Κάθε µέρα που περνά, αναδύεται και µια νέα υπόθεση ρουσφετιού. Με αποκορύφωµα τα του ΟΠΕΚΕΠΕ έχουµε διαβάσει στον τύπο για παρατυπίες στην επιλογή εκπαιδευόµενων (µε επιδότηση) από τη ∆ΥΠΑ, για παρατυπίες στην επιλογή ερευνητικών οµάδων που θα χρηµατοδοτηθούν, για πληρωµή µε κρατικό χρήµα οµάδας ηλεκτρονικής προπαγάνδας, για διαρροή προσωπικών δεδοµένων (E-mail) ψηφοφόρων και πως να ξεχάσουµε τις τοποθετήσεις σε κρίσιµες θέσεις ανεπαρκών υπαλλήλων (σταθµάρχης Λάρισας).Πριν λίγο καιρό και µε αφορµή τον ΟΠΕΚΕΠΕ ο Πρωθυπουργός αναγνώρισε δηµόσια κάτι που το νιώθουµε κάθε µέρα όλοι. «Το κράτος απέτυχε θεσµικά να αντιµετωπίσει τη διαφθορά».
Το πελατειακό κράτος είναι ακόµα εδώ και κυβερνά, ανατρέποντας κάθε πιθανότητα τούτος εδώ ο τόπος κάποια στιγµή να ορθοποδήσει… Ο «έχων µπάρµπα στην Κορώνη» έχει σαφές προβάδισµα στις δοσοληψίες του µε το κράτος από οποιοδήποτε άλλο πολίτη. Κι αυτό είναι σαφέστατη παραβίαση της βασικής αρχής του συντάγµατος, της ισότητας και της ισονοµίας των πολιτών. Όσο ο «µπάρµπας» δίνει προτεραιότητες και ανοίγει πόρτες για τους δικούς του, ο υπόλοιπος πληθυσµός στέκεται στην ουρά – ή φεύγει στο εξωτερικό
Η σχέση πολιτικών και πολιτών υποβιβάζεται σε σχέση δοσοληψίας µέσα από πολλές αιτίες, αλλά όλα ξεκινούν από ένα και µόνο κρίκο. Το σταυρό προτίµησης στη διαδικασία των εκλογών.
Μια από τις βασικές θέσεις του κινήµατος του ΠΑΣΟΚ πριν το 1981 ήταν η κατάργηση του πελατειακού κράτους της δεξιάς. Το 1982 άλλαξε τον εκλογικό νόµο και κατάργησε το σταυρό προτίµησης φέρνοντας τη λίστα. Στις εκλογές του 1985 οι βουλευτές εκλέχθηκαν µε λίστα. ∆υστυχώς το πελατειακό κράτος δεν πέθανε µε την κατάργηση του σταυρού αντίθετα θέριεψε ελλείψει δηµοκρατικών δικλίδων ελέγχου! Το 1988 κι ενώ το σκάνδαλο Κωσκωτά βούλιαζε την κυβέρνηση εκείνη, στην απέλπιδα προσπάθειά της να δυσκολέψει όσο περισσότερο µπορούσε την εκλογή του αντιπάλου στις εκλογές του 1989 άλλαξε τον εκλογικό νόµο κι επανάφερε µεταξύ άλλων εκλογικών ρυθµίσεων και το σταυρό προτίµησης. Από τότε η λίστα ισχύει µόνο σε εκλογές που επαναλαµβάνονται σε διάστηµα ενός µήνα.
Βασικό επιχείρηµα των οπαδών του «σταυρού προτίµησης» είναι πως η σχέση πολιτευτών κι εκλογέων ενδυναµώνει τη συµµετοχή των πολιτών στις εκλογές. Μα η αποχή άγγιξε στις τελευταίες βουλευτικές το 50% ! Μήπως ο ένας στους δύο ψηφοφόρους απεχθάνεται τη συµµετοχή του σε ένα παιχνίδι δοσοληψίας; Μήπως η κατάργηση του σταυρού φέρει πίσω στην εκλογική διαδικασία πολίτες που τους έχει απογοητεύσει το πελατειακό κράτος;
Ένα ακόµα επιχείρηµα είναι πως µε τη λίστα ενισχύεται η αρχηγική οµάδα κάθε κόµµατος και µειώνεται η δηµοκρατική συµµετοχή των πολιτών στη διαµόρφωση της νέας σύνθεσης της Βουλής . Μα τη λίστα των προς επιλογή Βουλευτών την καθορίζει η ηγετική οµάδα του κάθε κόµµατος… Τι κι αν ο πολίτης έχει δικαίωµα να επιλέξει έως δύο από τους έξι υποψήφιους (σε µια τετραεδρική περιφέρεια); Τους έξι τους διάλεξε η αρχηγική οµάδα! Για ποια δηµοκρατική συµµετοχή των ψηφοφόρων γίνεται λόγος; Άλλωστε στις Εθνικές εκλογές διαλέγουµε το σχέδιο διακυβέρνησης κάποιου κόµµατος και το ψηφίζουµε για να το εφαρµόσει… Προφανώς και έχει δικαίωµα ο αρχηγός του να διαλέγει τους συνεργάτες του όπως επίσης όλοι οι υποψήφιοι θα εφαρµόσουν το ίδιο σχέδιο, προς τι η επιλογή προσώπου;
Τέλος ο σκληρός αγώνας της συλλογής σταυρών των υποψηφίων που επιλέχθηκαν για το ψηφοδέλτιο είναι και βαθιά ταξικός. Ποιος πολιτευτής και µε ποιο τρόπο µπορεί να σηκώσει το οικονοµικό βάρος ενός προεκλογικού αγώνα που στοχεύει στην εκλογή; Θα πρέπει να δηµιουργήσει επιπλέων δεσµεύσεις µε χρηµατοδότες και δωρητές, πέραν των δεσµεύσεων που δηµιουργεί µε τους ψηφοφόρους από τους οποίους ζητά την ψήφο.
Στην Ισπανία, την Πορτογαλία, τη Γερµανία, τη Γαλλία, την Αγγλία δεν υπάρχει σταυρός προτίµησης υποψηφίων Βουλευτών του ίδιου κόµµατος. Στην Ιταλία (από το 2017) υπάρχει ένα µικτό σύστηµα λίστας (67% των βουλευτών) και µονοεδρικών (33%). Στις κάτω χώρες, στις Βαλτικές και στα Βαλκάνια, υπάρχει ο σταυρός προτίµησης.
Πιστεύω πως είναι καιρός να ξεκινήσουµε τη συζήτηση για το αν πρέπει να αλλάξει ο τρόπος µε τον οποίο δηµιουργείται η νέα Βουλή µετά την κάθε εκλογική διαδικασία. Το ΠΑΣΟΚ τη δεκαετία του 1980 απέτυχε, όµως σήµερα 40 χρόνια µετά, η δηµοκρατία µας είναι πολύ περισσότερο ώριµη από τότε και µε περισσότερα εργαλεία και δοµές ελέγχου για να κάνει ξανά την προσπάθεια να απαλλαγεί από το πελατειακό κράτος. Κι έτσι ο υπεραιωνόβιος «µπάρµπας στην Κορώνη» να βγει επιτέλους στη σύνταξη και να βρει την ησυχία του…
*O Βασίλης Παπαστάµος
είναι εκπαιδευτικός
