Γράφει η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΩΝ. ΚΑΤΣΙΦΑΡΑΚΗ
Ο Μάιος είναι ο πέμπτος μήνας του χρόνου που αντιστοιχεί με τον αρχαίο μήνα Θαργηγιώνα, που τον εόρταζαν με τα περίφημα Ασθεσφόρια, ήταν δε, αφιερωμένος στη θέα της Γεωργίας Δήμητρα και στην κόρη της Περσεφόνη που τον μήνα αυτό βγαίνει από τον Άδη κι έρχεται στη Γη.
Στην αρχαία Ρώμη γινόντουσαν εορτές που τις έλεγαν “ροσύγγια” και αυτές τις εορτές τις κράτησαν και οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας εορτάζουν και σήμερα τα “ροσύγγια” αλλά όχι το Μάη αλλά το Σάββατο της Πεντηκοστής που αντί για εορτή χαράς ήταν πένθους. Αυτή την ημέρα στόλιζαν τους τάφους των πεθαμένων συγγενών τους.
Όταν οι Ρωμαίοι κατέκτησαν την Ελλάδα, η γιορτή της Πρωτομαγιάς δεν έπαψε να υπάρχει αλλά και πλουτίστηκε γιατί πίστευαν και οι δύο λαοί ότι τα λουλούδια αντιπροσωπεύουν την ομορφιά των θεών και φέρνουν δύναμη, δόξα, ευτυχία και υγεία. Μετά όμως από την επικράτηση του χριστιανισμού, οι πατέρες της Εκκλησίας έκαναν ένα ιερό κανόνα που κατηγορεί και φοβερίζει με αφορισμούς εκείνους που κρέμαγαν στην πόρτα τους την “πρωτομαγιά”, λουλουδένια στεφάνια ή άλλα “χορταρικά”, με σκόρδο για να διώξουν ή να εμποδίσουν τα κακά πνεύματα να μπουν στο σπίτι τους και να τους κλέψουν την ευτυχία. Η Πρωτομαγιά όμως έζησε και θα ζήσει μέσα στους αιώνες σαν ημέρα χαράς, γλεντιού και λουλουδένιας ευτυχίας. Σε όλα τα μέρη της χώρας μας η Πρωτομαγιά εορτάζεται σχεδόν ίδια με ορισμένες αλλαγές στα έθιμα και ήθη. Στα χωριά και στις πόλεις της Στερεάς Ελλάδας αυτή την ημέρα θα κρεμάσουν μπροστά στην πόρτα ή στο μπαλκόνι το λουλουδένιο στεφάνι που στη μέση βάζουν και σκόρδο που συμβολίζει την υγεία. Μα εκτός από το στεφάνι, κάθε νέος βάζει στο πέτο του σακακιού του ένα γαρύφαλο ή ένα μπουμπούκι τριαντάφυλλο που το λένε “μαγιόπουλο”, και τα κορίτσια στολίζουν τα μαλλιά τους με άνθη και τα λένε “μαγιοπούλες”. Χορεύουν και λένε το μαγιάτικο τραγούδι: “Τώρα είναι Μάης κι άνοιξη, τώρα είναι το καλοκαίρι. Τώρα κι ο ξένος βιάζεται στον τόπο του να πάει, βάζει τα πέταλα χρυσά και τα καρφιά ασημένια, και τις χαλιποχάμουρες κι αυτά μαλαματένια”. Στα Άγραφα υπάρχει ένα πολύ παλιό έθιμο. Μόλις ξημερώσει η Πρωτομαγιά, οι γυναίκες πάνε στις βρύσες και φέρνουν νερό. Με αυτό ραντίζουν όλο το σπίτι και τους δικούς τους ενώ λένε: “Σαν τούτο το κρύο νερό να είστε όλοι δροσεροί.”
