■ ∆ιπλωµατική εργασία στο Πολυτεχνείο Κρήτης εισηγείται 8 ενδιαφέρουσες παρεµβάσεις
■ Πρόβλεψη για Μουσείο Ιστορίας και κτήριο για τη µουσική της δυτικής Κρήτης
Τη σύνδεση χώρων της παλιάς πόλης, µέσα από ήπιες παρεµβάσεις σε οκτώ σηµεία, προτείνει µια ενδιαφέρουσα διπλωµατική εργασία που παρουσιάστηκε προ ηµερών στο Πολυτεχνείο Κρήτης.
Την εργασία µε τίτλο: «Στα ίχνη µιας αλληλουχίας καταστροφών. Οκτώ σηµεία επέµβασης στην Παλιά Πόλη των Χανίων», υλοποίησε η αρχιτέκτων Μηχανικός και Μηχανικός Περιβάλλοντος, Κατερίνα Βαρτζώκα µε επιβλέπων καθηγητή τον Κλήµη Ασλανίδη.
Στην παρουσίαση η Κατερίνα Βαρτζώκα αρχικώς αναφέρεται στην ιστορία της Παλιάς Πόλης και στις καταστροφές που έχει υποστεί, ενώ διατυπώνει προτάσεις για το σήµερα όπως η δηµιουργία Μουσείου Ιστορία της πόλης αλλά και διαµόρφωση χώρου αφιερωµένου στη µουσική και στα έγχορδα της ∆υτικής Κρήτης, µε εκθεσιακό χώρο, χώρους επισκευής οργάνων, µαθηµάτων κι εργαστηρίων.
Η περιοχή µελέτης της διπλωµατικής εργασίας εντοπίζεται στην Παλιά Πόλη, ανάµεσα στα Νεώρια και τη Σπλάντζια, το λόφο Καστέλι και τις Χιόνες. Μια «πολύπαθη» γειτονιά, η οποία βοµβαρδίστηκε τον Μάιο του 1941, ενώ έπειτα ήταν η πρώτη στην οποία εφαρµόστηκε το Νέο Ρυµοτοµικό σχέδιο ∆οξιάδη του 1947 µε µεγάλο ποσοστό κατεδαφίσεων.
Η κα Βαρτζώκα αναφέρει στην εργασία:
«Οι καταστροφές για την Παλιά Πόλη ξεκίνησαν µε τον βοµβαρδισµό του ’41. Ένας απ’ τους στόχους ήταν τα Νεώρια, µε αποτέλεσµα την καταστροφή κυρίως της περιοχής νοτίως αυτών».
Ως προς τη σύνταξη του νέου ρυµοτοµικού σχεδίου ∆οξιάδη του ’47, η κα Βαρζώκα σηµειώνει ότι καθόρισε «επιπλέον κατεδαφίσεις, προκειµένου η παλιά πόλη να συνδεθεί µε τη νέα µέσα από ενιαίους άξονες. Η “νόµιµη’’ αυτή καταστροφή και η ανοικοδόµηση µε απλούς όρους κάποια στιγµή θορύβησε κι έτσι το 1965 η παλιά πόλη χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο µνηµείο, αλλά το σχέδιο ∆οξιάδη παρέµεινε σε ισχύ. Αποτέλεσµα αυτού ήταν αφενός η διάσωση µεµονωµένων κτηρίων εν µέσω των διανοίξεων, αφετέρου η δηµιουργία χώρων που δεν δύνανται να παραλάβουν ούτε ιδιωτική ούτε δηµόσια χρήση».
«Σηµαντικό κοµµάτι της έρευνας µου στην αρχή, προέκυψε από άρθρα των Χανιώτικων νέων, και τους αρθρογράφους Μιχάλη Ανδριανάκη και Εµµανουήλ Θεοδωράκη», µας λέει η ίδια.
Στόχος της διπλωµατικής της εργασίας:
«Η βίαιη εισχώρηση του νέου σχεδίου στον ιστορικό ιστό, δηµιουργεί παράδοξα. ∆υσανάλογης κλίµακας δρόµους που καταλήγουν σε αδιέξοδα, υπολειµµατικούς χώρους παλιών ιδιοκτησιών που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για να ανοικοδοµηθούν. Πρόσφορο έδαφος, εν ολίγοις, για κατάληψη από χρήσεις παρασιτικές. Η εργασία αυτή στοχεύει στην αναγνώριση, την ένταξη και τη σύνδεση όλων αυτών των χώρων σε µια ενιαία λύση που τους καθιστά κυρίαρχους ξανά. Σχεδιάζοντας δηµόσιο χώρο, αλλά συµπληρώνοντας ταυτόχρονα µε νέα δόµηση ορισµένα κενά, αποκαθίσταται η παλιά κλίµακα. Εµφανίζονται στοιχεία του παρελθόντος µε τη µορφή χαράξεων, που καθορίζουν το σχεδιασµό, όχι µε τρόπο απλά αναπαραστατικό, αλλά ουσιαστικό. Απώτερος σκοπός είναι η δηµιουργική αποκατάσταση των χώρων αυτών ώστε να ‘’καταληφθούν’’ ξανά από την καθηµερινή ζωή και να λειτουργήσουν ως αναπόσπαστα κοµµάτια της εύρυθµης λειτουργίας της».
