Μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της ορθοδοξίας, η Κοίμηση της Θεοτόκου, γιορτάζεται κάθε Δεκαπενταύγουστο σε όλη την Ελλάδα. Το “Πάσχα του καλοκαιριού” φέρνει χιλιάδες επισκέπτες στα χωριά, όπου τ’ αναρίθμητα εκκλησάκια τιμούν την Παναγιά.
Προσκύνημα στην Κρήτη
Σημαιοστολίζεται από άκρη σε άκρη η Κρήτη, στις 15 Αυγούστου, γιορτή της Μάνας Παναγιάς, της πίστης, των προσκυνημάτων και της Ελπίδας.
Αποκόρωνας, Σφακιά, Μυλοπόταμος, Νεάπολη Λασιθίου, χωριά και γωνιές σε ολάκερη την Κρήτη που τιμά ως νησί και γιορτάζει την 15η του Αυγούστου. Μοναστήρια, αφιερωμένα στην Παναγία γεμίζουν κόσμο για το τάμα, το κερί και την παρακολούθηση των θείων λειτουργιών παραμονής και ανήμερα της Παναγιάς.
Η Μονή Πρέβελη, στα νότια του νομού Ρεθύμνου, του 16ου αιώνα με μεγάλη ιστορική παρουσία στους ανά τους αιώνες αγώνες για ελευθερία. Χτισμένη στο σημείο που δροσίζεται από τον Κουρταλιώτη ποταμό και διαθέτει μουσείο με πλούσιο αρχειακό υλικό, εκκλησιαστικά έγγραφα, άμφια και προσκυνήματα παλιών χρόνων.
Η Μονή Κουδουμά, που βρίσκεται στις νότιες ακτές του νομού Ηρακλείου με δύσκολη πρόσβαση, χτισμένη μετά το 1870 σε όρμο, με το ιερό της να βρίσκεται εντός ενός σπηλαίου με σημαντική για τους Κρητικούς ιερότητα αλλά και πρέσβειρα της κατανυκτικότητας κατά τις ιερές λειτουργίες της. Στις 15 Αυγούστου, πλήθος πιστών και κόσμου μεταβαίνει στο μοναστήρι από την προηγούμενη μέρα και διανυκτερεύει κυρίως στην παραλία για να γιορτάσει στον εσπερινό και την πρωινή θεία λειτουργία. Για χρόνια πολλά η μονή είχε ερημώσει μετά από καταστροφή που είχε υποστεί από πειρατές, στα κατοπινά όμως χρόνια ξαναχτίστηκε και της αποδόθηκαν οι τιμές που της άξιζαν.
Η Μονή Χρυσοσκαλίτισσας, 76 χλμ Νοτιοδυτικά από τα Χανιά, κοντά στο Ελαφονήσι, χτισμένη πάνω σε ψηλό βράχο, γεγονός που καλεί τους πιστούς να ανηφορίσουν για το κερί της πίστης και της προσευχής. Με το τελευταίο της σκαλί να ήταν κάποτε χρυσό, η ιστορία λέει ότι για αυτό πήρε το όνομα της αλλά και διότι χρυσή είναι η εικόνα που χαρίζει απλόχερα ο ορίζοντας σε κάθε επισκέπτη όταν φτάσει στο μοναστήρι και δει το Λιβυκό Πέλαγος στο δειλινό της μέρας της Παναγιάς.
Η Ιερά Μονή Φανερωμένης, 45 χλμ δυτικά από την Σητεία και 24 χλμ ανατολικά από τον Άγιο Νικόλαο, βρίσκεται από την Β΄ Βυζαντινή περίοδο 961-1204 χτισμένη σε μια χαράδρα με το καθολικό της ενσωματωμένο εντός σπηλαίου με χιλιάδες ιστορίες για τη δύναμη που αποπνέει ο χώρος αλλά και τη μαρτυρικότητά της λόγω των καταστροφών από τους Τούρκους.
Μονή Παλιανής το γυναικείο μοναστήρι με την τεράστια επισκεψιμότητα χτισμένο σε υψόμετρο 280 μέτρων, 20 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο είναι από τα παλαιότερα μοναστήρια της βυζαντινής περιόδου στην Κρήτη. Πλάι στο χωριό Βενεράτο προσφέρει σε κάθε πιστό τη γνώση για τις βιαιότητες κατά την Τουρκοκρατία μιας και πέρα από τις πολλαπλές καταστροφές, οι Τούρκοι είχαν σφαγιάσει όλες τις μοναχές.
Η Μονή Οδηγήτριας Γωνιάς Κολυμβαρίου το σημαντικότερο ίσως προσκύνημα για τον Δεκαπεντάυγουστο στα Χανιά με χιλιάδες κόσμου και από την υπόλοιπη Κρήτη να βρίσκονται στο μοναστήρι για να προσευχηθούν και να αιτηθούν χάρες από τη μητέρα του Χριστού. Με φόντο το γαλάζιο της Κισσαμίτικης θάλασσας και στο βάθος, όλη η ακτογραμμή του βόρειου τμήματος των Χανίων η μονή οδηγήτρια ξεχωρίζει για την ηρεμία της και την ιερότητα της. Όμορα αυτής, η Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης όπου εκατοντάδες διεθνή συνέδρια αλλά και διαθρησκευτικές συναντήσεις λαμβάνουν χώρα.
Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥ ΧΑΡΑΚΑ
Η Παναγιά γιορτάζει, με τη γιορτή της να ορίζεται ως το Πάσχα του καλοκαιριού. Θυσιαστικό, νηστεία, περίοδος κατανυχτικότητας, όπως αυτή που διακρίνει ο καθένας σε όλους τους προσκυνητές της Παναγιάς του Χάρακα.
Μία όμως από τις γιορτές ξεχωρίζει, αυτή της Παναγιάς του Χάρακα, στην πεδινή πλευρά του Μυλοποτάμου στο Ρέθυμνο στην τοποθεσία Μπαλί, 38 χιλιόμετρα από την πόλη, η οποία ανήκει στη μονή του Αγίου Ιωάννη. Έχει καθιερωθεί ως το παγκρήτιο προσκύνημα, με την ευλάβεια των χριστιανών να είναι ολοφάνερη προς τη θαυματουργή κατά πολλούς εικόνα της Παναγίας της Xαρακιανής.
Το μοναστήρι υποδέχεται πιστούς και ολόκληρες οικογένειες που φτάνουν με τα πόδια από χιλιόμετρα μακριά για να φτιάξουν πρόχειρες καλύβες ώστε να περάσουν μέρες μέχρι τη μεγάλη γιορτή. Είναι όλοι όσοι ακολουθούν το έθιμο των Δεκαπενταριστών το οποίο μπορεί τα τελευταία χρόνια να έχει εξασθενήσει όμως διατηρείται και εντυπωσιάζει.
Παναγία Προυσιώτισσα: Η κυρά της Ρούμελης
Στο κέντρο καταπράσινων και πανύψηλων βουνών, στα νότια του νομού Ευρυτανίας και μόλις 36 χιλιόμετρα από το Καρπενήσι, βρίσκεται εδώ και περίπου χίλια χρόνια το ιστορικό και σε όλους μας ακουστό μοναστήρι της Κυράς της Ρούμελης, της Παναγίας της Προυσιώτισσας περιτριγυρισμένο από απότομους και άγριους βράχους που προκαλούν δέος και μόνο που τους ατενίζεις. Το μοναστήρι είναι ιστορικό, αγιασμένο που η φήμη του ξεπέρασε τα στενά όρια της Ρούμελης, της Θεσσαλίας αλλά και της χώρας. Κατά χιλιάδες προστρέχουν οι πιστοί στη χάρη της, άλλοι να την επικαλεστούν και άλλοι θερμά να την ευχαριστήσουν. Όχι μόνο τον Αύγουστο όπου και εορτάζει το μοναστήρι (στις 23 Αυγούστου ημέρα αποδόσεως της Κοίμησης της Θεοτόκου και συνάμα ημέρα ευρέσεως της θαυματουργού εικόνας) αλλά και όλο το χρόνο, άνθρωποι γονατιστοί, άλλοι με λαμπάδες και τάματα, μάνες με παιδιά στην αγκαλιά, ηλικιωμένοι που με δυσκολία περπατούν, νέοι που ζητούν την παρηγοριά, γονείς με τα παιδιά τους. Όλοι προσμένουν καρτερικά στη σειρά, για να φτάσουν στο μικρό και σκοτεινό ναό, καθολικό της Ιεράς Μονής, για να φτάσουν στη Χάρη Της, να ακουμπήσουν τα γεμάτα πίστη χείλη τους στην σεβάσμια εικόνα της Παναγίας, να λάβουν τις δωρεές Της και τις ευλογίες Της.
Τα φιδάκια της Παναγιάς στην Κεφαλονιά
Ένα μοναδικό έθιμο αναβιώνει στις 15 Αυγούστου, στην Παναγιά της Φιδούς, στο Μαρκόπουλο Κεφαλονιάς, όπου κάνουν την εμφάνιση τους τα φιδάκια της Παναγίας.
Εκατοντάδες επισκέπτες, βρίσκονται κάθε χρόνο την ημέρα της Παναγίας, στο συγκεκριμένο μοναστήρι, ώστε να θαυμάσουν το μοναδικό αυτό φαινόμενο.
Όλα άρχισαν πριν από πολλά χρόνια, όταν πειρατές κατευθύνονταν προς τη Μονή προκειμένου να την λεηλατήσουν, οι μοναχές προσευχήθηκαν στην Παναγία για να προστατέψει τις ίδιες και το μοναστήρι. Τότε το μοναστήρι κυκλώθηκε από φίδια που έτρεψαν τους πειρατές σε φυγή και έτσι οι μοναχές και η Μονή σώθηκαν. Αν κάποια χρονιά δεν εμφανιστούν τα φιδάκια της Παναγίας, είναι οιωνός ότι κάτι κακό θα συμβεί στην Κεφαλονιά, όπως το 1940 και το 1953, οπότε το νησί επλήγη από σεισμούς.
Δεκάδες ειδικοί που έχουν εξετάσει τα φιδάκια δεν μπορούν να τα κατατάξουν σε κάποιο από τα γνωστά είδη. Αυτά είναι γκρίζα, λεπτά και το μήκος τους δεν ξεπερνά το ένα μέτρο. Το δέρμα τους είναι βελούδινο και στο κεφάλι, όπως και την άκρη της γλώσσας τους, σχηματίζεται ένας μικρός σταυρός. Τα φιδάκια της Παναγίας, θεωρούνται θαυματουργά και ακίνδυνα, γι’ αυτό και οι πιστοί τα αγγίζουν χωρίς φόβο.
Η Παναγία της προσφυγιάς
Επίκεντρο και των φετινών εορτασμών στα γυαλοχώρια του δήμου Παγγαίου είναι τα δυο ιερά προσκυνήματα στη Νέα Πέραμο και στη Νέα Ηρακλείτσα όπου κάθε χρόνο αναβιώνουν στιγμές θρησκευτικής κατάνυξης τηρώντας έτσι οι κάτοικοι αλλά και οι εκατοντάδες επισκέπτες από κάθε γωνιά της Βόρειας Ελλάδας παραδόσεις και έθιμα αιώνων.
Η αγάπη και ο σεβασμός των κατοίκων του δήμου Παγγαίου προς το πρόσωπο της Παναγίας, φαίνεται καθαρά από τις παραδόσεις που κουβάλησαν μαζί τους από τις αλησμόνητες πατρίδες, όπως επίσης και από το γεγονός ότι από τους πρώτους ναούς που έχτισαν, ερχόμενοι οι πρόσφυγες στη νέα πατρίδα, ήταν το μικρό παρεκκλήσι στην είσοδο της Νέας Περάμου.
Η παράδοση, οι μαρτυρίες και οι γραφές που πέρασαν από πατέρα σε γιο, και μεταφέρθηκαν αναλλοίωτες μέχρι τις μέρες, θέλουν το λιμάνι της Νέας Περάμου να χρησιμοποιείται το 1919 για την επιβίβαση του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος με προορισμό τα παράλια της Μικράς Ασίας. Ένα από τα τελευταία βράδια πριν από την αναχώρηση ένας στρατιώτης ονειρεύτηκε την εικόνα της Παναγίας στον τόπο όπου κατασκήνωσαν. Το όνειρο κρίθηκε ως θεϊκό σημάδι και την επομένη σκάβοντας βρέθηκε μια μικρή εικόνα σε οβάλ σχήμα που αναπαριστούσε την Θεοτόκο βρεφοκρατούσα.
Οι πρόσφυγες που το 1992 και το 1923 ήρθαν από την παλιά Πέραμο στην Καβάλα για να εγκατασταθούν και να δημιουργήσουν μια νέα πατρίδα, κατασκεύασαν ένα μικρό ξωκλήσι ώστε εκεί μέσα να φυλάξουν την εικόνα της Παναγίας. Το 1945 στην ίδια θέση με χρήματα των κατοίκων της περιοχής ανεγέρθη το σημερινό παρεκκλήσι. Δυστυχώς, η οβάλ εικόνα της Παναγίας κλάπηκε το 1977 μαζί με τάματα και αφιερώματα, έκτοτε κανείς δεν την είδε…
Η μοναδική αυτή ιστορία έρχεται να δέσει με την ιστορία μιας άλλης εικόνας της Παναγίας Φανερωμένης που βρίσκονταν στο Μοναστήρι της Λανγκάδας στην παλιά Πέραμο, την οποία οι κάτοικοι τιμούσαν στις 15 Αυγούστου. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης ή Περαμιώτισσας μετά την καταστροφή του 1922 μεταφέρθηκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο εκεί είναι μέχρι σήμερα.
Οι πρόσφυγες όταν εγκαταστάθηκαν στη Νέα Πέραμο συνέδεσαν την οβάλ εικόνα της Παναγίας με τη δική τους εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης που δεν μπόρεσαν να φέρουν μαζί τους. Έτσι, αποφάσισαν να τιμούν την εκκλησία που ανέγειραν στην είσοδο της Νέας Περάμου την ημέρα της Κοιμήσεως.
Το 1938 ο μακαριστός ιερέας Δημοσθένης Θεοδωρίδης αγιογράφησε ένα πιστό αντίγραφο της Παναγίας Φανερωμένης, μικρότερων διαστάσεων που όμως για τους κατοίκους της Νέας Περάμου έχει ιδιαίτερη συναισθητική και θρησκευτική αξία. Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος την παραμονή της Κοιμήσεως με λιτανεία η εικόνα θα μεταφερθεί για προσκύνημα από το ναό του Αγίου Νικολάου όπου φυλάσσεται στο παρεκκλήσι στην είσοδο της Νέας Περάμου.
Δεκαπενταύγουστος στην Κέρκυρα
Με λιτανείες των επιταφίων που στολίζονται από εκατοντάδες πολύχρωμες κορδέλες και βασικό έδεσμα τα «ορφανά» μακαρόνια, αλλά και το ζωμό από κρέας, γιορτάζεται με πάσα λαμπρότητα ο Δεκαπενταύγουστος στην Κέρκυρα, που από τους ντόπιους, αλλά και τους επισκέπτες, χαρακτηρίζεται ως «μικρό Πάσχα» του Καλοκαιριού.
Η Παναγιά της Κέρκυρας, τιμάται σε δεκάδες εκκλησίες και μοναστήρια του νησιού, που φέρουν το όνομα της και την θέλουν «Ελεούσα» και «Οδηγήτρια».
Οι εκδηλώσεις ξεκινούν την παραμονή της εορτής του Δεκαπενταύγουστου με τη λιτανεία των επιταφίων και διαρκούν περίπου ένα δεκαήμερο ως τα Εννιάμερα της Παναγίας.
Οι επιτάφιοι είναι στολισμένοι με εκατοντάδες πολύχρωμες κορδέλες που συμβολίζουν την Τίμια Ζώνη που έδωσε η Παναγία στους Αποστόλους. Πρόκειται για ένα μοναδικό έθιμο που αναβιώνει στην Κέρκυρα κάθε χρόνο, με τις γυναίκες των πολιτιστικών συλλόγων να δένουν, μέρες, τις κορδέλες στους επιταφίους της Παναγίας ώστε να είναι έτοιμοι για την παραμονή της γιορτής, που θα «βγουν» στα καντούνια και στις εκάστοτε γειτονιές του νησιού. Τους επιταφίους συνοδεύουν φιλαρμονικές, ενώ ακολουθεί μεγάλη πομπή από κληρικούς και λαϊκούς. Πολλοί πιστοί θα σηκώσουν τα πανύψηλα και βαριά λάβαρα των Αγίων της εκκλησίας, για να τιμήσουν την Παναγία αλλά και να εκπληρώσουν το «τάμα» που έκαναν. Οι κορδέλες θα μοιραστούν στους πιστούς ανήμερα της γιορτής της Παναγιάς μετά τη Θεία Λειτουργία. Σύμφωνα με τους Κερκυραίους «οι ευλογημένες κορδέλες» που φυλάσσονται στο εικονοστάσι, φέρνουν υγεία και καλοτυχία σε κάθε σπιτικό.
