Alexis de Tocqueville
νεαρός Γάλλος ευγενής, δικαστής – ερευνητής,
μέλος της Ακαδημίας ηθικών και πολιτικών επιστημών το 1838 και μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας
Εκδόσεις ΚΑΡΑΒΙΑ, Αθήνα 1968
Ενα βιβλίο προφητικό και εξαιρετικά επίκαιρο για τη βαριά κρίση της Δημοκρατίας και της ανθρώπινης ελευθερίας.
Eνα βιβλίο που προέβλεψε τα πλεονεκτήματα της δημοκρατικής διακυβέρνησης της νεαρής, τότε, αμερικανικής συμπολιτείας, αλλά και γενικότερα της δημοκρατικής διακυβέρνησης στο μέλλον τόσο της Αμερικής όσο και στους λαούς του κόσμου. Για να επισημαίνει τον κίνδυνο από τη μαζικοποίηση της Δημοκρατίας και από τον μεγάλο κίνδυνο της δημοκρατικής πλειοψηφίας που, επικίνδυνα, μπορούσε να γίνει τυραννία και ανελευθερία.
Το σημαντικό βιβλίο του Alexis de Tocqueville αναδεικνύει στα κάτωθι 2 μέρη του τη μεγάλη σύγχρονη επικαιρότητα της δημοκρατικής μας κρίσης.
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: 14 υποκεφάλαια για τα πλεονεκτήματα της Δημοκρατίας και για την απεριόριστη δύναμη της πλειοψηφίας στις Η.Π.Α.
ΜΕΡΟΣ Β’: Βιβλίο πρώτο: Η επίδραση της Δημοκρατίας στο πνεύμα των Η.Π.Α., 10 υποκεφάλαια.
ΜΕΡΟΣ Β’: Βιβλίο Δεύτερο: Επίδραση της Δημοκρατίας στα αισθήματα των Αφρικανών. 8 υποκεφάλαια.
ΜΕΡΟΣ Β’: Βιβλίο Τρίτο: “Τα ήθη και η Δημοκρατία”, υποκεφ. 15.
και Μέρος Β’: βιβλίο τέταρτο: Επίδραση των δημοκρατικών ιδεών και αισθημάτων στην κοινωνία.
Σημαντικό βιβλίο για όλα τα αισθήματα εκείνης της εποχής που βασικά έχουν την επικαιρότητά τους και σήμερα. Που, όμως, όλα είναι τόσο κρίσιμα τόσο στην Ελλάδα που γεννήθηκε η Δημοκρατία όσο και στην Αμερική που μεταφυτεύτηκε.
ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ
Η Δημοκρατία βρίσκεται, εδώ και χρόνια σε κρίση, σ’ Ανατολή και Δύση, σε Νότο και Βορρά.
Βέβαια, δεν εννοούμε την ιδεώδη Δημοκρατία της Εκκλησίας του Δήμου, στην αρχαία Αθήνα, του Κλεισθένη και του Περικλή. Εννοούμε τη σύγχρονη αντιπροσωπευτική Δημοκρατία του αστικού Συνταγματικού Πολιτεύματος.
Σε ολόκληρη, σχεδόν, τη Δύση και σε πολλά κράτη σε Ανατολή, Βορρά και Νότο.
Κράτη που κρατούσαν τις επιφανειακές λειτουργίες της Δημοκρατίας, της Φιλελεύθερης Δημοκρατικής μορφής για να αξιοποιούν αντιδημοκρατικά συμφέροντα, κοινωνικές ανισότητες, αλλά και πολέμους μικρής ή μεγάλης καταστροφής. Με συνέπεια τη διάβρωση του δημοκρατικού ιδεώδους.
ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΙΑΤΗΡΕΙ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ
Γι’ αυτή τη σύγχρονη διαρκή φθορά του Δημοκρατικού πολιτεύματος έχουν ασχοληθεί από τις αρχές του 20ού αιώνα πλείστοι όσοι πολιτικοί, ακαδημαϊκοί καθηγητές και ελεύθεροι συγγραφείς, με ιδιαίτερη έμφαση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και πιο πολύ μετά την κατάρρευση του Σοβιετικού Σοσιαλιστικού κόσμου.
Ομως, παρά τις όσες εκμεταλλεύσεις της λέξης Δημοκρατία από επαναστατικούς και μη επαναστατικούς φορείς η Δημοκρατία εξακολουθεί να διατηρεί τις αξίες της, αν οι σύγχρονες πολιτείες και κοινωνίες προσπαθήσουν να τις αποδεχτούν και να τις εφαρμόσουν ουσιαστικά. Προσωπικά, στη σελίδα των “Χανιώτικων νέων”, με την ευθύνη του πνεύματος είχα παρουσιάσει πολλά σχετικά βιβλία.
ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΜΙΣΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ;
Μάλιστα, τελευταία παρουσίασα το σπουδαίο και αποκαλυπτικό βιβλίο του γνωστού Γάλλου διανοούμενου Ζακ Ρανσιέρ που κυκλοφόρησε το 2009 από τις εκδόσεις Πεδίο, σειρά σύγχρονες κοινωνίες – με τον σκληρό τίτλο “Το μίσος για τη Δημοκρατία”. Και γιατί αυτό το μίσος; Ναι γιατί η δημοκρατία έχει εκφυλιστεί ως ιδεώδες διακυβέρνησης των λαών σήμερα.
Οπου, στο όνομα της Δημοκρατίας βυθιζόμαστε στο χάος μιας αντιδημοκρατικής υπερισχύος. Της τρομοκρατίας, της κοινωνικής, παγκόσμιας τραγωδίας με απάνθρωπες μορφές εκμετάλλευσης. Με κραυγαλέες αντιδημοκρατικές λειτουργίες διακυβέρνησης, ιδιαίτερα στις κατ’ επίφαση τυπικές Δημοκρατίες κυρίως του Δυτικού κόσμου όπως Αμερικής, Καναδά, Αγγλία, Γαλλίας, Γερμανίας κ.λπ., οι οποίες μέσα στη μεγάλη κρίση οικονομίας – κοινωνίας, πολιτικής και διαπλοκής είναι κυρίως υπόλογες για τη βαθιά διάβρωση.
ΔΥΟ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Αφορμή, για να ξαναεπιστρέψω στο κρίσιμο θέμα της ανάγκης για ουσιαστική λειτουργία της Δημοκρατίας μου έδωσαν δύο γεγονότα:
α) η διακήρυξη προς Ελλήνες πολίτες για συγκεντρώσεις στο Σύνταγμα με θέμα των προστασία της Δημοκρατίας…, η οποία, τώρα κινδυνεύει… και
β) ένα άρθρο Αμερικανού πανεπιστημιακού, που δημοσιεύτηκε την Κυριακή 28 Οκτωβρίου στη Wall street journal, με τον τίτλο “1776: Would you like to reconsider;”.
Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΕ ΟΜΟΙΩΜΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΕΔΩ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΑ
Γεγονός βέβαια, που δεν είναι τωρινό αυτό κυριαρχεί από την αρχή της δημιουργίας του νεοελληνικού κράτους, που τώρα έφθασε στα έσχατα όρια της κρατικής του υπόστασης. Για να έχουμε από το 2009 ένα κράτος “Ομοίωμα Δημοκρατίας” με συγγραφέα τον γνωστό καθηγητή φιλοσοφίας Στέφανο Ροζάνη με εισαγωγή Ορέστη Τάτση, εκδόσεις Εξάρχεια, Νοέμβρης 2013.
Η Δημοκρατική κρίση που συνεχίζεται στη χώρα μας λόγω και ανελαστικών χειρισμών της ελληνικής οικονομίας από τους ευρωπαϊκούς και τους αμερικανικούς θεσμούς -όπως το Δ.Ν.Τ.
Κατάσταση που ανάγκασε προχθές τον αντιπρόεδρο κ. Δραγασάκη να πει δραματικά ότι δεν «αν συνεχίσουν οι εξουθενωτικές απαιτήσεις των θεσμών, πρέπει να προτιμηθεί ο ελληνικός λαός, έστω και αν δημιουργηθεί ευρωπαϊκός αναστατωμός».
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Ομως, για την προστασία της Δημοκρατίας δεν ενδιαφέρονται πολλοί… το ίδιο συμβαίνει και στην Αμερική της Μεγάλης (και διαβρωμένης) Δημοκρατίας, η οποία και αυτή από παλιότερα έχει αντιμετωπίζει την κρίση την οποία μπορούσε -και έπρεπε- να την αποφύγει ως παγκόσμια ηγετική χώρα, ιδίως μετά την πτώση της Σοβιετικής αντίπαλης υπερδύναμης. Για να κρατήσει ως παγκόσμιο υπόδειγμα ένα ικανό ποσοστό Δημοκρατικής ουσιαστικότητας.
Εν τούτοις δεν το κράτησε, για να μεγαλώσει και σ’ αυτή τη μεγάλη χώρα η “Δημοκρατική κρίση” που διαχύθηκε σε όλη την Αμερική και στην παγκόσμια κοινή γνώμη με αφορμή την προεκλογική ανταγωνιστικότητα της υποψήφιας προέδρου κας Κλίντον και του υποψήφιου προέδρου κ. Τραμπ.
ΠΩΣ ΞΕΠΕΡΝΙΕΤΑΙ Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΙΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Μια κρίσιμη πραγματικότητα μου έδωσε το δεύτερο ερέθισμα. Γιατί ο ερωτών καθηγητής εκπροσωπεί ένα μεγάλο ποσοστό της μέγιστης αμερικανικής δημοκρατικής και ρεπουμπλικανικής κοινής γνώμης, η οποία εν πολλοίς έμεινε κατάπληκτη από αυτό τον προεκλογικό ετραχηλισμό.
Το μεγάλο ερώτημα που έθεσα στο κείμενο που παρουσίασε ο καθηγητής Andrew Roberatis έχει τίτλο: “Μπορεί ν’ αναθεωρήσεις το 1776;” για να προσθέσει στον υπότιτλο: «στο σημερινό κόσμο υπάρχει ένας ανταγωνισμός ανάμεσα σ’ ένα συντεχνιακό κράτος στο οποίο συμμετέχουν στην εξουσία οι εκπρόσωποί του».
Για να τονίσει: «το Αμερικανικό πολιτικό σύστημα χρειάζεται να ανασχηματιστεί ή να χάσει…».
Ο ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ…
Διαβάζοντας ολόκληρο το άρθρο με τον προκλητικό τίτλο “1776: Μπορείς να το αναθεωρήσεις;” ένιωσα αμέσως την ανάγκη να ανασύρω από τη βιβλιοθήκη μου το σπουδαίο βιβλίο του νεαρού Γάλλου ευγενή και δικαστή Alexis de Tocqueville, που πήγε στην Αμερική μαζί με έναν φίλο του, με αποκλειστικό σκοπό να μελετήσουν το αμερικανικό σωφρονιστικό σύστημα και βασικά τη Δημοκρατική λειτουργία της μεγάλης αυτής χώρας. Και οι 2 έφτασαν τυπικά στην Αμερική τον Μάιο του 1831.
Στη σημαντική αναλυτική εισαγωγή για το βιβλίο που έγραψε ο Alexis de Tocqueville με τίτλο: “Η Ανατομία της Δημοκρατίας” αναφέρει ότι: «ο ίδιος Alexis de Tocqueville ομολογώ πως στην Αμερική προσπάθησα να βρω τους εκπροσώπους της δημοκρατίας με όλα τα χαρακτηριστικά της».
ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΑΡΗ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Συμπληρώνοντας: «για να γνωρίζουμε τι έχουμε να ελπίζουμε και πού έχουμε να φοβόμαστε από την εξέλιξή της». Στο βιβλίο του ο Alexis de Tocqueville “Ανατομία της Δημοκρατίας” (παρά τις πολλές υποκειμενικότητές του και λάθη εκτιμήσεών του) αναφέρθηκε σε όλες τις πτυχές της μορφογέννησης αυτής της ανοιχτής αλλά και κλειστής Δημοκρατίας, σχεδόν σε κάθε έκφανση της αμερικανικής κοινωνίας και ζωής, ακόμα και στην εμπορευματοποίηση της αμερικανικής λογοτεχνίας για να προφητεύσει παράλληλα με νέο παγκόσμιο ρόλο της Αμερικής και την από άλλη πλευρά ανάπτυξή της.
