■ Και τα άλλα κορυφαία αµερικάνικα πανεπιστήµια
Τώρα που ο Αµερικανός Πρόεδρος Τραµπ, απόγονος Γερµανού µετανάστη, προκάλεσε νέο πόλεµο µε τους µετανάστες και τις αρχές της πολιτείας της Καλιφόρνια µε απρόβλεπτες συνέπειες, ας δούµε ψύχραιµα τα αίτια του ολοµέτωπου “πολέµου” που έχει κηρύξει από τον Απρίλιο 2025 στο πανεπιστήµιο Χάρβαρντ και στα άλλα κορυφαία αµερικάνικα πανεπιστήµια. Το Χάρβαρντ, αν και αποτελεί λίκνο και σύµβολο της αµερικάνικης ελίτ µε 8 Αµερικανούς προέδρους, 162 βραβεία Νόµπελ, και 48 βραβεία Πούλιτζερ, για τον Τραµπ παρουσιάζεται ως “δηµόσια απειλή” που απαιτεί άµεση οµοσπονδιακή παρέµβαση.
Τα “πολεµικά” γεγονότα
Στις 11 Απριλίου στάλθηκε στο πανεπιστήµιο Χάρβαρντ καισ τα άλλα πανεπιστήµια πεντασέλιδη επιστολή από τρία υπουργεία της κυβέρνησης Τραµπ κατηγορώντας το ότι «καλλιεργεί ένα περιβάλλον εχθρικό προς τους Εβραίους φοιτητές…” και για να µην περικοπεί η οµοσπονδιακή χρηµατοδότηση: α. να υπογράψουν ένα µνηµόνιο στο οποίο να αποδέχονται τον διορισµό ενός εξωτερικού επιτρόπου στο πανεπιστήµιο -όπως στη δικτατορία στην Ελλάδα-ο οποίος θα ελέγχει «προγράµµατα και τµήµατα που τροφοδοτούν την αντισηµιτική παρενόχληση ή αντανακλούν (αριστερή) ιδεολογική αιχµαλωσία», και θα εγκρίνει την πρόσληψη των νέων καθηγητών, έτσι ώστε να αποκλειστούν όσοι διδάσκοντες είναι “περισσότερο αφοσιωµένοι στον ακτιβισµό παρά στην ακαδηµαϊκή ζωή”. β. να καταργήσουν τα γραφεία ∆ιαφορετικότητας, Ισότητας και Ένταξης, γ. να αποτρέψουν την εισαγωγή φοιτητών που είναι “εχθρικοί προς τις αµερικανικές αξίες”, και δ. να προστατεύσουν τους πληροφοριοδότες, οι οποίοι καταγγέλλουν τον αντισηµιτισµό και τη µη εφαρµογή των προτεινόµενων από την κυβέρνηση µέτρων.
Στις 14 Απριλίου, ο πρόεδρός του Χάρβαρντ, Άλαν Γκάρµπερ απέρριψε όλες τις παραπάνω εκβιαστικές απαιτήσεις, δηλώνοντας ότι το Πανεπιστήµιο «δεν θα παραιτηθεί της ανεξαρτησίας του, ούτε από τα συνταγµατικά του δικαιώµατα…» και υπέβαλε αγωγή εναντίον της οµοσπονδιακής κυβέρνησης.
Στις 15 Απριλίου, ο Τραµπ δήλωσε ότι «το Χάρβαρντ είναι ένα “ανέκδοτο” (‘a joke’), που διδάσκει µίσος και βλακεία… έχει προσλάβει σχεδόν όλους τους αφυπνισµένους, ριζοσπάστες, αριστερούς “πανηλίθιους” καθηγητές που είναι ικανοί µόνο να διδάσκουν ΑΠΟΤΥΧΙΑ στους λεγόµενους “µελλοντικούς ηγέτες”…». Στη συνέχεια, η οµοσπονδιακή κυβέρνηση σταµάτησε συµβόλαια ύψους 2 δισεκατοµµυρίων δολαρίων στο Χάρβαρντ και µείωσε τις επιχορηγήσεις στην έρευνα όλων των πανεπιστηµίων από 60% σε 10% , αλλά και σ’αυτήν που χρηµατοδοτούσε το Υπουργείο Άµυνας κατά 54%.
Στις 22 Μαΐου το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας που ιδρύθηκε µετά τις επιθέσεις την 11η Σεπτεµβρίου 2001, ανακάλεσε τη δυνατότητα του Χάρβαρντ να εγγράφει αλλοδαπούς φοιτητές, διότι δεν του δόθηκαν πληροφορίες και οπτικοακουστικό υλικό από τη συµµετοχή και δράση των φοιτητών σε όλες τις διαδηλώσεις των τελευταίων πέντε ετών. Υπόψιν ότι οιαλλοδαποί φοιτητές είναι περίπου το 27% των συνολικών εγγραφών του Χάρβαρντ και προέρχονται από 140 χώρες, µε περισσότερους από 6.700 εγγεγραµµένους από το φθινόπωρο του 2024. Όλοι αυτοί ζουν τώρα µε ανασφάλεια και φόβο καθώς θα πρέπει να µεταγραφούν σε άλλο πανεπιστήµιο για να διατηρήσουν τις βίζες τους. Αµέσως το Χάρβαρντ υπέβαλλε δεύτερη αγωγή, υποστηρίζοντας ότι οι ενέργειες της κυβέρνησης Τραµπ ήταν «σαφή αντίποινα» για πράξεις που προστατεύονται από το Αµερικάνικο Σύνταγµα, όπως η προστασία της ελευθερίας του λόγου και της ελευθερίας διαµαρτυρίας ενάντια στην κυβέρνηση.
