Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Αγριοκαρδαμούδα (Καψέλλα)

Βιότοπος – περιγραφή:
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Capsella bursa-pastoris (Καψέλλα ο ποιμενόσακος). Ανήκει στην οικογένεια των σταυρανθών.
Φύεται στην Ευρώπη και όλο τον κόσμο.
Προφανώς η ονομασία οφείλεται στο γεγονός ότι οι καρδιόσχημοι καρποί του φυτού έμοιαζαν με τα πουγκιά που είχαν κάποτε οι βοσκοί. Στη χώρα μας το συναντούμε με την ονομασία αγριοκαρδαμούδα, αγριοκαρδάμησα, αγριοκαρδαμούρα, κάψα, ραγιάς, σακούλα του βοσκού, τραγιάς, τζουρκάς, τσουρκιά,  θλάψη κ.α..
Φυτρώνει άφθονα παντού. Σε χέρσα εδάφη, αναχώματα κ.α. Είναι ετήσιο φυτό και οι όρθιοι βλαστοί του φτάνουν μέχρι τα 50 εκατοστά ύψος. Έχει στη βάση μία ροζέτα οδοντωτών φύλλων και στη μέση ένα πολύκλαδο βλαστό στην κορυφή του οποίου βγαίνουν κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου μικρά λευκά άνθη ακολουθούμενα από μικρούς καρδιοειδείς σπόρους. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα. Τα φύλλα είναι μικρά, γκριζοπράσινα με διάφορα  σχήματα. Οι καρποί του είναι τριγωνικοί, πλατιοί και εγκολπωμένοι.  Σε πολλά μέρη του κόσμου η καψέλλα θεωρείται εδώδιμο λαχανικό. Η αγριοκαρδαμούδα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην κουζίνα μας φρέσκια σε σαλάτες με διάφορα άλλα λαχανικά και βρασμένα αυγά ή και με μαγιονέζα, σε σούπες, σε βρασμένα λαχανικά με λαδολέμονο, στον ατμό για γαρνίρισμα πιάτων με κρέας και ψάρι. Τα φύλλα τους τρώγονται βραστά με άλλα χόρτα και χρησιμοποιούνται σε σαλάτες μαζί με τα άνθη τους, για πιπεράτη γεύση.

Ιστορικά στοιχεία:
Το βότανο ήταν γνωστό από την Αρχαιότητα και χρησιμοποιήθηκε ευρέως κατά τον Μεσαίωνα. Σπόροι της έχουν βρεθεί στο στομάχι των ανθρώπων της Τολούνδης (500π.χ. – 500 μ.Χ.) και στις ανασκαφές στο Κατάλ Χοτγιούκ (Τουρκία 5950π.Χ).
Είναι το «Θλάσπι» του Διοσκουρίδη που το χρησιμοποιούσε ως φάρμακο για τις αιμοπτύσεις.
Ο Κούλπεπερ έγραφε για το βότανο. «Αν τοποθετηθεί στους καρπούς ή τα πέλματα των ποδιών βοηθά στον ίκτερο. Σε κατάπλασμα βοηθά στις φλεγμονές. Σταγόνες του χυμού στο αυτί βοηθά στον πόνο και το βούισμα. Είναι βασικό συστατικό σε αλοιφή για όλες τις πληγές και ιδιαίτερα για τραύματα της κεφαλής».
Στον μεσαίωνα χρησιμοποιήθηκε στη λαϊκή ιατρική για προβλήματα όπως αιματουρία, αιμορροΐδες χρόνια διάρροια, δυσεντερία. Το βότανο το χρησιμοποιούσαν ακόμη σε ρευματικές παθήσεις, προβλήματα μήτρας, διάφορες αιμορραγίες (ιδιαίτερα της μήτρας), σε κράμπες και κολικούς καθώς και σε αιμορραγίες των βλεννογόνων. Σε τοπικές εφαρμογές το χρησιμοποιούσαν για επουλωτικό σε αιμορραγία της μύτης βάζοντας βαμβάκι με τον χυμό του φυτού μέσα στην μύτη.
Στην Κρήτη χρησιμοποιούσαν τις ανθισμένες κορυφές του βοτάνου καθώς και τους σπόρους ως καυτήριο των αιμορροΐδων. Για τον ίδιο σκοπό χρησιμοποιούσαν και τα φύλλα ως κατάπλασμα.  .

Συστατικά-χαρακτήρας:
Το βότανο έχει τη γεύση των Σταυρανθών (όπως το κουνουπίδι, το λάχανο κ.α.).
Περιέχει σαπωνίνες, έλαιο μουστάρδας, φλαβονοειδή, ρητίνη, μονοαμίνες, χολίνη, ακετυλχολίνη, σιτοστερόλη και βιταμίνες Α,Β και C. Τα φλαβονοειδή έχουν ως κύριο συστατικό την Μπουρσίνη η οποία τονώνει τους μυς της ουρήθρας. Τα φύλλα περιέχουν βιταμίνες Α, Β1, Β2, Β6 και C. Περιέχουν ακόμη πρωτεΐνη 2,9%, λίπος 0,2%, υδατάνθρακες 3,4% και τέφρα 1%,  σίδηρο, ασβέστιο, μαγνήσιο, νάτριο, κάλιο, ψευδάργυρο.

