Επίκαιρες σκέψεις – θέματα
Η 29η Μαΐου 1453 αποτελεί µια από τις τραγικότερες σελίδες της Ιστορίας του Έθνους. Η άλωσις της Βασιλίδος των πόλεων από τους βαρβάρους Τούρκους και η πτώσις της Τραπεζούντος που ηκολούθησε µερικά έτη αργότερα (το 1461) εσήµαναν την έναρξη ή µάλλον κορύφωσι, µιας ατελευτήτου σειράς δεινών περιπετειών και δοκιµασιών του Ελληνισµού, οι οποίες όµως δεν έκαµψαν, ούτε υπέταξαν την αδούλωτη και ελεύθερη ψυχή του Έλληνος. Το 1453 ο τελευταίος βασιλεύς Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος έπιπτε ηρωικώς αγωνιζόµενος παρά την πύλιν του Αγίου Ρωµανού αλλά η ελπίδα της αναστάσεως εγεννάτο ταυτοχρόνως στις καρδιές των σκλαβωµένων Ελλήνων.
Ο αείµνηστος αυτοκράτωρ ηµών Κωνσταντίνος εστέφθη βασιλεύς την 6η Ιανουαρίου 1449 στον µητροπολιτικό ναό του Αγίου ∆ηµητρίου στον Μυστρά και κατόπιν ανεχώρησε για την Κωνσταντινούπολη, όπου έφθασε την 12η Μαρτίου του ίδιου έτους, όπως αναφέρουν τα χρονικά σηµειώµατα της εποχής:
«Μηνί Μαρτίω ιβ’ ήλθεν ο βασιλεύς, κύριος Κωνσταντίνος, εκ της Πελοποννήσου και παρέλαβε την Κωνσταντίνου Πόλιν, µετά τον θάνατον του αοιδίµου και τρισµάκαρος, κραταιού και αγίου ηµών αυθέντου και βασιλέως, κυρού Ιωάννου του εβδόµου των Παλαιολόγων».
Καθ’ όσον ευρίσκετο ο σουλτάνος Μουράτ ο Β’ στον θρόνο, η κατάστασις ήταν κάπως ανεκτή, αν και από στιγµή σε στιγµή η τύχη της Κωνσταντινουπόλεως ήταν κρεµασµένη από µία τρίχα και το παραµικρό ενδεχόµενο ήταν ικανό να φέρει την καταστροφή. Την 2α Φεβρουαρίου 1451 αποθνήσκει ο Μουράτ ο Β’ και τον διαδέχεται ο γιος του Μωάµεθ Β΄, ο οποίος αµέσως «εφρόντισε» να στραγγαλίσει τον νεογέννητο αδερφό του και να εξουδετερώσει όλους τους κινδύνους εκ µέρους των λοιπών συγγενών του, για να διασφαλίσει πλήρως για τον εαυτό του τον θρόνο, χωρίς διεκδικητές.
Εν συνεχεία, αφού εξουδετέρωσε τον ηγεµόνα της Καραµανίας, επέστρεψε στην Ανδριανούπολη όπου έλαβε την οριστική απόφαση συντονισµένης ενεργείας για την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης. Προς τούτο και για να αποκλείσει από τον Εύξεινο Πόντο τη Βασιλεύουσα, έχτισε επί της ευρωπαϊκής ακτής του Βοσπόρου το 1452, ισχυρότατο φρούριο, το λεγόµενο Ρούµελη-Χισσάρ, παρά τις εντονότατες διαµαρτυρίες του Έλληνα Βασιλιά.
Τακτικοί και άτακτοι στρατιώτες του Μωάµεθ καταστρέφουν, σφάζουν και αιχµαλωτίζουν τους κατοίκους των προαστίων της πρωτεύουσας. Ο αυτοκράτωρ διατάσσει το κλείσιµο των πυλών της Πόλεως και εν µέσω των δεινών αντιξοοτήτων διατηρεί το µεγαλείο της ψυχής του και το ηρωικό του χαρακτήρα του.
Τον Φεβρουάριο του 1453, οι Τούρκοι κυριεύουν τις τελευταίες ελεύθερες ελληνικές πόλεις στην Θράκη (Πέρινθος, Αγχίαλος, Μεσηµβρία, Βιζύη, Άγιος Στέφανος, Επιβάται) και καταστρώνουν το σχέδιο πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης από ξηρά και από θάλασσα.
