Ένας ολόκληρος κόσµος κάτω από ένα βουνό, τεράστιες γαλαρίες µήκους 7,6 χλµ. µέσα από τις οποίες χωράνε άνετα να περάσουν και δύο τανκς, ολόκληρα εργοστάσια για την παραγωγή πυραύλων V2, µηχανών αεροσκαφών και τανκς, συνθετικής βενζίνης. Όλα κατασκευασµένα από χιλιάδες σκλάβους εργασίας -ανάµεσα τους εκατοντάδες Κρητικούς και Χανιώτες- από τα τέλη του 1943 µέχρι τον Μάιο του 1945 στο Έµπενζεε της Αυστρίας.
Φτάνοντας στη γραφική κωµόπολη του Έµπενζεε µε τους 8.500 περίπου κατοίκους θαµπώνεσαι από την οµορφιά του τοπίου, το πόσο καλοσχεδιασµένο είναι πολεοδοµικά, πόσο φροντισµένα είναι τα σπίτια.
∆υστυχώς όµως το παρελθόν του Έµπενζεε είναι συνδεδεµένο µε το οµώνυµο στρατόπεδο συγκέντρωσης και το υπόγειο εργοστάσιο στο οποίο κάτω από συνθήκες απερίγραπτης σκληρότητας χιλιάδες πολιτικοί κρατούµενοι κυρίως µαρτύρησαν κάτω από τις ναζιστικές µπότες.
«Ο πατέρας µου δεν µιλούσε ποτέ για τις εµπειρίες του από τον πόλεµο! Ποτέ! Μιλούσε όµως πάντα για όλα όσα έζησε εδώ στο Έµπενζεε γιατί ήταν πολύ περήφανος για αυτό» δηλώνει στα “Χ.ν.” ο κ. Rodney M. Skaar γιος του Ηomer Skaar από το Σηάτλ που ήταν στρατιώτης στη µονάδα του Αµερικανικού στρατού απελευθέρωσε του κρατούµενους του Έµπενζεε.
Όσα είδε ο απελευθερωτής που έφυγε πριν από 12 χρόνια από τη ζωή µεταφέρθηκαν στους απογόνους του. «Ήταν τόσοι πολλοί άνθρωποι που είχαν ανάγκη, δεν είχαν τα βασικά, είχαν µέρες να τραφούν. Πέθαιναν εκατοντάδες παρά τις προσπάθειες τους να τους σώσουν, όµως σώθηκαν και πάρα πολλοί γιατί αν καθυστερούσαν έστω και για λίγες ώρες ακόµα περισσότεροι θα έχαναν τη ζωή τους» επισηµαίνει ο κ. Skaar.
Στις εκδηλώσεις για τα 80 χρόνια από το κλείσιµο του στρατοπέδου του Έµπενζεε η κα Κatrin Auer βουλευτής του Σοσιαλιστικού κόµµατος και παράλληλα αντιδήµαρχος Πολιτισµού στην πόλη Steyr.
Είναι η ίδια που αναζητεί Έλληνες ανάµεσα στους πάνω από 1000 επισκέπτες, µιλάει άψογα τη γλώσσα καθώς είναι παντρεµένη µε Έλληνα τον οποίο γνώρισε πριν 20 χρόνια στη Σούγια του Αν. Σελίνου!
ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ ΠΟΛΛΑ…ΟΧΙ ΓΙΑ ΠΟΛΛΟΥΣ
«Τόποι όπως το Έµπενζεε σηµαίνουν πολλά, αλλά δυστυχώς όχι για πολλούς» µας εξηγεί η βουλευτής και συνεχίζει: «Θα έπρεπε να έρχονταν σε αυτές τις εκδηλώσεις όλη η Αυστρία. Είναι κρίµα που δεν έρχεται µεγάλος αριθµός νέων. Αυτό είναι το µεγαλύτερο πρόβληµά µας. Είναι βέβαια σπουδαίο το ότι ήλθαν πολλοί νεολαίοι από Ισπανία και Ιταλία και έρχονται σε επαφή µε τους δικούς µας νέους και µέσα από προγράµµατα Erasmus της Ε.Ε. που είναι πολύ σηµαντικά για την Ευρωπαϊκή ιδέα» µας εξηγεί η βουλευτής
Γιατί όµως έχει ατονήσει η µνήµη στη χώρα αυτή; «Η µισή χώρα πιστεύει ότι πρέπει να θυµόµαστε ό,τι έγινε, η άλλη µισή χώρα λέει “φτάνει πια” ήµασταν και εµείς θύµατα, είχαµε και εµείς προβλήµατα µετά τον πόλεµο». Αντιλαµβανόµαστε τι αναφέρει καθώς τις ηµέρες που βρισκόµαστε στην Αυστρία πολλοί συµπατριώτες της µε τους οποίους συνοµιλήσαµε επιρρίπτουν ευθύνες στους Γερµανούς για ό,τι έγινε, στο ότι οι Ναζί προσάρτησαν την Αυστρία το 1938. Όµως η αλήθεια είναι πως πολλοί επιφανείς ναζί ήταν Αυστριακής καταγωγής και το ναζιστικό κόµµα ήταν ισχυρό και στη χώρα αυτή.
«Το 1988 σε ηλικία 14 ετών πήγα πρώτη φορά στο Μαουτχάουζεν. Η δική µου γενιά ήταν η πρώτη που έµαθε τι έγινε εκεί. Μέχρι τότε ξέραµε για το Άουσβιτς και το Νταχάου στη Γερµανία, δεν ξέραµε ότι υπήρχαν στρατόπεδα συγκέντρωσης και στην Αυστρία στο Εµπενζεε, στο Μαουτχάουζεν, ακόµα και στην πόλη µου το Steyr ήταν σοκαριστικό να µάθεις ότι στην ωραία πόλη σου υπήρξε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, δούλοι-εργάτες και πως δεν ήταν µόνο Γερµανοί αλλά και Αυστριακοί που τα έκαναν αυτά τα πράγµατα. Σήµερα οι νέοι διδάσκονται, γίνεται προσπάθεια να ριχτεί φως» υπογραµµίζει η βουλευτής.
Με την κα Αuer συνοµιλεί ο Γιάννης Πλατσιδάκης, ο πατέρας του οποίου απελευθερώθηκε από το Εµπενζέε. «Οι άνθρωποί µας που επιβίωσαν δεν µετέφεραν το µίσος για τους βασανιστές τους» σηµειώνει και προσθέτει «είναι ακόµα µεγαλύτερη ανάγκη στην Ευρώπη, το κοινό µας σπίτι, να διατηρήσουµε στην ανάµνηση όσων έγιναν εδώ γιατί πραγµατικά δεν πρέπει να ξαναγίνουν. Αλλά νιώθουµε ότι δεν είναι και σίγουρο…» είναι τα λόγια του.
ΣΤΑ ΤΟΥΝΕΛ
«Γιατί δεν παίζετε κάτι από το Μαουτχάουζεν;» ρωτάµε τον κιθαρίστα της µπάντας που στο πλαίσιο µιας ξενάγησης στο χώρο των τούνελ και του εργοστασίου, παίζει ένα αντιφασιστικό κοµµάτι στις 7 στάσεις που γίνονται και σε κάθε µια από αυτές ένα νέο παιδί διαβάζει µια µαρτυρία κρατούµενου. «Αυτό είναι δύσκολο κοµµάτι, εµείς είµαστε ερασιτέχνες» λέει µε ειλικρίνεια ο Peter Baumgartner, ένας συνταξιούχος γεωλόγος κυρίως όµως σπάνιος άνθρωπος που µας σκλαβώνει µε την ευγένεια, το ήθος και την αξιοπρέπεια του.