Στο Ξεροχώρι τις Εύβοιας και σε πολλές πόλεις και χωριά της Θεσσαλίας βρίσκουμε το ίδιο έθιμο που το λένε “πιπεριά”. Την Πρωτομαγιά στολίζουν έναν νέο με κλαδιά πιπεριάς και τον γυρίζουν μέσα στους δρόμους του χωριού ή της πόλης ενώ χορεύουν και τραγουδούν: Θέε μου βρέξε μια βροχή, μια βροχίτσα σιγαλή, να καρπίσουν τα χωράφια και ν’ ανθίσουν τ’ αμπελάκια”. Καθώς όμως περνάνε, οι γυναίκες βγαίνουν στα παράθυρα, στα μπαλκόνια ή στην ταράτσα και τον καταβρέχουν με νερό. Αυτό το έθιμο κρατάει από πολύ παλιά κι έχει σκοπό να παρακαλέσουν το Θεό αυτό τον μήνα να ρίξει μια βροχή γιατί μια παροιμία λέει: “Μάης άβρεχτος μούστος άμεστος, ή ακόμη λένε: Αν κάνει ο Απρίλης δύο νερά κι ο Μάης άλλο ένα, τότε τ´ αμπελοχώραφα, χαίρονται τα καημένα”.
Στην Αττική τα παλιά χρόνια οι Αθηναίοι γιόρταζαν την Πρωτομαγιά στα Πατήσια, στην Κυψέλη, στη Φιλαδέλφια και στην Κηφισιά με γλέντια και χορούς. Τα αγόρια στολισμένα με τριαντάφυλλα ή άλλα λουλούδια γύριζαν στους δρόμους και οι Αθηναίοι ανεξάρτητα ηλικίας τραγουδούσαν: “Ο Μάης μας έρχεται, εμπρός βήμα ταχύ, να τον προϋπαντήσουμε παιδιά στην εξοχή”. Το βράδυ κρέμαγαν το στεφάνι στο μπαλκόνι που στη μέση είχε ένα σκόρδο, σύμβολο υγείας.
Στην Κρήτη και πιο πολύ στην Ιεράπετρα, την Πρωτομαγιά οι μανάδες άλειφαν τα παιδιά τους πάνω στα φρύδια με πίσσα για να μην τα πιάνει πονόματος και τσιμπλιάζουν τα μάτια τους. Σε πολλά μέρη της Θεσσαλίας την Πρωτομαγιά την εορτάζουν στην εξοχή. Τα λουλούδια που μαζεύουν τα βάζουν πάνω στα εικονοστάσια. Σε άλλα πάλι μέρη που έχουν παραγωγή σταχυού, το λουλουδένιο στεφάνι που στη μέση έχει ένα σταυρό από στάχυα και το απαραίτητο σκόρδο το κρεμάνε στην πόρτα τους.
Μα και στα νησιά μας έχουν τα δικά τους έθιμα. Στα Επτάνησα, στη Ζάκυνθο και στα άλλα νησιά την Πρωτομαγιά τη λένε “μαγιόξυλο” και “φιορ ν´ αμόρε” γιατί στα σπίτια και στα μαγαζιά τους, κρεμάνε ένα ανθισμένο κλωνάρι.
Στην Κέρκυρα κρατάνε ένα έθιμο από το Μεσαίωνα.
Τότε που ο σκλαβωμένος λαός έδινε στους άρχοντες το Μάη. Ένα κλαδί από κυπαρίσσι στολισμένο με λουλούδια και διάφορα φρούτα της εποχής ενώ τραγουδούσαν: ´Εφύσησε ο Μάης, εφύσησε ο Μάης. Ο Μάης με τα τριαντάφυλλα κι έφυγε ο Απρίλης με τα ρόδα´. Και στα Δωδεκάνησα υπάρχουν ωραία έθιμα για την Πρωτομαγιά. Τα κορίτσια ξαπλώνουν στην ανθισμένη γη και τραγουδούν:
´Μάη μου καλέ Μάη μου, χρυσέ, πού σουνα και σε ζητούσα; – Εδώ κρυμμένος ήμουνα, κι εγώ σας καρτερούσα´.
Οι νέοι της Δωδεκανήσου την Πρωτομαγιά φορούνε στη μέση τους μια ζώνη από μολόχες και κατεβαίνουν στη θάλασσα να κάνουν το πρώτο μπάνιο τους.
Εξάλλου στα Δωδεκάνησα μαζεύουν την Πρωτομαγιά ένα λουλούδι που το λένε “ανοιχτομάη” και πιστεύουν ότι όποιος το έχει πάνω του, είναι πάντοτε γερός, τυχερός και κάνει όλο εξυπνάδες.