ΟΙ ΧΩΡΟΙ
Οι οκτώ χώροι στους οποίους αναφέρεται η ίδια είναι:
ΤΑ ΝΕΩΡΙΑ
Το πρώτο σηµείο επέµβασης αφορά στην περιοχή γύρω από την Πύλη των Νεωρίων, στην γωνία των οδών Αρχολέων και Καλλεργών. Η εργασία µου θεωρεί δεδοµένη και υλοποιηµένη την Μελέτη των Νεωρίων του Πολυτεχνείου Κρήτης σε συνεργασία µε το ∆ήµο Χανίων, που προτείνει τη συµπλήρωση και αποκατάσταση της πύλης των Νεωρίων. Είναι το σηµείο εισαγωγής στην περιοχή µελέτης, το πρώτο σηµείο στο οποίο εµφανίζεται το κυρίαρχο εργαλείο της πρότασης µου, η επανεµφάνιση του ιστορικού ιστού. Εµφανίζονται επάνω στα δάπεδα τα ‘’Οικοδοµικά τετράγωνα’’ και το ‘’οδικό δίκτυο’’ της παλιάς πόλης, όπως ήταν πριν τις καταστροφές, µέσα από τη χρήση διαφορετικών υλικών.
ΠΛΑΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΕΡΓΩΝ
Το δεύτερο σηµείο βρίσκεται παρόδια της Καλλεργών και σε συνέχεια, θα λέγαµε, της οδού Καψοκαλυβών, εάν η διάνοιξη του δρόµου είχε ολοκληρωθεί. Το µόνο κτίριο που έχει διασωθεί και διακόπτει αυτή τη στιγµή ένα δρόµο στη µέση δηµιουργώντας δύο αδιέξοδα – σηµάδι της σύγκρουσης του παλιού ιστού µε τον νέο – γίνεται το κυρίως θέµα µου στην πλατεία που δηµιουργώ. Στόχος είναι, µαζί µε την επανεµφάνιση του παλιού δρόµου, η ενίσχυση της σύνδεσης που υπάρχει ακόµη γύρω από το κτίριο.
ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Το τρίτο σηµείο βρίσκεται στην γωνία των οδών Καλλεργών και Ριανού. Παρόµοια συνθήκη µε το προηγούµενο σηµείο, δηµιουργώ ακόµη µια πλατεία συνάθροισης η οποία θα λειτουργεί συµπληρωµατικά, ίσως ως ένας χώρος αναµονής για το Μουσείο Ιστορίας της πόλης που είναι το τέταρτο σηµείο, στη βόρεια πλευρά της πλατείας και ανατολικά των Νεωρίων, στην οδό Ανδρογαίων.
Το Μουσείο επιχειρεί να ενταχθεί στο υφιστάµενο αρχιτεκτονικό περιβάλλον µέσω της επιλογής των υλικών κι όχι τόσο µέσω της χρήσης συγκεκριµένων µορφολογικών χαρακτηριστικών. Οι φέροντες τοίχοι του κτηρίου επενδύονται µε το ίδιο υλικό δαπέδου των ‘’οικοδοµικών τετραγώνων’’ του ιστορικού ιστού που έχει επανεµφανιστεί (µπεζ τραβερτίνης), κάνοντας το Μουσείο, που αποκαθιστά το κάποτε συνεχές µέτωπο προς το λιµάνι, να µοιάζει αναδυόµενο από το έδαφος.
ΚΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Το πέµπτο σηµείο είναι ένα ακόµη κτήριο, αφιερωµένο στη µουσική και στα έγχορδα της ∆υτικής Κρήτης, µε εκθεσιακό χώρο, χώρους επισκευής οργάνων, µαθηµάτων κι εργαστηρίων. Το κτίριο αυτό δηµιουργείται επί της οδού ∆ιονυσίου και του γύρω χώρου. Συνθετικά προκύπτει από την επανερµηνεία του ιστορικού ιστού του ’39.
