Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονοµασία του βοτάνου είναι Daucus carrota (∆αύκος το καρότο). Ανήκει στην οικογένεια των Σκιαδοφόρων. Στον τόπο µας το συναντούµε µε την ονοµασία Σταφυλίνος, Καρότο, ∆αφκί, Χαβούτσι (Σποράδες), Μπαστινάκλα (Κρήτη), Παστινάκλα (Αµοργό), Σταφυλίνακας (Κρήτη), Σταφυλιόνι (Κεφαλονιά), Σταφυλινίκος (Σίφνο), Άγριο δαυκί, Γρεµπελίνα (Λακωνία).
Είναι φυτό διετές και πολύ ποικιλόµορφο µε κονδυλώδη ρίζα (καρότο). ∆εν υπάρχει άλλο φυτό που µπορεί τόσο εύκολα να αλλάζει σχήµα και χρώµα.
Βλαστός µέχρι 1 µέτρο, εύρωστος, τριχωτός. Φύλλα τρις-πρετοσχιδή. Σκιάδιο από πολλά λευκά άνθη µε άνισα πέταλα. Συχνά το µεσαίο άνθος του σκιαδίου έχει χρώµα βαθύ πορφυρό. Κατώτερα βράκτια πτεροσχιδή µεγάλα, ανώτερα απλά ή τρισχιδή. Καρπός ελλειπτικός ή ωοειδής. Οι σπόροι παραµένουν πολύ καιρό µέσα στο ώριµο σκιάδιο που αναδιπλώνεται κατά την ωρίµανση. Είναι φυτό ερµαφρόδιτο και επικονιάζεται από µύγες και σκαθάρια.
Είναι πολύ κοινό παντού. Στις άκρες των δρόµων, στα λιβάδια.
Η ρίζα του είναι σαρκώδης µε κωνικό µακρύ σχήµα και χρώµα πορτοκαλί, κίτρινο ή λευκό ανάλογα µε την ποικιλία
Οι διάφορες ποικιλίες καρότου διακρίνονται από διαφορές στο σχήµα, το χρώµα και το µήκος της ρίζας. Στην Ελλάδα η βασική ποικιλία είναι αυτή της «Αιγίνης», µε κωνική ρίζα µεγάλου µεγέθους και πορτοκαλί χρώµα.
Ιστορικά στοιχεία
Το καρότο έχει ηλικία µεγαλύτερη των 5.000 ετών και µάλιστα οι πρώτες ποικιλίες του εντοπίστηκαν στο Αφγανιστάν.
Οι αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να αποκαλούν το καρότο «Φίλτρον» λόγω των θαυµατουργών θεραπευτικών ιδιοτήτων του. Ο κωµικός ποιητής Επίχαρµος το αναφέρει ως «Σίσαρον». Ο Ιπποκράτης το αποκαλούσε «Σταφυλίνο» και ο ∆ιοσκουρίδης «Ελαφοβοσκή».
Εικόνες σε αιγυπτιακούς τάφους, του 2000 π.Χ., δείχνουν µεγάλα βυσσινί φυτά, για τα οποία ειδικοί αιγυπτιολόγοι πιστεύουν ότι είναι τα πρώτα καρότα που ζωγράφισε ο άνθρωπος. Έχουν βρεθεί, επίσης, και πάπυροι που περιέχουν ιατρικές πληροφορίες στους οποίους αναφέρεται η ευρεία φαρµακευτική χρήση του καρότου. Φύλλα καρότου έχουν ανακαλυφθεί και σε κρύπτες των Φαραώ.
Κατά το πέρασµα των αιώνων, Άραβες έµποροι µετέφεραν το είδος αυτό του βυσσινί καρότου από την Ασία και την Αφρική. Όλα αυτά τα χρόνια το θαυµατουργό λαχανικό εµφανίστηκε σε πάρα πολλά χρώµατα, όπως άσπρο, απαλό κίτρινο, κόκκινο, πράσινο, µοβ και βυσσινί. Ποτέ, όµως, πορτοκαλί, όπως είναι αυτά που κύρια καλλιεργούνται σήµερα στην Ευρώπη. Στην Ευρώπη το καρότο άρχισε να καλλιεργείται τον 13ο αιώνα και είχε χρώµα µοβ. Τον 17ο αιώνα οι Ολλανδοί προσπάθησαν να φτιάξουν καρότο µε το εθνικό τους χρώµα, το πορτοκαλί και τα κατάφεραν πειραµατιζόµενοι µε την κόκκινη ποικιλία του καρότου.
