Το νερό ήταν το βασικό στοιχείο της δηµιουργίας [Θαλής ο Μιλήσιος (ca 640/35-543 π.Χ.)]. Τις αρχές αυτές του Θαλή, ενστερνίστηκαν µετέπειτα αρχαίοι φιλόσοφοι και δάσκαλοι, όπως ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.), που διατύπωσε στα «Μετεωρολογικά» τη θεωρία για την ανακύκλωση του νερού.
∆ιεθνώς, οι τρέχουσες περιβαλλοντικές συνθήκες έχουν προκαλέσει στενότητα στη διαθεσιµότητα επαρκών ποσοτήτων νερού από υπάρχοντες υδατικούς πόρους. Εποµένως, είναι πλέον αδήριτη η ανάγκη για αξιοποίηση όλων των διαθέσιµων υδατικών πόρων µε έγκαιρο προγραµµατισµό, σχεδιασµό και σοβαρότητα, όπως γίνεται σε όλον τον ευνοµούµενο κόσµο.
Το Ισραήλ, παρά την µακρόχρονη εµπόλεµη κατάσταση στην οποία έχει εµπλακεί και η οποία δυστυχώς συνεχίζεται, πρωτοπορεί παγκοσµίως στην ανάπτυξη τεχνολογιών διαχείρισης των µη συµβατικών υδατικών πόρων. Ως µια χώρα ελλειµµατική σε διαθέσιµους υδατικούς πόρους, αλλά και µία χώρα της τεχνολογικής προόδου, κυρίως σε ότι αφορά την έρευνα και τεχνολογία υδατικών πόρων, επιδόθηκε από πολύ νωρίς στην ανάπτυξη και ορθολογική χρήση των υδατικών πόρων. Όπως έχει αναφερθεί επανειληµµένα, αυτή η µικρή χώρα πρωτοπορεί στην αξιοποίηση των µη συµβατικών υδατικών της πόρων, αφού σήµερα είναι η πρώτη χώρα παγκοσµίως, όπου το 100% της κατανάλωσης νερού για την ύδρευση και τη βιοµηχανία (4,00 εκατοµ. m³/ηµέρα) είναι αφαλατωµένο. Επίσης, περισσότερο από το 90% των εκροών των αστικών υγρών αποβλήτων της χώρας επεξεργάζεται και επαναχρησιµοποιείται κυρίως για γεωργικούς σκοπούς. Αυτή την πρόοδο του Ισραήλ στη διαχείριση µη συµβατικών υδατικών πόρων, ακολουθούν διεθνώς και πολλές άλλες χώρες. Σήµερα λειτουργούν παγκοσµίως πάνω από 25.000 µονάδες αφαλάτωσης σε 180 χώρες, που παράγουν αφαλατωµένο νερό πάνω από 100 εκατοµ. m³/ηµέρα (Angelakis et al., 2021).
Οι δέκα µεγαλύτερες µονάδες βρίσκονται στη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωµένα Αραβικά Εµιράτα και το Ισραήλ. Στην Ισπανία σήµερα λειτουργούν περίπου 100 µονάδες αντίστροφης ώσµωσης (RΟ), αναδεικνύοντας τη χώρα ως τον µεγαλύτερο χρήστη αφαλατωµένου νερού στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και τεχνολογικά µία από τις ισχυρότερες παγκοσµίως, όπου το αφαλατωµένο νερό χρησιµοποιείται ακόµη και για άρδευση. Επίσης, στην Κύπρο 80 % του νερού ύδρευσης είναι αφαλατωµένο, ενώ πρωτοστατεί στην επαναχρησιµοποίηση νερού στην EE, όπου περισσότερο από το 80 % των εκροών των αστικών υγρών αποβλήτων της χώρας, επεξεργάζεται και επαναχρησιµοποιείται τόσο για άρδευση, όσο και για εµπλουτισµό παράκτιων υπόγειων υδροφορέων, κυρίως τη χειµερινή περίοδο.