Οι αρχικές χαράξεις του ιστού ορίζουν τη φαινοµενική υποδιαίρεση του σε επιµέρους κτίρια αντίστοιχου µεγέθους µε αυτά του Ενετικού ιστού. Στις όψεις τηρείται µια διττή προσέγγιση. Η µόνη όψη που βρίσκεται επί “οδού” του δικτύου του ιστορικού ιστού, που έχει επανεµφανιστεί, τηρεί τις αναλογίες ανοιγµάτων των απέναντι κτηρίων σαν µια ακόµη εξωτερική όψη Ενετικού κτίσµατος µέσα από τη χρήση σκιάστρων.
Οι υπόλοιπες όψεις εντός του ‘’οικοδοµικού τετραγώνου’’ του ιστορικού ιστού, όψεις εν ολίγοις που δεν θα υπήρχαν ποτέ, αντιµετωπίζονται ως εξής: Πάλι µέσα από τη χρήση σκιάστρων αναπαράγονται εσωτερικές όψεις των κατοικιών. Ή πιο απλά, έχουµε µια µετάφραση τοµής σε όψη κάθε φορά, µε µεσόπορτες, µεσοτοιχίες και τοξωτά ανοίγµατα – για το ισόγειο – που υποτιθέµενα θα οδηγούσαν απ’ το ένα δωµάτιο στο άλλο.
Η ΠΑΙ∆ΙΚΗ ΧΑΡΑ ΣΤΗΝ ΠΥΛΗ ΤΗΣ ΑΜΜΟΥ
Το έκτο σηµείο εντοπίζεται στο χώρο δίπλα στην Πύλη της Άµµου, αφορά την υφιστάµενη παιδική χαρά και το τµήµα του τείχους που κατεδαφίστηκε από την Κρητική Πολιτεία. Η παιδική χαρά διατηρείται µε µικρές παρεµβάσεις κι ενεργοποιείται η µικρή πύλη της Άµµου που τώρα είναι φραγµένη. Τo ίχνος του τµήµατος του τείχους που δεν υπάρχει πια, συµπληρώνεται µε ένα αρχιτεκτονικό γλυπτό που ενισχύει το χαρακτήρα της παιδικής χαράς και γίνεται κοµµάτι του παιχνιδιού. Στόχος δεν είναι µια κυριολεκτική αναπαράσταση του ίδιου του τείχους αλλά µια αφαιρετική αναπαράσταση του ορίου, έπειτα από µια εξερεύνηση της έννοιας της απούσας ύλης. Είναι µια ερµηνεία του ‘’µεταφυσικού’’ µνηµείου, ενός όρου που δανειζόµαστε από τον καλλιτέχνη Edoardo Tresoldi.’’
Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΣΤΗ ∆ΑΙ∆ΑΛΟΥ
Το έβδοµο σηµείο είναι γύρω από τον χαρακτηριστικό πλάτανο στη συµβολή των οδών ∆αιδάλου, Γερασίµου και Γ.Βλάχου. Ένα σηµείο µε εξαιρετικές χωρικές ποιότητες που όµως δε γίνονται εύκολα αντιληπτές από την εκτεταµένη κατάληψη από αυτοκίνητα. Εδώ ο χαρακτήρας του σηµείου διατηρείται, εµφανίζονται και πάλι οι διαφοροποιήσεις στα δάπεδα που υποδεικνύουν ποια κτίρια δεν υπάρχουν πια, επιλύονται οι υψοµετρικές διαφορές µε ράµπες και συµπληρώνεται ένα καθιστικό γύρω από τον πλάτανο για να µπορεί ο περαστικός να επωφεληθεί της σκιάς του.
ΠΛΑΤΕΙΑ ΣΤΗ ΣΗΦΑΚΑ
Το όγδοο και τελευταίο σηµείο επέµβασης βρίσκεται στη γωνία των οδών Σήφακα και Ριανού, γύρω από το υπέροχο ερείπιο που επιµένει στο χρόνο και µας υποδεικνύει την αρχή ενός κτηρίου που δεν υπάρχει πια. Εδώ δηµιουργείται µια πλατεία, η οποία έχει προκύψει εξ ολοκλήρου από χαράξεις της αεροφωτογραφίας του ’39, πριν ακριβώς ξεκινήσουν οι καταστροφές. Οι χαράξεις αυτές µε την ταυτόχρονη διαχείριση των υψοµετρικών διαφορών, δηµιουργούν καθίσµατα που στη συνέχεια γίνονται ράµπες κι έπειτα ξανά καθίσµατα, δηµιουργώντας ένα τοπίο εξερεύνησης του παλιού και του νέου.