Στη λαϊκή ιατρική το χρησιµοποίησαν ως ελµινθοκτόνο. Το συνιστούσαν σε έκζεµα, λειχηνώδεις παθήσεις, έρπη, καρκινωµατώδη έλκη και χοιράδες. Οι χωρικοί το χρησιµοποιούσαν και για να θεραπεύουν διάφορες ασθένειες των αλόγων.
Περίφηµο ήταν το λαϊκό φάρµακο από αφέψηµα καρότου ενάντια στον ίκτερο. Επίσης χρησιµοποιήθηκε κατά της αφωνίας, το διαρκούς βήχα, της φυµατίωσης , του άσθµατος κ.λ.π.
Στην Κέρκυρα οι χωρικοί το χρησιµοποιούσαν κατά των πληγών και των εγκαυµάτων α και β βαθµού. Στην Κρήτη οι χωρικοί έβραζαν τον αποξηραµένο σπόρο και το έπιναν για τις παθήσεις των νεφρών. Τον χυµό της ρίζας τον χρησιµοποιούσαν ενάντια στις ραγάδες των µαστών στις λεχώνες.
Συστατικά – χαρακτήρας
Οι δραστικές ουσίες του φυτού είναι βιταµίνες C, Β1, Β2 και κυρίως προβιταµίνη Α (καροτίνη), σάκχαρα (γλυκόζη και σακχαρόζη) και πηκτίνη. Περιέχει ακόµη άµυλο, µαννίνη, παχέα και αιθέρια έλαια, ασπαραγίνη, φωσφορικά άλατα καλίου και ασβεστίου. Η ρίζα µε απόσταξη δίνει ρακί.
Άνθιση – χρησιµοποιούµενα µέρη – συλλογή
Ανθίζει από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιµοποιούνται τα αέρια µέρη και η ρίζα του φυτού.
Τα φύλλα συλλέγονται κατά την περίοδο της ανθοφορίας. Τους σπόρους τους µαζεύουµε από τον Αύγουστο µέχρι τον Σεπτέµβριο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
∆ρα ως διουρητικό, διουρητικό, διεγερτικό, ανθελµινθικό, εµµηναγωγό, γαλακταγωγό και άφυσο.
Τα καρότα µε την βιταµίνη Α που περιέχουν, ευεργετούν την όραση και καταπολεµούν την ακµή. Αυξάνουν την αντίσταση του οργανισµού σε µικρόβια και µολύνσεις και θεωρούνται άριστο φάρµακο για την πρόληψη κρυολογήµατος και ιώσεων.
Η βιταµίνη Α και Β που περιέχει το καρότο του αποδίδουν αντικαρκινικές ιδιότητες και µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την πρόληψη κακοηθειών του οισοφάγου, πνεύµονα, λάρυγγα και τραχήλου της µήτρας.
Το χλώριο που περιέχει δραστηριοποιεί το συκώτι και αποβάλει τις τοξίνες του οργανισµού. Βοηθά στη διατήρηση οστών και αρθρώσεων και κατά συνέπεια δρα προληπτικά ενάντια στις αρθρίτιδες.
Το θείο που περιέχει προωθεί µια αντισηπτική δράση στο πεπτικό σύστηµα και την κυκλοφορία του αίµατος, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί κύριο συστατικό της ινσουλίνης, η οποία βοηθά στη µετατροπή των υδατανθράκων σε ενέργεια.
Τα µέταλλα ασβεστίου, φωσφόρου και µαγνησίου που περιέχει το καρότο βοηθούν να έχουµε ισχυρά οστά και υγιές νευρικό σύστηµα.
Το ασβέστιο είναι ουσιαστικό για τους µυς της καρδιάς και τη ρύθµιση του κτύπου της καρδιάς. Ο φώσφορος συµβάλει για την απόκτηση υγιούς δέρµατος, µαλλιών και νεύρων. Η ζωτικής σηµασίας περιεκτικότητα σε µαγνήσιο των φρέσκων καρότων είναι η ευεργετικότερη για τη διανοητική ανάπτυξη, την πέψη των λιπών και το µεταβολισµό κάποιων θρεπτικών ουσιών όπως: ασβέστιο, φώσφορος, νάτριο, κάλιο, σύµπλεγµα βιταµινών Β, C και Ε, ενώ το µαγνήσιο είναι ουσιαστικό για την παραγωγή ενέργειας από τους υδατάνθρακες, το οποίο όµως καταστρέφεται από την κατανάλωση οινοπνεύµατος.
Τέλος, τα καρότα είναι µια καλή φυτική πηγή βιταµίνης Ε, που θεωρείται η βιταµίνη των µυών. Τα τρόφιµα που περιέχουν βιταµίνη Ε αυξάνουν την αποδοτικότητα ολόκληρου του µυϊκού συστήµατος µε την προώθηση της αποδοτικής χρήσης του οξυγόνου. Η βιταµίνη Ε βοηθά επίσης, να προωθηθεί το αίµα, από τη διαστολή των αιµοφόρων αγγείων, σε όλα τα µέρη του σώµατος.
Υπάρχουν πολλές έγκυρες επιστηµονικές έρευνες που έχουν αποδείξει ότι το καρότο, ωµό ή βρασµένο, λόγω της µεγάλης του περιεκτικότητας σε καροτένια και φυτικές ίνες, έχει την ιδιότητα να δεσµεύει και να συµπαρασύρει µέσω του εντέρου τη χοληστερίνη που περιέχεται στις τροφές, εµποδίζοντας έτσι την απορρόφησή της από τον οργανισµό. Σε µια έρευνα, µάλιστα, που έγινε στη Σκοτία, βρέθηκε ότι οι άνθρωποι που κατανάλωναν 200 γρ. ωµό καρότο επί τρεις εβδοµάδες έριξαν τη χοληστερίνη τους κατά 11%.
Το πτητικό έλαιο που υπάρχει στο καρότο είναι ενεργό αντισηπτικό του ουροποιητικού συστήµατος. Για τον λόγο αυτό η χρήση του στη θεραπεία καταστάσεων, όπως η κυστίτιδα και η προστατίτιδα ωφελεί. Για µεγάλο χρονικό διάστηµα το καρότο το θεωρούσαν ειδικό ίαµα για την θεραπεία των λίθων των νεφρών. Για την καθαριστική και διουρητική του δράση το χρησιµοποιούµε σε συνδυασµό µε άλλα βότανα για την θεραπεία της ουρικής αρθρίτιδας και των ρευµατισµών.
Οι σπόροι µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την αντιµετώπιση των αερίων και σαν καταπραϋντικό για την ανακούφιση του τυµπανισµού και του κολικού.
Αυξάνουν την έκκριση του γάλακτος στις θηλάζουσες, τόσο άµεσα µε αύξηση της εκκριτικής ικανότητας των αδένων των µαστών αλλά και εµµέσως λόγω της τονωτικής τους δράσης.
Ο πολτός του καρότου καταπραΰνει τη φαγούρα και βοηθά την επούλωση πληγών, ελκών και εγκαυµάτων.
Συνδυάζεται καλά µε την Αχιλλέα και τον Αρκτοστάφυλλο για λοιµώξεις του ουροποιητικού. Συνδυάζεται επίσης καλά µε την Υδραγεία, το Ευπατόριο το πορφυρό ή την Παριετάρια για τους λίθους των νεφρών.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως έγχυµα για υδρωπικία και χρόνιες παθήσεις νεφρών και ουροδόχου κύστης.. Ρίχνουµε σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1 κουταλιά του τσαγιού ξηρό βότανο και το αφήνουµε σκεπασµένο για 10-15 λεπτά. Σουρώνουµε και πίνουµε τρεις φορές την ηµέρα. Αν θέλουµε να παρασκευάσουµε έγχυµα από τους σπόρους, χρησιµοποιούµε µισό έως ένα κουταλάκι σπόρους για ένα φλιτζάνι νερό.
Οι σπόροι παρασκευάζονται ως αφέψηµα για πέτρες στα νεφρά και φουσκώµατα. Βράζουµε για 1 λεπτό σε 1 φλιτζάνι νερό από 1/3 µέχρι 1 κουταλάκι του τσαγιού θρυµµατισµένους σπόρους, σουρώνουµε και πίνουµε 3 φορές την ηµέρα πριν το φαγητό.
Προφυλάξεις
∆εν πρέπει να καταναλώνουµε υπερβολικές ποσότητες. Η χρήση του καρότου και όχι η κατάχρηση είναι ωφέλιµη. Αυτός άλλωστε ο κανόνας ισχύει για όλες τις τροφές και τα βότανα. ∆εν συνίσταται σε όσους υποφέρουν από ζαχαροδιαβήτη. Οι σπόροι του έχουν αµβλωτική δράση και δεν πρέπει να καταναλώνονται από εγκύους. Τα καρότα προκαλούν µερικές φορές αλλεργικές αντιδράσεις σε µερικούς ανθρώπους Η επαφή του δέρµατος µε το χυµό λέγεται ότι προκαλεί φωτοευαισθησία και ή δερµατίτιδα σε µερικούς ανθρώπους