Πολιτικο-ιδεολογικοί λόγοι, βαθύτεροι του επικαλούµενου αντισηµιτισµού
Ο “πόλεµος” αυτός αντανακλά τη σύγκρουση του υπερσυντηρητικού Τραµπικού κινήµατος MAGA (Nα Κάνουµε την Αµερική Σπουδαία Ξανά), το οποίο συνεργαζόµενο και µε άλλα ακραία αντιδηµοκρατικά κινήµατα, κατηγορεί τα κορυφαία πανεπιστήµια όχι µόνο για αντισηµιτισµό, αλλά και αναπαραγωγή αριστερής ιδεολογίας, καθώς και της λεγόµενης κουλτούρας αφύπνισης (woke), µε “παράνοµες διακρίσεις” υπερ των µειονοτήτων και κατά των υπερ-συντηρητικών, επιτρέποντας τη συµµετοχή τρανσέξουαλ αθλητών στα οργανωµένα πρωταθλήµατα, κ.ά. Ο ίδιος ο Τραµπ είχε δηλώσει το 2020 ότι «οι ταραχές και το χάος (από την αστυνοµική βία κατά Αφροαµερικανών) είναι άµεσο αποτέλεσµα δεκαετιών αριστερής κατήχησης στα σχολεία µας». Τώρα στη δεύτερη θητεία του, εκτός από το Χάρβαρντ, επτά πανεπιστήµια έχουν επιλεγεί από το Μακαρθικού τύπου Γραφείο Πολιτικών ∆ικαιωµάτων του Υπουργείου Παιδείας για τιµωρητικές περικοπές χρηµατοδότησης, όπως Κολούµπια, Κορνέλ, Νέας Υόρκης και Πρίνστον, τα οποία όλα βρίσκονται σε πολιτείες που ψήφισαν ∆ηµοκρατικούς το 2024.
Οικονοµικοί λόγοι
O Πρόεδρος Τραµπ και οι σύµµαχοί του επικαλούνται και οικονοµικούς λόγους για την κρατική αποχρηµατοδότηση των κορυφαίων πανεπιστηµίων, ιδίως για το Χάρβαρντ το οποίο µε κληροδότηµα αξίας περίπου 53 δισ. δολάρια, είναι από τα πλουσιότερα πανεπιστήµια του κόσµου. Θεωρούν ισχυρή πίεση για τη συντηρητική συµµόρφωση των πανεπιστηµίων την παρακράτηση της οµοσπονδιακής οικονοµικής υποστήριξης που χρηµατοδοτεί για δεκαετίες φοιτητικά δάνεια, τη ιατρικο-φαρµακευτική έρευνα, και άλλα πεδία έρευνας που συνήθως δεν καλύπτονται από χορηγούς. Μέχρι τώρα, η κυβέρνηση Τραµπ απειλεί να αποσύρει περισσότερα από 12 δισ. δολάρια, µε τα περισσότερα από αυτά να συνδέονται µε το Χάρβαρντ.
Ψυχοπαθολογικοί λόγοι
Το µένος του Τραµπ για τα κορυφαία πανεπιστήµια ερµηνεύουν ίσως και κάποιοι ψυχοπαθολογικοί λόγοι αναφορικά µε την εκπαίδευσή του και τη φιλοδοξία του να ιδρύσει το δικό του πανεπιστήµιο που κατέληξε σε φιάσκο. Πράγµατι, ο Τραµπ δυσκολεύτηκε να τελειώσει το ιδιωτικό σχολείο Kew-Forest, ολοκλήρωσε το λύκειο στη Στρατιωτική Ακαδηµία της Νέας Υόρκης και αφού εγγράφηκε στο Πανεπιστήµιο Fordham µεταγράφηκε στο Πανεπιστήµιο της Πενσυλβάνια για να µπορέσει να αποφοιτήσει το 1968 µε πτυχίο στα οικονοµικά. Απέφυγε τη στράτευση και τον πόλεµο στο Βιετνάµ επικαλούµενος “οστικές άκανθες στις φτέρνες του” και ασχολήθηκε µε τις οικογενειακές επιχειρήσεις. Το 2004 ίδρυσε µε συνεταίρους του το αποκαλούµενο «Trump University», ένα ινστιτούτο επιχειρηµατικότητας, το οποίο µετά από πολλαπλές έρευνες του Οµοσπονδιακού ∆ικαστηρίου και αγωγές έπαυσε να λειτουργεί το 2011, χαρακτηριζόµενο από τον τύπο ως «µαζική απάτη». Ο Tραµπ µετά την πρώτη εκλογή του ως προέδρου τον Νοέµβριο του 2016 διευθέτησε τρεις σχετικές αγωγές για εξαπάτηση φοιτητών µε συνολικά 25 εκατοµµύρια δολάρια.
Αντίσταση και συνθηκολόγηση
Αντίθετα µε την αντίσταση του Χάρβαρντ, αρκετά άλλα πανεπιστήµια µε πρώτο το Κολούµπια υπέκυψαν στην πολιτική χειραγώγησής τους ελπίζοντας να ανακτήσουν τις ακυρωµένες επιχορηγήσεις πολλών εκατοµµυρίων. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις καθηγητών στις ΗΠΑ “ο απώτατος στόχος της κυβέρνησης Τραµπ δεν είναι να αναµορφώσει την ανώτατη εκπαίδευση αλλά να την ελέγξει ολοκληρωτικά. Αυτός είναι και ο λόγος που ξεκινάει από το Χάρβαρντ, που είναι και το ισχυρότερο πανεπιστήµιο . Αν το Χάρβαρντ πέσει, θα πέσουν και όλα τα άλλα σαν ντόµινο” .
Προς το παρόν τα αµερικάνικα δικαστήρια έχουν µπλοκάρει το πάγωµα των κονδυλίων και την απαγόρευση εγγραφής αλλοδαπών φοιτητών. Αυτά θα κρίνουν την οριστική έκβαση του “Τραµπικού πολέµου” κατά της ακαδηµαϊκής ελευθερίας, αλλά και εναντίον των άλλων εσωτερικών εχθρών του Τραµπ, ο οποίος εξελίσσεται σ’ έναν απρόβλεπτο και επικίνδυνο δικτατορικό πρόεδρο.
Επιπτώσεις και προκλήσεις
Η πολεµική του Τραµπ δεν υπονοµεύει µόνο τα πανεπιστήµια αλλά και την ίδια την αµερικανική δηµοκρατία, καθώς και την πρόοδο των ΗΠΑ. Πράγµατι, ενώ παραδοσιακά η χρηµατοδότηση, η ελευθερία της έρευνας και η καινοτόµος κουλτούρα στα κορυφαία πανεπιστήµια έχουν προσελκύσει στις ΗΠΑ επιστήµονες απ’ όλον τον κόσµο – το 40% των νικητών του βραβείου Νόµπελ στις θετικές επιστήµες από το 2000 έως το 2023 ήταν µετανάστες – η ροή αυτή τώρα αντιστρέφεται και πολλοί επιστήµονες άρχισαν να µεταναστεύουν στον Καναδά και στην Ευρώπη. Όµως ταυτόχρονα υπάρχει ο κίνδυνος, η πολιτική Τραµπ που υιοθετείται από ακροδεξιά κόµµατα και συντηρητικές κυβερνήσεις στην Ευρώπη να πιέσουν ώστε τα πανεπιστήµια να γίνουν πειθήνια όργανα του κράτους και των χορηγών, ακυρώνοντας την ιστορία τους ως δηµοκρατικών θεσµών.
Ο “Τραµπικός πόλεµος” εναντίον των θεµελιωδών ακαδηµαϊκών αξιών αφορά άµεσα και τη διαφύλαξή τους στην Ελλάδα, όπου υπάρχει µια συµπλεγµατική “Χαρβαρντ-ο-λατρεία” και εφαρµόζονται ήδη και εδώ σχετικές “Τραµπικές πολιτικές”. Π.χ. σε τι στοχεύει άραγε η ΣΚΟΠΙΜΗ ΥΠΕΡΠΡΟΒΟΛΗ “πανεπιστηµιακής βίας” σε 2-3 ΜΟΝΟ κεντρικά από τα 27 πανεπιστήµια, από ελάχιστους “µπαχαλάκηδες” ή και προβοκάτορες που δρουν ανενόχλητοι; Μα στο να πεισθεί η κοινωνία: α. για την πλήρη απαξίωση ΟΛΩΝ των δηµόσιων ΑΕΙ, και β. για τη βολική άποψη των κρατούντων ότι τα πανεπιστήµια στον ταραγµένο κόσµο που ζούµε πρέπει να είναι “ησυχαστήρια” απολίτικων φοιτητών και καθηγητών, γ. ώστε να νοµιµοποιηθούν συνταγµατικά τα “ιδιωτικά σουπερµάρκετ πτυχίων” για να µας λύσουν τα προβλήµατα της ανώτατης εκπαίδευσης. Γιατί βέβαια η προπαγάνδα µπορεί να στηρίζει τα ιδιωτικά, τύπου Χάρβαρντ, πανεπιστήµια αλλά όχι και η µικρή ελληνική αγορά…
•Ο κ. Mηνάς Σαµατάς είναι oµότιµος
καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης samatasm@uoc.gr