Επίσης, στη Μάλτα 80 % του χρησιµοποιούµενου νερού είναι αφαλατωµένο, ενώ στην Αυστραλία σήµερα παράγονται κατ’ έτος, περίπου 1,75 εκατοµ. m³/ηµέρα αφαλατωµένου νερού. Αυτό ισχύει και σε πολλές άλλες χώρες, όπως αυτές της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, στις ΗΠΑ, τη Σιγκαπούρη, το Μεξικό, καθώς και σε µικρά νησιωτικά κράτη στον Ειρηνικό και αλλού. Σύµφωνα µε τελευταία διαθέσιµα στοιχεία, στο Ισραήλ σήµερα χρησιµοποιούνται ετησίως 2,81 δισεκατ. m3 νερού ως εξής: (α) Αφαλατωµένο µε RΟ, για ύδρευση και βιοµηχανία 1,46 δισεκατ. m3, µε πολύ µικρές απώλειες. (β) Επαναχρησιµοποιούµενο νερό για γεωργικούς σκοπούς 0,75 δισεκατ. m3. Και (γ) Φυσικό νερό 0,60 δισεκατοµ. m3. Σηµειώνεται ότι τo αφαλατωµένο νερό είναι νερό υψηλής ποιότητας, αφού η διαθέσιµη τεχνολογία επιτρέπει την παραγωγή νερού κάθε επιθυµητής ποιότητας του. Αντίθετα, στη χώρα µας φαίνεται να βρισκόµαστε ακόµη στον περασµένο αιώνα, µε πεπαλαιωµένες αντιλήψεις και άγνοια της τεράστιας προόδου, που έχει συντελεστεί διεθνώς σε αυτήν την τεχνολογική περιοχή. Ως αποτέλεσµα, σήµερα χρησιµοποιούνται ετησίως 7,5 δισεκατοµ. m3 νερού από το οποίο µη συµβατικοί υδατικοί πόροι είναι µόνον το 2,5 %, δηλαδή: (α) Αφαλατωµένο για ύδρευση 0,065 δισεκατοµ. m3 και (β) επαναχρησιµοποιούµενο νερό για άρδευση 0,130 δισεκατοµ. m3. Επίσης οι απώλειες νερού, ιδιαίτερα στο νερό άρδευσης είναι αυξηµένες. ∆ιεθνώς αλλά και στη χώρα µας η ελλειµµατικότητα των υδατικών πόρων σε αρκετές χώρες, συνεχώς αυξάνει. Σήµερα η αξιοποίηση των µη συµβατικών πηγών, αποτελεί µονόδροµο για την ασφαλή ικανοποίηση των υδατικών αναγκών των κοινωνιών και όχι µόνο. Ιδιαίτερα στην Κρήτη είναι µια ευλογηµένη Περιφέρεια, µε µια µακρόχρονη και λαµπρή ιστορία, που διαθέτει αξιόλογες υφάλµυρες πηγές, που διατίθενται για παραγωγή αφαλατωµένου νερού, µε το χαµηλότερο δυνατό κόστος, από ότι αυτό από θαλάσσιο νερό, για κάθε χρήση και µε υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά.
Εκτιµάται ότι από παράκτιες υφάλµυρες πηγές της Κρήτης εκρέουν στην θάλασσα ετησίως 1 δισεκατοµ. m3 υφάλµυρου νερού και όµως η ελλειµµατικότητα νερού αυξάνει σηµαντικά, ακόµη και στο Ηράκλειο την µεγαλύτερη πόλη και πρωτεύουσα της Κρήτης. Είναι αυτονόητο ότι η άµεση αξιοποίησή τους πρέπει να αποτελέσει την πρώτιστη και όχι την έσχατη λύση για την αντιµετώπιση της λειψυδρίας. Υπάρχει ατεκµηρίωτη δυσπιστία για την ποιότητα του αφαλατωµένου νερού.
Ακόµη και ειδικοί επιστήµονες θεωρούν το αφαλατωµένο νερό, ακόµη και αυτό που παράγεται από υφάλµυρο νερό, ως βιοµηχανικό νερό και υψηλού κόστους. Αυτό είναι εξωπραγµατικό και ο χρησιµοποιούµενος όρος βιοµηχανικό νερό είναι εντελώς αδόκιµος. Το νερό είναι ένα και µοναδικό (Αγγελάκης, 2025 και Angelakis et al., 2025). Σχετικά µε το κόστος παραγωγής αφαλατωµένου νερού από θαλάσσιο νερό, αυτό κυµαίνεται από 0,45 έως 0,50 €/ m³ νερού. Η τιµή αυτή έχει 3 επιβεβαιωθεί πολύ πρόσφατα από αξιόπιστες πηγές, τόσο Ισραηλινές όσο και Κυπριακές αρχές. Αντίθετα, το κόστος του αφαλατωµένου νερού από υφάλµυρο νερό, όπως στην ∆ΕΥΑ Μαλεβιζίου είναι πολύ µικρότερο, µόνο 0,15 €/m3, δηλαδή το 30% περίπου του κόστους αυτού που παράγεται από θαλάσσιο νερό. ∆ιεθνώς, προβλέπεται ότι στο µέλλον η αφαλάτωση θα αυξάνεται µε πολύ πιο γρήγορους ρυθµούς και θα αποτελέσει την κύρια πηγή υδροδότησης ενώ το κόστος παραγωγής αφαλατωµένου νερού, θα µειωθεί ακόµη περισσότερο. Εποµένως, ουδεµία δικαιολογία υπάρχει πλέον για την κωλυσιεργία και τη διστακτικότητα στην αξιοποίηση αυτού του πολύτιµου µη συµβατικού υδατικού πόρου. Απαιτούνται σοβαρές και επιστηµονικά δόκιµες αποφάσεις για την έγκαιρη, έγκυρη και αποτελεσµατική αντιµετώπιση του υδατικού προβλήµατος µας.
*Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιµο µέλος και διακεκριµένο fellow του Παγκόσµιου Οργανισµού Νερού (IWA).
Βιβλιογραφία
Αγγελάκης, Α. Ν. (2025). Νερό µοναδικό και αναντικατάστατο. ΠΑΤΡΙΣ Ηρακλείου, 31/03/2025, https://www.patris.gr/stiles/proektaseis/neromonadiko-
kai-anantikatastato/
Angelakis, Α. Ν., Tchobanoglous, G., and Kourgialas, Ν. Ν. (2025).
Implementing the One Water Concept in Greece: Interdisciplinary Insights
and Challenges. Water (υπό δηµοσίευση).
Angelakis, A. N., Valipour, M., Choo, K-Ho, Ahmed, A. T., Baba, A., Kumar,
R., Toor, G. S., and Wang, Z. (2021). Desalination: From ancient to present
times and future. Water, 13, 2222. https://doi.org/10.3390/w13162222.