Για να πει: «υπάρχουν σήμερα δύο μεγάλα έθνη στον κόσμο» αναφερόμενος στους Ρώσους και στους Αμερικανούς. Μόνο αυτά τα δύο έθνη προχωρούν με άνεση και ταχύτητα σε μια τροχιά δυναμική.
Η αφετηρία της είναι διαφορετική…, οι τροχιές τους δεν είναι οι ίδιες, όμως, ο καθένας μοιάζει προορισμένος από τον Θεό να αλλάξει τη μοίρα της μισής υδρογείου.
ΟΧΙ ΣΕ ΘΡΗΝΟ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΙΡΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ
Ομως, το πιο ουσιαστικό και κρίσιμο θέμα που επεσήμανε ο Alexis de Tocqueville για τη Δημοκρατία ήταν εκείνο της όλο και μεγαλύτερης τυραννίας της πλειοψηφίας. Μια πρόβλεψη που έχει μια ιδιάζουσα επικαιρότητα. Για να είναι αυτή που ζούμε και σήμερα.
Ο Alexis de Tocqueville έγραψε ότι η ελευθερία και η Δημοκρατία πρέπει να είναι ο μελλοντικός στόχος του ανθρώπου κι όσο φοβερά και αν είναι τα εμπόδια στον δρόμο του, η δεξιοτεχνία του ατόμου μπορεί να δικαιώσει αυτό που είναι μια άλογη και κάπως μαγική είκονα της ισότητας, με την ελευθερία του ατόμου και της δημοκρατίας με τη συνταγματική ελευθερία. Για να πει στην εισαγωγή του ο Ρίτσαρντ Χέφνερ αυτή ήταν η πίστη του Alexis de Tocqueville. Γιατί αν αυτό δεν συνέβαινε όπως ο ίδιος είπε δεν θα έγραφα αυτό το βιβλίο, αλλά θα είχα περιορισθεί στο να θρηνώ μυστικά τη μοίρα της ανθρωπότητας. Ομως, εγώ προσπάθησα να υπογραμμίσω τους κινδύνους στους οποίους η αρχή της ισότητας προϋποθέτει την αρχή της ανεξαρτησίας του ατόμου, γιατί σταθερά πιστεύω ότι αυτοί οι κίνδυνοι είναι οι πιο τρομακτικοί όσο και οι λιγότερο προβλεπόμενοι από όλους όσους το μέλλον μας επιφυλάσσει.
Χωρίς όμως να νομίζω πως είναι ανυπέρβλητοι…
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΧΩΡΙΣ ΓΛΩΣΣΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ – ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Ομως, με τα σημερινά δεδομένα έχουμε φθάσει σχεδόν σε ανυπέρβλητους κινδύνους μιας σύγχρονης πραγματικότητας που κυριαρχεί το “ομοίωμα της Δημοκρατίας” με την ουσία του Δημοκρατικού Πολιτεύματος να συνίσταται στην απόλυτη κυριαρχία της πλειοψηφίας. Για να αναζητήσει και να προτείνει ουσιώδη στηρίγματα για τις παλιές ελευθερίες στην εποχή της ομοιογένειας της Δημοκρατικότητας..
Ελλαδα: τόσο από παλιότερα, όσο και από την αρχή του 21ου αιώνα ως το 2021 (200 χρόνια από την ελληνική ανεξαρτησία του 1821) βρίσκεται σε διαρκή κρίση Δημοκρατίας, ξένης επικυριαρχίας και λαϊκής δυστυχίας και ανελευθερίας.
ΕΥΡΩΠΗ: σε κρίση αυτοεγκλεισμού και τάσης Δημοκρατικο-ολοκληρωτισμού με Γερμανική Δεσποτεία.
ΑΜΕΡΙΚΗ: Ελευθερία μ’ ένα στομάχι γεμάτο δηλητήρια, με το παράδοξο να τρέφεται με άρρωστη Δημοκρατία, ρητορείες, θεραπείες κ.ά.
ΚΟΣΜΟΣ: Με το ρολόι να δένεται με χειροπέδες με ομοιώματα Δημοκρατικών να ξεθρονίζονται και όλος ο κόσμος να μένει χωρίς ελευθερία και Δημοκρατικές πραγματικές γλώσσες.