Ο Κωνσταντίνος δεν µένει αδρανής. Συγκροτεί εκ των ενόντων την δύναµιν εκείνη η οποία µαζί του θα γράψει τον περίλαµπρο επίλογο της µεσαιωνικής ελληνικής αυτοκρατορίας. Το µεγαλείο της ψυχής του Κωνσταντίνου, αλλά και η ορθή εκτίµηση των πραγµάτων, καταφαίνεται ανάγλυφα σε περισωθείσα απάντηση την οποία ο αυτοκράτορας έδωσε σε µια από τις τελευταίες πλήρεις απειλών διακοινώσεις του Σουλτάνου:
«Επειδή προετίµησες τον πόλεµον και επειδή ούτε µε όρκους ούτε µε κολακείας είναι δύνατον να σε πείσω περί των ειρηνικών µου προθέσεων, κάµε ό,τι θέλεις. Εγώ τώρα στρέφοµαι προς τον Θεόν και αν είναι θέληµα αυτή να γίνη η Πόλις ιδική σου, ποίος είναι εκίνος, ο οποίος θα ηδύνατο ν’ αντισταθεί εις τούτο; εάν ∆ε αντιθέτως ο Θεός ήθελε σου εµφυσήση την επιθυµίαν ειρήνης λίαν ευχαρίστως δέχοµαι τούτο. Οπωσδήποτε όµως επί του παρόντος σε απαλλάσσω πάσης εκ των συνθηκών και όρκων απορρεούσης υποχρεώσεως. Εγώ από τώρα και εις το εξής κλείω τας πύλας και θα υπερασπίσω τον λαόν µου µέχρι της τελευταίας ρανίδος του αίµατός µου. Συ ∆ε καταδυναστεύων δυνάστευε, έως ου ο δίκαιος Κριτής αποδώση εις ένα έκαστον εξ ηµών την δίκαιαν απόφασιν».
Ο Μωάµεθ καθ’ όλον τον χειµώνα 1452-53 συνεχίζει τις προετοιµασίες του στην Ανδριανούπολη.
Ο τακτικός στρατός που συγκέντρωσε για την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης ανήρχετο κατά τον Φραντζή σε 265.000 άνδρες, ενώ ο στόλος που συγκεντρώθηκε απαρτίζετο κατά τον Κριτόβουλο από 350 πολεµικά σκάφη.
Με τις δυνάµεις αυτές ο αποκλεισµός της πρωτευούσης θα απέβαινε στενώτατος από ξηράς και θαλάσσης, όπως άλλωστε και έγινε.
Η ∆ύση δεν συγκινήθηκε από τις εκκλήσεις του αυτοκράτορα για αποστολή στρατιωτικής βοήθειας. Ενδεικτικό της παπικής «κατανοήσεως» του τουρκικού κινδύνου αποτελεί το γεγονός ότι ο Πάπας έστειλε… διακόσιους άνδρες υπό τον καρδινάλιο Ισίδωρο, ενώ τη µικρή ναυτική βοήθεια που έστειλε η Βενετία έφθασε µετά την µοιραία 29η Μαίου 1453! Η µόνη αξιόλογη εκ δυσµών ενίσχυση ήταν η υπό τον Γενουάτην Ιωάννη Ιουστινιάνη δύναµη περίπου 700 καλά οπλισµένους άνδρες…
Όταν ο Σουλτάνος, έχοντας πλέον παραταγµένες τις δυνάµεις του κατά µήκος των χερσαίων τειχών και τον στόλο του ναυλοχούντα στο ∆ιπλοκιόνιον, ζητεί από τον Κωνσταντίνο να του παραδώσει την Βασιλεύουσα, λαµβάνει την ιστορική απάντηση: «Το ∆ε την πόλιν σοι δούναι ουτ’ εµόν έστι, ουτ’ άλλου των κατοικούντων εν ταύτη. Κοινή γαρ γνώµη πάντες ααυτοπροαιρέτως αποθανούµεν και ου φεισόµεθα της ζωής ηµών…».
Και η συνέχεια των τραγικών, αλλά και ηρωικών εκείνων στιγµών είναι γνωστή. Αποκλεισµένοι πλέον και από τον Κεράτιο οι υπερασπισταί της Βασιλευούσης υπό τον γενναίο Βασιλέα Κωνσταντίνο αγωνίζονται και πίπτουν εις τα τείχη της Πόλεως του Κωνσταντίνου, που κυριεύεται πλέον από τις βάρβαρες ορδές των Τούρκων….
Και από τότε ο ηρωικός βασιλιάς εισέρχεται στον θρύλο, στην παράδοση. Στον σκλαβωµένο λαό γίνεται πίστη ότι ο βασιλιάς αρπάζεται από άγγελο Κυρίου που τον κρύβει µαρµαρώνοντάς τον, κάτω από τη Χρυσή Πύλη, ώσπου να έλθει η ώρα να ξυπνήσει και να µπει ελευθερωτής στην Κωνσταντινούπολη.
«τότε θε νάρθη ο άγγελος κι αγγελικές δυνάµεις να µπούνε, να ξυπνήσουνε, να πουν στον βασιλέα πως ήρθε πια η ώρα
Κι ο βασιλιάς θα σηκωθή, την σπάθα του θα δράξη και στρατηγός µας θε να µπη στο πρώτο του βασίλειο, τον Τούρκο να χτυπήση»…
ΠΑΝΟΣΙΟΛΟΓΙΟΤΑΤΟΣ ΑΡΧΙΜΑΝ∆ΡΙΤΗΣ Κ. ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΓΕΩΡΓΙΛΑΣ
T. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΙΕΡΟΚΗΡΥΚΑΣ