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Ανάλογα με τις συνθήκες το φυτό ανθίζει όλο το χρόνο. Στην Κρήτη συναντούμε ανθισμένη την καψέλλα την άνοιξη. Για τις θεραπευτικές του ιδιότητες χρησιμοποιείται όλο το φυτό. Τα φύλλα συλλέγονται  πριν την ανθοφορία.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Είναι στυπτικό, επουλωτικό των πληγών και διουρητικό χόρτο, το οποίο καθαρίζει το αίμα από τις τοξίνες και δρα σαν διουρητικό, αντισηπτικό, πηκτικό του αίματος,, αγγειοσυσταλτικό, επουλωτικό και μητροτονωτικό. Η καψέλλα φημίζεται για τις αιμοστυπτικές της ιδιότητες και την στυπτική της επίδραση στη μήτρα.
Το αφέψημα του βοτάνου είναι αποτελεσματικό φάρμακο εναντίον των μηνορραγιών, της δυσμηνόρροιας και των μητρορραγιών. Χρησιμοποιείται επίσης σε προβλήματα κυστίτιδας, λιθίασης των αγωγών του ουροποιητικού, αιμορραγίας της ουρήθρας, αιμορροΐδες, ρινορραγίες, αιμοπτύσεις και πληγές. Το έγχυμα του φυτού χρησιμοποιείται εσωτερικά και εξωτερικά για το σταμάτημα των αιμορραγιών, ειδικά της ουρήθρας. Χρησιμοποιείται επίσης σαν χολαγωγό και ενάντια στις πέτρες της χολής, των νεφρών και σαν διουρητικό μέσο στην ποδάγρα, ρευματισμό και ακράτεια ούρων.
Στην Κίνα θεωρούν ότι η γλυκιά της γεύση κάνει καλό στην σπλήνα.
Τα άλατα καλίου που περιέχει συμβάλλουν στη συστολή των αγγείων των εσωτερικών οργάνων αυξάνοντας έτσι την αρτηριακή πίεση.
Τέλος το νωπό φυτό σε κατάπλασμα είναι πολύ καλή πρώτη βοήθεια σε πληγές με αιμορραγία.
Στην ομοιοπαθητική το βάμμα του φυτού χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις αιμορραγιών της μύτης και εσωτερικών αιμορραγιών, καθώς και σε περιπτώσεις κυστίτιδας και λιθίασης των αγωγών του ουροποιητικού.

Παρασκευή και δοσολογία:
Χρησιμοποιείται το αφέψημα του αποξηραμένου φυτού ή το υγρό εκχύλισμά του. Για το αφέψημα βράζουμε 2 κουτάλια του φαγητού από το θρυμματισμένο σκεύασμα σε ένα φλιτζάνι νερό για ένα λεπτό. Το αφήνουμε να κρυώσει, το σουρώνουμε και το χρησιμοποιούμε για κομπρέσες και πλυσίματα. Το έγχυμα γίνεται με δύο κουταλάκια του τσαγιού από το σκεύασμα σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό για 15 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε πρωί βράδυ για 10 ημέρες. Χρησιμοποιείται ακόμη το αλκολάτ και ο φρέσκος χυμός του φυτού (20-30 σταγόνες με ένα κουτάλι τσαγιού νερό 3 φορές την ημέρα μετά το φαγητό.

Προφυλάξεις:
Η χρήση του βοτάνου αντενδείκνυται στην θρομβοφλεβίτιδα. Επιπλέον η  τυραμίνη που περιέχεται στο φυτό είναι συμπαθομιμητική και προκαλεί άνοδο της πιέσεως του αίματος. Συνεπώς  δεν το χρησιμοποιούμε σε περιπτώσεις υψηλής πίεσης ή άλλων καρδιακών παθήσεων. Δεν το χρησιμοποιούμε σε περιπτώσεις διαταραχών του θυρεοειδούς αδένα.

Υ.Σ.
Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει  οποιαδήποτε  θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή  έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com

Τα Ασκληπιεία και η Ιπποκράτειος Ιατρική
Σήμερα, Σάββατο 12 Οκτωβρίου διοργανώνεται ημερίδα στο αμφιθέατρο του Συλλόγου Φαρμακοποιών, στις Μουρνιές, στην οδό Νικολάου Πλαστήρα με θέμα  «Τα Ασκληπιεία και η Ιπποκράτειος Ιατρική».
Η ημερίδα αρχίζει στις 10 το πρωί. Η ομιλία μου με θέμα «Οι ιατροφαρμακευτικές ιδιότητες και οι χρήσεις της μαστίχας Χίου και άλλων ρητινών από την αρχαιότητα έως σήμερα» θα γίνει από τις 10.50 έως τις 11.15
Η είσοδος είναι ελεύθερη.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα