«Η οµορφιά έχει πάντα σηµασία, ειδικά σε εποχές που “προπονούµαστε” στο να δεχόµαστε το φρικαλέο όλο και περισσότερο. Οι εικόνες πολέµου και καταστροφής µάς ταΐζονται όλο και πιο συχνά κι εµείς έχουµε µάθει να τις αποδεχόµαστε ή να αποστασιοποιούµαστε ή να κατακρηµνιζόµαστε ψυχολογικά µέχρι να έρθει το αµέσως χειρότερο “χτύπηµα”. Άρα, έχουµε ανάγκη την οµορφιά για να θυµηθούµε την ανθρωπιά µας».
Ιστορικός της τέχνης, επιστηµονική υπεύθυνη και επιµελήτρια της Συλλογής έργων τέχνης της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ), η Χάρις Κανελλοπούλου, ανέλαβε πρόσφατα να επιµεληθεί την έκθεση “∆ιαδροµές στην τέχνη. Έργα από τη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος”, η οποία παρουσιάζεται αυτή την περίοδο στη ∆ηµοτική Πινακοθήκη Χανίων.
Μία έκθεση που θα µπορούσε να ιδωθεί κι ως ένα εικαστικό πορτρέτο της ελληνικής τέχνης, το οποίο συνθέτουν 99 έργα ζωγραφικής σηµαντικών δηµιουργών.
Οι “διαδροµές” ξεναγούνται σήµερα στην Πινακοθήκη Χανίων από την επιµελήτρια της έκθεσης και µιλούν µαζί της για τη συλλογή της ΤτΕ, τη χειροποίητη… δύναµη της ζωγραφικής, αλλά και την οµορφιά που έχουµε ανάγκη για να µας υπενθυµίζει την ανθρωπιά µας.
ΑΠΟ ΤΗ ΣΧΟΛΗ ΜΟΝΑΧΟΥ ΣΤΗΝ ΑΦΑΙΡΕΣΗ
Καθώς µπαίνει κανείς στον χώρο της έκθεσης τον υποδέχεται µια ζωγραφική παράσταση της Τράπεζας της Ελλάδος του Χανιώτη Στέλιου Πετρουλάκη. Ένα έργο που σηµατοδοτεί µε έναν τρόπο και τον διττό χαρακτήρα της έκθεσης, η οποία, όπως µας εξηγεί η κα Κανελλοπούλου, αφενός φωτίζει όψεις της ελληνικής ζωγραφικής δηµιουργίας από το 1870 έως και σήµερα κι αφετέρου µπορεί να ιδωθεί κι ως ένα χρονολόγιο της ίδιας της συλλογής έργων της ΤτΕ που ξεκίνησε να δηµιουργείται το 1928 µε την έναρξη λειτουργίας της Τράπεζας.
Ποιο είναι όµως το νήµα που διατρέχει τους 3 ορόφους της Πινακοθήκης και δίνει συνοχή στην έκθεση που παρουσιάζεται; «Καταρχάς µια έννοια συνέχειας, όχι όµως ως αλληλουχία αλλά ως διαδροµή, γιατί µέσα στην καλλιτεχνική δηµιουργία υπάρχουν και τοµές, ρήξεις κ.λπ. Εποµένως, αξιοποιώντας την αρχιτεκτονική δοµή της Πινακοθήκης δηµιουργήσαµε τρεις χρονολογικές ενότητες, µία σε κάθε όροφο, και παράλληλα παρουσιάζουµε ενδιαφέρουσες τοµές σε σηµεία που άλλαξε η ελληνική τέχνη. Έτσι στο ισόγειο ξεκινάµε µε έργα από τα µέσα του 19ου αιώνα και τη Σχολή του Μονάχου και στο τελείωµα του ορόφου φτάνουµε µέχρι τα µέσα του 20ου αιώνα. Στον 1ο όροφο επιστρέφουµε για λίγο στο 1920, όπου βλέπουµε µια άλλη οµάδα καλλιτεχνών που δίνει έµφαση στη νεωτερικότητα στην ελληνική τέχνη για να φτάσουµε στο 1960 – 1970 και καλλιτέχνες που έχουν περισσότερο εννοιολογικές αναζητήσεις στο έργο τους, όπως οι Λήδα Παπακωνσταντίνου, ∆ηµήτρης Αληθεινός κ.ά. Τέλος, η τρίτη ενότητα έχει ως αφετηρία τη δεκαετία του 1970 και την παραστατική διαχείριση του τοπίου και της ανθρώπινης µορφής και φτάνει ως τον καµβά της σύγχρονης αφαίρεσης κατά την τρέχουσα δεκαετία».
ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗ ∆ΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ
Ρωτάµε την κα Κανελλοπούλου µε ποια κριτήρια συγκροτείται µια συλλογή, όπως αυτή της ΤτΕ: «Σε αντίθεση µε τις ιδιωτικές συλλογές που σχετίζονται πιο πολύ µε τις σύγχρονες εξελίξεις, οι θεσµικές συλλογές όπως της ΤτΕ συγκεντρώνουν έργα που έχουν ήδη δοκιµαστεί και επιβεβαιωθεί στην εποχή τους. Κι αυτό γιατί η συλλογή αυτή, που συγκροτήθηκε πριν από 100 και πλέον χρόνια και περιλαµβάνει έργα ακόµα πιο παλιά, θα παραµείνει και µετά από εµάς. Εποµένως, µας ενδιαφέρει να αντέχει στον χρόνο κι όποιο νέο έργο προστίθεται σε αυτή, επιχειρείται να έχει τα εχέγγυα να στέκεται και µετά από κάποια χρόνια µε µια δυναµική για τον µελλοντικό θεατή και επιµελητή».
Καθώς περιεργαζόµαστε τα έργα της έκθεσης ρωτάµε την κα Κανελλοπούλου πώς µια Τράπεζα που έχει κοµβικό εποπτικό ρόλο στο οικονοµικό περιβάλλον της χώρας αποφασίζει να καταπιαστεί µε την Τέχνη. Υπάρχει άραγε σε αυτό το ενδιαφέρον το κριτήριο της επένδυσης; «Η ΤτΕ είναι µια εποπτική τράπεζα κι όχι εµπορική και µε αυτός ο χαρακτήρας καθορίζει και τον τρόπο που διαχειρίζεται τη συλλογή της. Παρότι δηλαδή κινείται µέσα στην αγορά τέχνης για να κάνει τις επιλογές της, οι επιλογές που κάνει εισάγονται σε µια συλλογή που δεν έχει εµπορικό χαρακτήρα. Τα έργα δηλαδή που αποκτώνται δεν µπορούν να επανατοποθετηθούν ως επένδυση στην αγορά. Παραµένουν στη συλλογή εσαεί και αποτελούν µέρος µιας παρακαταθήκης κι όχι µιας χρηµατιστηριακής επένδυσης. Αυτό το στοιχείο προσφέρει και την ελευθερία διαµόρφωσης µιας συλλογής που περνάει µέσα από την ιστορία της τέχνης και δεν χρειάζεται να ενδιαφέρεται για τις τάσεις ή τις µόδες», απαντά η κα Κανελλοπούλου.
ΜΙΑ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Αφήνοντας το ισόγειο, όπου µπορεί κανείς να δει έργα των Νικόλαου Γύζη, Νικηφόρου Λύτρα, Κωνσταντίνου Βολανάκη κ.ά. ανεβαίνουµε σιγά σιγά στον 1ο όροφο. Η κουβέντα πάει στα ρεύµατα και τις επιρροές από το εξωτερικό αλλά και το ελληνικό στοιχείο που ανιχνεύει κανείς στα φωτεινά τοπία των Μαλέα, Παπαλουκά και Οδυσσέα Φωκά. Παρατηρούµε τον “Αρδηττό” του Τέτση και τα “Πανιά καϊκιών” του Πάρη Πρέκα, που αντανακλούν ένα αίσθηµα οικειότητας.
«Αποτελεί η τέχνη µια αντανάκλαση της ιστορίας;», ρωτάµε τη συνοµιλήτριά µας: «Οι καλλιτέχνες είναι συµµέτοχοι της κοινωνίας. ∆εν είναι δηµιουργοί που βρίσκονται κρυµµένοι µέσα σε ένα εργαστήριο», σχολιάζει η κα Κανελλοπούλου και µας δείχνει ένα έργο της Ρένας Παπασπύρου, όπου η αποτοίχιση µιας πολυκατοικίας στο Παγκράτι µετατρέπεται σε καµβά και παράλληλα ένα πεδίο που µπορεί να διαβάσει κανείς το αστικό ίχνος, όπως το ζει στην καθηµερινότητα της σύγχρονης πόλης. Στο τελείωµα του 1ου ορόφου στεκόµαστε µπροστά από τρία έργα των Μολφέση, ∆ηµητρέα και Κωνσταντίνου Ξενάκη που µιλάνε για την εκβιοµηχάνιση και την “εισβολή” της τεχνολογίας στην καθηµερινότητα των ανθρώπων. Έργα που µιλούν για το πως η καθηµερινότητά µας µπορεί να κατακερµατίζεται από την τεχνολογία, για το πως µετατρέπεται ο άνθρωπος σε µια τεχνολογική προσωπικότητα αλλά και το πως εξελίχθηκε ο κόσµος των συµβόλων και των κωδίκων για να φτάσουµε στη σύγχρονη ψηφιακή εκδοχή τους.
ΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΗ… ∆ΥΝΑΜΗ
Αναρωτιόµαστε αν η ζωγραφική ως µια αρχέγονη χειροποίητη τέχνη έχει αποδυναµωθεί στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή κι αν η σχέση έργου και θεατή έχει υπονοµευτεί από τον τρόπο που προσλαµβάνουν σήµερα οι άνθρωποι τις εικόνες µέσα από τις οθόνες: «Η ζωγραφική δεν έχει αποδυναµωθεί, παραµένει ένα οικείο και κυρίαρχο µέσο που πάντοτε βρίσκει τρόπους να ανανεώνεται. Από εκεί και πέρα, το στοιχείο της παρατήρησης και η συνθήκη της επικοινωνίας έχουν επηρεαστεί από τον χρόνο που αφιερώνουµε στα πράγµατα. Αρκεί να σκεφτούµε ότι όλα σήµερα φτιάχνονται µέσα σε τετράγωνα πλαίσια, µε διάρκεια 30 δευτερόλεπτα. Σε κάθε περίπτωση, το χειροποίητο στοιχείο της τέχνης δεν είναι η αδυναµία αλλά η δύναµή της, αρκεί κανείς να θελήσει να αφιερώσει χρόνο σε αυτή»
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ
Στον 3ο όροφο µας περιµένουν έργα περισσότερο σύγχρονα που αντλούν έµπνευση από πολλές και διαφορετικές πηγές. Σταµατάµε µπροστά από το έργο της Ξένου που παραπέµπει στην Πυθία, παρατηρούµε την αριστοτεχνική αρχιτεκτονική του σχεδίου της Θάλειας Χιώτη, συζητάµε για τα έργα των Χανιωτών ∆ηµήτρη Ανδρεαδάκη και Μιχάκη Μανουσάκη και ξεκουραζόµαστε µια στιγµή µπροστά από το καλοκαιρινό τοπίο της Μαρίας Φιλοπούλου.
Λίγο πριν ολοκληρώσουµε την περιήγησή µας στην έκθεση ρωτάµε την κα Κανελλοπούλου αν η οµορφιά που µας προσφέρει η Τέχνη έχει νόηµα σε µια συνθήκη απανθρωπιάς όπως αυτή που εκτυλίσσεται µε τη γενοκτονία στη Γάζα: «Θα απαντήσω προσωπικά, ως άνθρωπος και επαγγελµατίας που κινείται στην εικόνα και την αισθητική. Η οµορφιά έχει πάντα σηµασία, ειδικά σε εποχές που “προπονούµαστε” στο να δεχόµαστε το φρικαλέο όλο και περισσότερο. Οι εικόνες πολέµου και καταστροφής µας ταΐζονται όλο και πιο συχνά κι εµείς έχουµε µάθει να τις αποδεχόµαστε ή να αποστασιοποιούµαστε ή να κατακρηµνιζόµαστε ψυχολογικά µέχρι να έρθει το αµέσως χειρότερο “χτύπηµα”. Άρα έχουµε ανάγκη την οµορφιά για να θυµηθούµε την ανθρωπιά µας».
Η έκθεση
Η έκθεση ζωγραφικής “∆ιαδροµές στην τέχνη. Έργα από τη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος”, σε επιµέλεια της Χάρις Κανελλοπούλου, θα παρουσιάζεται στη ∆ηµοτική Πινακοθήκη Χανίων έως τις 2 Νοεµβρίου 2025.
Η έκθεση, που διοργανώνεται από τη ∆ηµοτική Πινακοθήκη Χανίων και το Κέντρο Πολιτισµού, Έρευνας και Τεκµηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος, περιλαµβάνει 99 έργα τέχνης της περιόδου 1870-2024.
Μεταξύ άλλων, παρουσιάζονται έργα των: Νικόλαου Γύζη, Νικηφόρου Λύτρα, Κωνσταντίνου Βολανάκη, Ιωάννη Αλταµούρα, Θάλειας Φλωρά-Καραβία, Σοφίας Λασκαρίδου, Περικλή Βυζάντιου, Κωνσταντίνου Παρθένη, Σπύρου Παπαλουκά, Κωνσταντίνου Μαλέα, A. Τάσσου, Βάσως Κατράκη, Παναγιώτη Τέτση, Πάρι Πρέκα, Όπυς Ζούνη, Νίκης Καναγκίνη, Γιώργου Λαζόγκα, ∆ηµήτρη Αληθεινού, Ρένας Παπασπύρου, Ιάσονα Μολφέση, Γιάννη Τσαρούχη, Νίκου Κεσσανλή, Γιώργου Ρόρρη, Εδουάρδου Σακαγιάν, Βάνας Ξένου, Μιχάλη Μανουσάκη, Ηλία Παπαηλιάκη, ∆ηµήτρη Ανδρεαδάκη, Ευγενίας Αποστόλου, Ανέστη Ιωάννου, Κατερίνας Σάρρα, Χριστίνας Κάλµπαρη κ.ά.
Ωράριο λειτουργίας της έκθεσης:
∆ευτ. – Σάβ. 10:00 – 14:00, 19:00 – 22:00, Κυριακή κλειστά.
Γενική είσοδος: 5 ευρώ.
Μειωµένο εισιτήριο (φοιτητές, άνεργοι, ΑµεΑ, τρίτεκνοι, πολύτεκνοι): 2 ευρώ.
∆ωρεάν είσοδος: Νέοι έως 18 ετών, κάτοχοι κάρτας ICOM, κάτοχοι κάρτας Επιµελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος.
Κάθε Τρίτη: ελεύθερη είσοδος για όλους.
