΐνη δεν επηρεάζει την ποσοτική παραγωγή του μητρικού γάλακτος, αν και μέρος αυτής περνά σε αυτό. Η παρατεταμένη κατανάλωση αυξημένης ποσότητας καφεΐνης θα πρέπει να αποφεύγεται, καθώς προκαλεί μείωση της περιεκτικότητας του γάλακτος σε σίδηρο.
Το αλκοόλ εκκρίνεται άμεσα στο μητρικό γάλα και η συγκέντρωσή του είναι ίδια με αυτή στον ορό της μητέρας. Παρ’ όλα αυτά, η θηλάζουσα μπορεί να καταναλώσει 1 ποτό/εβδομάδα, ίσως 2 – 3 ώρες πριν το επόμενο γεύμα θηλασμού. Η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ μειώνει την πρόσληψη γάλακτος από το νεογνό, λόγω αλλαγή της γεύσης του.
Οι βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος είναι γνωστές. Η νικοτίνη εκκρίνεται γρήγορα στο μητρικό γάλα, ενώ η περιεκτικότητά της σε αυτό είναι ίση με αυτή στο μητρικό ορό. Το κάπνισμα μειώνει τον όγκο του γάλακτος και αλλάζει τη γεύση του με αποτέλεσμα το νεογνό να αρνείται να θηλάσει. Παρ’ όλα αυτά, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αφαίρεσε τη νικοτίνη από τη λίστα των ουσιών που θα πρέπει να αποφεύγουν οι μητέρες που θηλάζουν το 2003, καθώς τα οφέλη του θηλασμού είναι τόσα πολλά που δεν μπορούν να ξεπεραστούν από την επιβάρυνση του γάλακτος από το τσιγάρο.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συμβουλεύει τις θηλάζουσες μητέρες να τρώνε και να πίνουν τόσο, όσο να ικανοποιούν τις ανάγκες τους. Σύνθετοι κανόνες διατροφής και τρόπου ζωής δεν υπάρχουν. Ανεξαρτήτως των συνηθειών της μητέρας, με το θηλασμό προσφέρουμε στο νεογνό ό,τι καλύτερο. Ο θηλασμός αποτελεί πλέον, μέρος των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
*Ειδικευόμενη Μαιευτικής – Γυναικολογίας
