Η Τοπική Αυτοδιοίκηση τα τελευταία χρόνια βρίσκεται στο επίκεντρο µιας σηµαντικής µεταρρυθµιστικής πορείας, που ξεκινάει από τον ψηφιακό µετασχηµατισµό και οδηγεί σταδιακά στην ενσωµάτωση πιο σύνθετων τεχνολογιών, όπως η Τεχνητή Νοηµοσύνη.
Η ανάγκη για πιο αποτελεσµατική, διαφανή και φιλική προς τον πολίτη διοίκηση αποτελεί τον βασικό µοχλό για την υιοθέτηση ψηφιακών εργαλείων και διαδικασιών που σταδιακά αλλάζουν τον τρόπο λειτουργίας των δήµων και των περιφερειών.
Ο ψηφιακός µετασχηµατισµός, ως πρώτο στάδιο αυτής της πορείας, έφερε στον πυρήνα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης νέα µέσα και δυνατότητες. Τα παραδοσιακά έντυπα και οι χειροκίνητες διαδικασίες έδωσαν τη θέση τους σε πληροφοριακά συστήµατα, ηλεκτρονικές πλατφόρµες εξυπηρέτησης πολιτών, συστήµατα ηλεκτρονικής διακίνησης εγγράφων και τεχνολογικές υποδοµές που επιτρέπουν την παροχή υπηρεσιών από απόσταση. Ο πολίτης απέκτησε τη δυνατότητα να αλληλεπιδρά µε τον δήµο του µέσω ψηφιακών µέσων, να αιτείται πιστοποιητικά, να υποβάλλει αιτήµατα, να ενηµερώνεται για ζητήµατα καθηµερινότητας χωρίς την ανάγκη φυσικής παρουσίας. Παράλληλα, οι υπάλληλοι και τα διοικητικά στελέχη των ΟΤΑ απέκτησαν καλύτερα εργαλεία παρακολούθησης, διαχείρισης και αξιολόγησης της διοικητικής δραστηριότητας.
Η υγειονοµική κρίση της πανδηµίας λειτούργησε ως επιταχυντής αυτής της διαδικασίας. Η ανάγκη για αποµακρυσµένη εργασία, ηλεκτρονική εξυπηρέτηση και γρήγορη πληροφόρηση κατέστησε τον ψηφιακό µετασχηµατισµό όχι µια επιλογή, αλλά µια επιτακτική ανάγκη. Πολλοί δήµοι και περιφέρειες, παρά τις αντικειµενικές δυσκολίες, κατάφεραν µέσα σε µικρό χρονικό διάστηµα να υλοποιήσουν ψηφιακές υπηρεσίες που υπό άλλες συνθήκες θα χρειάζονταν χρόνια για να αναπτυχθούν.
Σήµερα, όµως, η τεχνολογική εξέλιξη δεν σταµατά στον ψηφιακό εκσυγχρονισµό. Η Τεχνητή Νοηµοσύνη, ως µια από τις πιο ραγδαία αναπτυσσόµενες τεχνολογίες, ανοίγει νέους ορίζοντες, φέρνει νέες προκλήσεις αλλά και τεράστιες δυνατότητες. Ενώ ο ψηφιακός µετασχηµατισµός επικεντρώθηκε κυρίως στην ψηφιοποίηση υπαρχουσών διαδικασιών, η Τεχνητή Νοηµοσύνη προσφέρει κάτι περισσότερο: τη δυνατότητα πρόβλεψης, προσαρµογής και αυτοµατοποίησης αποφάσεων µε βάση την ανάλυση δεδοµένων σε πραγµατικό χρόνο.
Αξιοποίηση της Τεχνητής Νοηµοσύνης
Η αξιοποίηση της Τεχνητής Νοηµοσύνης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση µπορεί να οδηγήσει σε σηµαντικές καινοτοµίες. Σε διεθνές επίπεδο, ήδη υλοποιούνται εφαρµογές σε τοµείς όπως η κυκλοφοριακή διαχείριση, η ενεργειακή αποδοτικότητα δηµοτικών υποδοµών, η αποκοµιδή απορριµµάτων µε αισθητήρες πληρότητας, αλλά και η διαχείριση κινδύνων από φυσικές καταστροφές. Επιπλέον, ψηφιακοί βοηθοί συνοµιλίας, γνωστοί ως chatbots, αναλαµβάνουν την καθηµερινή επικοινωνία µε τους πολίτες, δίνοντας άµεσες απαντήσεις σε ερωτήσεις, κατευθύνοντας αιτήµατα και διευκολύνοντας την πρόσβαση στην πληροφορία.
Στον τοµέα της κοινωνικής πολιτικής, η Τεχνητή Νοηµοσύνη µπορεί να βοηθήσει στην πρόβλεψη αναγκών σε ευπαθείς οµάδες, στην ανάλυση κοινωνικών δεδοµένων για τον εντοπισµό φαινοµένων αποκλεισµού και στην καλύτερη κατανοµή των διαθέσιµων πόρων. Σε διοικητικό επίπεδο, η ανάλυση µεγάλων όγκων δεδοµένων επιτρέπει τη στοχευµένη χάραξη πολιτικών, µε βάση πραγµατικά και όχι υποθετικά σενάρια.
Ένας τοµέας στον οποίο η τεχνητή νοηµοσύνη µπορεί επίσης να έχει άµεσο και ουσιαστικό αντίκτυπο είναι η διαχείριση των πόρων και η αντιµετώπιση κρίσεων. Οι αλγόριθµοι µπορούν να προβλέψουν πιθανές φυσικές καταστροφές, όπως πληµµύρες ή πυρκαγιές, επιτρέποντας στις δηµοτικές αρχές να προετοιµαστούν έγκαιρα και να ανταποκριθούν αποτελεσµατικότερα. Επιπλέον, η χρήση της τεχνητής νοηµοσύνης στις υπηρεσίες καθαριότητας µπορεί να οδηγήσει σε πιο αποδοτική αποκοµιδή απορριµµάτων, µειώνοντας τα λειτουργικά κόστη και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής στις πόλεις.
Ωστόσο, η ενσωµάτωση της Τεχνητής Νοηµοσύνης στην Αυτοδιοίκηση δεν είναι µια διαδικασία χωρίς προκλήσεις. Ανακύπτουν σοβαρά ζητήµατα δεοντολογίας, προστασίας προσωπικών δεδοµένων, διαφάνειας στη λήψη αποφάσεων και ενδεχόµενης αναπαραγωγής κοινωνικών ανισοτήτων µέσα από αλγοριθµικές προκαταλήψεις. Η δηµόσια διοίκηση οφείλει να θέσει σαφείς κανόνες και πλαίσια ελέγχου, ώστε η τεχνολογία να λειτουργεί ως µέσο ενίσχυσης των δηµοκρατικών αρχών και όχι ως απειλή γι’ αυτές.
Παράλληλα, η επιτυχής αξιοποίηση της ΤΝ προϋποθέτει την καλλιέργεια των κατάλληλων δεξιοτήτων στο ανθρώπινο δυναµικό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η τεχνολογία από µόνη της δεν αρκεί, απαιτείται συνεχής εκπαίδευση σε συνεργασία µε ερευνητικούς και πανεπιστηµιακούς φορείς.
Συµπεράσµατα
Η µετάβαση από τον ψηφιακό µετασχηµατισµό στην Τεχνητή Νοηµοσύνη αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιµα βήµατα για την οικοδόµηση µιας σύγχρονης, αποτελεσµατικής και φιλικής προς τον πολίτη Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η τεχνολογία δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά ένα ισχυρό εργαλείο στα χέρια της διοίκησης, µε στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση του δηµότη, τη διαφάνεια στη λειτουργία των θεσµών και τη βιώσιµη ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών. Η ευφυής Αυτοδιοίκηση του αύριο δεν θα είναι µόνο ψηφιακή· θα είναι και ανθρώπινη, µε τεχνολογία που υπηρετεί τον πολίτη και όχι το αντίστροφο.
Οι δήµοι και οι περιφέρειες που θα αξιοποιήσουν σωστά αυτές τις τεχνολογίες θα µπορέσουν να προσφέρουν καλύτερες υπηρεσίες, να βελτιώσουν την καθηµερινότητα των πολιτών και να διαχειριστούν πιο αποτελεσµατικά τους πόρους τους. Η τεχνολογία δεν είναι απλώς ένα εργαλείο, αλλά ένας καταλύτης για τη δηµιουργία πιο έξυπνων και βιώσιµων πόλεων.
*Ο Χάρης Παπαδάκης είναι φυσικός, Msc Η.Μ.Μ.Υ, διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης, γενικός γραµµατέας ∆. Αποκορώνου