Στην Κέρκυρα η μεγαλύτερη λιτανεία του επιταφίου είναι αυτή που τελείται από τον ιερό ναό της Παναγίας της Ελεούσης , στο Μαντούκι. Η λιτανεία διαρκεί περισσότερο από τρεις ώρες. Ακολουθούν οι λιτανείες των Μαμάλων, του Ποταμού, των Κοινοπιαστών, στο κέντρο της πόλης, της Παναγίας της Μανδρακίνας, στο ιστορικό μοναστήρι της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Πλατυτέρας που βρίσκεται μεταξύ των προαστίων Αγίου Ρόκκου και Μανδουκίου όπου μέχρι και σήμερα σώζονται οι τάφοι του Αντωνίου-Μαρία Καποδίστρια, πατέρα του Ιωάννη Καποδίστρια, του Αυγουστίνου Καποδίστρια, αδελφού του Ιωάννη και του ιδίου του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια.
Την τιμητική της έχει και η Παναγία των Βλαχερνών (ΦΩΤ.). Το μοναστήρι που δεσπόζει πάνω σε μία λωρίδα γης μέσα στη θάλασσα, χρονολογείται από τον 17ο αιώνα και έχει γνωρίσει πολλές δόξες, ενώ η γεωγραφική του θέση απέναντι από το Ποντικονήσι, είναι το σήμα κατατεθέν της Κέρκυρας.
Από το 1747 γιορτάζει και η Μονή της Υπεραγίας Θεοτόκου Ευαγγελίστριας, στο χωριό Ευρωπούλοι της Κέρκυρας, ενώ με λαμπρότητα τιμούνται όλα τα μοναστήρια, όπως η Υψηλή και η Μυρτιώτισσα.
Τη γιορτή του Δεκαπενταύγουστου στην Κέρκυρα την υποδέχονται οι πιστοί με δεκαπενθήμερη νηστεία.
Στο ορεινό χωριό του Σταυρού, 13 χλμ μακριά από την Κέρκυρα, στον Ιερό Ναό της Kοιμήσεως της Θεοτόκου Παναγιάς Μαρίας, οι προετοιμασίες του τοπικού συλλόγου ξεκινούν από νωρίς το πρωί της παραμονής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Τα μέλη του συλλόγου θα μαγειρέψουν υπαίθρια την «ορφανή» μακαρονάδα, αυτή δηλαδή που είναι χωρίς κρέας, που θα προσφερθεί δωρεάν στους προσκυνητές το βράδυ μετά την περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας.
Στη δυτική Κέρκυρα γιορτάζει η Ιερά Μονή της Παναγίας της Παλαιοκαστρίτισσας. Το μοναστήρι κτίστηκε, όπως αναφέρει η θρησκευτική παράδοση, μετά την εύρεση της εικόνας με τη μορφή της Υπεραγίας Θεοτόκου. Στην είσοδο του μία παλαιά επιγραφή γράφει πως αναστηλώθηκε το 1228, όμως η ιστορική έρευνα εντοπίζει την αρχή της ύπαρξής του στα μέσα του 15ου αιώνα. Το όνομα «Παλαιοκαστρίτισσα» η Ιερά Μονή το πήρε από ένα φυσικό κάστρο το οποίο χρησίμευε ως προμαχώνας της τότε κατοικημένης περιοχής.
Στη Νότια Κέρκυρα στη Λευκίμμη γιορτάζει η Παναγία της Κυράς των Αγγέλων. Σύμφωνα με την εκκλησιαστική βιογραφία ο Ιερός Ναός της Υπεραγίας Θεοτόκου «Κυράς των Αγγέλων» κτίστηκε το 1696 μ.Χ. από την οικογένεια του Βαρλαάμ Καποδίστρια, ενώ στη βόρεια Κέρκυρα στους Μαγουλάδες γιορτάζει η Ιερά Μονή Υπεραγίας Θεοτόκου Υψηλής Μαγουλάδων. Η αρχή της ανάγεται στο πρώτο τέταρτο του 10ου αι.