«Ξέρετε ο παππούς µου ήταν ναζί. Για αυτό µετά τον πόλεµο κανείς δεν ήθελε να αναφέρει τι έγινε εδώ και για χρόνια αν τολµούσες να ρωτήσεις σου έλεγαν “σκάσε”» αναφέρει. Μαζί ανεβαίνουµε τη µεγάλη πέτρινη σκάλα που οδηγεί στο επίπεδο των τεράστιων γαλαριών. Κινούµαστε µέσα στο δάσος. Σε συγκεκριµένα τµήµατα νέοι άνθρωποι από την Ιταλική πόλη Prato και το Έµπενζεε διαβάζουν κείµενα. Από το Prato, λίγο έξω από τη Φλωρεντία, εκατοντάδες εργάτες σε ένα εργοστάσιο που τόλµησαν να απεργήσουν στάλθηκαν εξορία στο Εµπενζεε και πολλοί από αυτούς χάθηκαν για πάντα. Μετά τον πόλεµο οι επιζώντες έρχονταν κάθε χρόνο να τιµήσουν τους χαµένους συντρόφους τους και δηµιουργήθηκε µια σύνδεση µε τους κατοίκους τους Εµπενζεε που οδήγησε στην αδελφοποίηση των δύο πόλεων το 1987. Έτσι κάθε Μάιο µια πολύ µεγάλη αντιπροσωπεία από το Prato επισκέπτεται τα τούνελ, και το νεκροταφείο του Εµπενζεε.
Ένα από τα τούνελ είναι επισκέψιµα και µπαίνοντας µέσα σε αυτό διαπιστώνουµε πόσο τεράστιο είναι. Η ιστορία του καταγράφεται σε κείµενα και φωτογραφίες, ενώ ένα τµήµα του έχει διαµορφωθεί κατάλληλα ως χώρος τιµής όπου ανάβονται κεριά, κατατίθενται λουλούδια από τους επισκέπτες. Ανάβουµε και εµείς ένα κερί στη µνήµη των ανθρώπων που χάθηκαν και περιηγούµαστε τους χώρους που τόσοι χιλιάδες άνθρωποι βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν. Το βράδυ της ίδιας µέρας, στον ίδιο χώρο, πραγµατοποιείται και µια συναυλία µε µουσικούς και από τις δύο πόλεις.
Παράλληλα χάρις στον Peter έχουµε την ευκαιρία να επισκεφτούµε ένα ακόµα τούνελ, αυτή τη φορά δίπλα στη λίµνη. Κατασκευάστηκε υπό την επίβλεψη του δηµιουργού των V2, φυσικού Βέρνερ Φον Μπράουν που µετέπειτα οι Αµερικάνοι τον αξιοποίησαν για τον αεροδιαστηµικό τους πρόγραµµα. Μέσα από αυτό το τούνελ θα διοχετεύονταν χιλιάδες λίτρα νερού προς τις άλλες γαλαρίες στα πλαίσια των πειραµάτων που γίνονταν για τους κινητήρες των V2. Το τούνελ δεν πρόλαβαν να το χρησιµοποιήσουν και τελευταία έχει διαµορφωθεί ως κέντρο ευεξίες λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούν µέσα σε αυτό λόγω της υγρασίας! Το βράδυ της ίδιας µέρας έχουµε την ευκαιρία να παραβρεθούµε και σε µια εκδήλωση στο πολιτιστικό κέντρο του Εbenzee και να συνοµιλήσουµε µε τον αντιδήµαρχο Hermann (Mani) Neubock, έναν άνθρωπο που ενδιαφέρεται για την πρόοδο του τόπου του.
ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ΜΕ
ΤΑ ΝΕΑ ΠΑΙ∆ΙΑ
Στο χώρο του νεκροταφείου όπου βρίσκονται θαµµένοι πολλοί δολοφονηµένοι σκλάβοι εργασίας, όσους δεν µπόρεσαν να κάψουν στα κρεµατόρια, συναντάµε µια οµάδα νέων Αυστριακών που µαζί µε την εκπαιδευτικό τους συµµετέχουν στην επίσκεψη στον χώρο. «Είναι σηµαντικό να µάθουµε για την ιστορία και τι έκρυβε πριν από 80 χρόνια αυτό το µέρος γιατί λίγοι γνώριζαν» µας λέει ο Nτέιβιντ, που διαπιστώνει ότι η πλειοψηφία των νέων στην περιοχή είναι απασχοληµένοι µε άλλα πράγµατα. Ο αδελφός του Τοµπίας συµπληρώνει πως «εγώ πιστεύω ότι πρέπει να µάθουµε για το παρελθόν και να φτιάξουµε ένα καλύτερο µέλλον».
Στο ίδιο µήκος κύµατος και η Άννα και η Ναταλία, δεν µετάνιωσαν που αφιέρωσαν το απόγευµα τους στην επίσκεψη αυτή. «Αξίζει να έλθουν όλοι εδώ και να νιώσουν το συναίσθηµα. Η εµπειρία είναι µοναδική και δεν µπορεί να συγκριθεί µε αυτά που διαβάζεις σε ένα βιβλίο ή βλέπεις σε µια ταινία» δηλώνουν οι κοπέλες. Με τέτοια παιδιά και αυτές τις απόψεις, το να ζήσει κάποια στιγµή η ανθρωπότητα ανάλογα γεγονότα αποµακρύνονται…
Η αφήγηση του επιζώντα
«Μια µέρα πριν την απελευθέρωση, µας είχαν συγκεντρώσει όλους τους κρατούµενους στην µεγάλη πλατεία του στρατοπέδου. Μας είπαν να µπούµε στις “µίνες” ,στα τούνελ, που δουλεύαµε, που ήταν τεράστιες σε µέγεθος, γιατί έλεγαν ότι θα γίνει βοµβαρδισµός. Όµως οι Ρώσοι κρατούµενοι που ήταν µαζί µας και είχαν και στον κώλο µάτια, µας είπαν “να πούµε όχι! Θα µας βάλουν µέσα και θα µας ανατινάξουν. Όχι να πούµε!”. Και το βλέµµα σας στα πολυβόλα παιδιά µας λένε “αν αρχίσουν να µας πυροβολούν να πέσουµε πάνω τους και όσοι γλυτώσουν-γλυτώσουν”. Αρνηθήκαµε για πρώτη φορά να εκτελέσουµε διαταγή κάτι που σε άλλη περίπτωση σήµαινε σίγουρο ξύλο και θάνατο. Αυτή τη φορά γλυτώσαµε» είχε αναφέρει τον Απρίλη του 2021 στην τελευταία του συνέντευξη στα “Χ.ν.” ο κ. Χαράλαµπος Βιδάκης επιζών του Ebenzee, που έφυγε από τη ζωή το 2023. Ο ίδιος µας είχε περιγράψει τη στιγµή της απελευθέρωσης: «Μπαίνει λοιπόν το πρώτο τζιπ και είχαµε µαζευτεί οι Έλληνες κρατούµενοι και φωνάζαµε “ζήτω-ζήτω”. Μας ακούει ένας στρατιώτης και µας λέει “Έλληνες είστε παιδιά; Γιατί Έλληνας είµαι και εγώ Ελληνοαµερικάνος”, µας µαζεύει και µας λέει “στην Πατρίδα σήµερα έχουµε λαµπρή”. Αυτό δεν θα το ξεχάσω ποτέ ήταν 6 Μαΐου του 1945 και µας είπε “στην Πατρίδα σήµερα έχουµε λαµπρή!” Μας είπε να µαζευτούµε όλοι οι Έλληνες σε ένα σηµείο και να περιµένουµε τον Ερυθρό Σταυρό και µας έδωσε σοκολάτες».
