Μέρος Α?
Γράφουν οι: καθηγητής ΚωνσταντΙνος ΖοπουνΙδης Πολυτεχνείο Κρήτης
δρ Χρήστος Μ. Λεμονάκης
μέλος του Εργαστηρίου Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης και επιστημονικός συνεργάτης Τμ. Χρηματοοικονομικής & Ασφαλιστικής Επιστήμης, ΤΕΙ Κρήτης.
Συνθήκες λήψης αποφάσεων και εφαρμοζόμενης πολιτικής
Μεγάλος λόγος γίνεται τα δύο τελευταία χρόνια για τα δεδομένα και χαρακτηριστικά της απόφασης που οδήγησαν σε χρηματοδοτική στήριξη της χώρας από την τρόικα και την υπαγωγή της σε καθεστώς εξωτερικής βοήθειας. Για τον απλό σκεπτόμενο άνθρωπο, το γεγονός αυτό θα έπρεπε να έχει μελετηθεί σε βάθος ή τουλάχιστον να αποτελέσει προϊόν διαβούλευσης, σε κάποιο βαθμό μεταξύ του πολιτικού συστήματος, αλλά σε γνώση πάντοτε και των πολιτών.
Το πολιτικό σύστημα κλήθηκε να διαχειριστεί μια εθνική κρίση, εντελώς ανέτοιμο, ανενημέρωτο, με λανθασμένη αντίληψη των διεθνών καταμερισμών οικονομικής εξουσίας και αντίληψης των πραγμάτων και εν γένει ανίσχυρο να επιβάλει τους όρους του, συρόμενο από τις εξελίξεις και τον αμοραλισμό των διεθνών αγορών. Σε αυτό το σκηνικό των εξελίξεων, ενώ υπήρχε η αίσθηση από το 2009, μετά την ανάληψη της εξουσίας από το ΠΑΣΟΚ, ότι θα δινόταν όψιμος πολιτικός χρόνος προσαρμογής και υιοθέτησης οικονομικών μεταρρυθμίσεων, με σκοπό τη λεγόμενη ήπια προσαρμογή της χώρας σε βάθος χρόνου, σωρεία λανθασμένων επιλογών και κατασπατάλησης πολύτιμου χρόνου οδήγησαν στη βίαιη έξωθεν επιβολή, που «έσπρωξε» την κυβέρνηση στην απόφαση για προσφυγή της χώρας στο μηχανισμό στήριξης (χωρίς και η Ευρώπη να είναι έτοιμη για τέτοιου είδους αποφάσεις). Η χώρα είχε πραγματικά ανάγκη την περιστολή τρεχουσών δαπανών του δημοσίου και αναδιάρθρωσης των δαπανών προς όφελος των δημόσιων επενδύσεων, μέσω της αξιοποίησης των πόρων του ΕΣΠΑ. Οι επιλογές όμως οικονομικής πολιτικής που υιοθετήθηκαν με την έγκριση του ΔΝΤ, οδήγησαν στη συρρίκνωση του ΑΕΠ, στη διάβρωση του εσωτερικού κοινωνικού μετώπου και στην αποσάθρωση της οικονομίας.
Οι ευθύνες του πολιτικού συστήματος για τη σημερινή κατάσταση της χώρας είναι αυταπόδεικτες. Σε μεγάλο βαθμό όμως, η κοινή γνώμη αναφέρεται ενίοτε και με αρνητικά σχόλια στο ρόλο και τις υποδείξεις του ΔΝΤ για την πορεία της ελληνικής κρίσης. Αρκετοί είναι εκείνοι εκτός Ελλάδας που αναγνωρίζουν ότι το δεύτερο πακέτο διάσωσης δεν μπορεί να ανταπεξέλθει πλέον στις συνθήκες βαθιάς ύφεσης που έχουν διαμορφωθεί στη χώρα και απαιτείται νέο κούρεμα, αυτή τη φορά στα ομόλογα που κατέχουν οι χώρες της Ευρωζώνης, η ΕΚΤ, καθώς και μέρος του χρέους που βρίσκεται στα χέρια του ΔΝΤ. Σύμφωνα με υπολογισμούς διαφόρων αναλυτών, ενώ η Ελληνική οικονομία έχει εισέλθει στο τέταρτο συνεχές έτος ύφεσης και το ΑΕΠ έχει συρρικνωθεί σχεδόν 15%, η Γερμανική οικονομία αποκομίζει συνολικά οφέλη πάνω από 65 δις ευρώ. Το γεγονός αυτό διατυπώθηκε επίσημα και από τον επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) K. Ρέγκλινγκ.
Χαρακτηριστικά και κατευθύνσεις των παρεμβάσεων
Υποστηρίζεται έντονα ότι η Ελλάδα μοιάζει σήμερα ολοένα και περισσότερο με επιχείρηση που βρίσκεται σε καθεστώς αναγκαστικής εκκαθάρισης και όχι με κράτος σε κρίση. Bέβαια σύμφωνα με μια μελέτη των Cecchetti, Mohanty, Zampolli της Tράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS) σε 18 χώρες – μέλη του ΟΟΣΑ στην περίοδο 1980-2010, φάνηκε καθαρά ότι στην Ελλάδα οι πολίτες είναι υπο-δανεισμένοι (συνετοί) και το κράτος υπερδανεισμένο (σπάταλο). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το πελατειακό κράτος δανείζονταν και στη συνέχεια εκχωρούσε το προϊόν του δανεισμού στους πολίτες ως πρόσοδο κρατικά εγγυημένη. Οι μέχρι σήμερα επιταγές του ΔΝΤ κινούνται στην κατεύθυνση μείωσης του Ελληνικού χρέους, με σκοπό τη διατήρησή του σε βιώσιμα επίπεδα, σε συνάρτηση πάντοτε με το ύψος των δίδυμων ελλειμμάτων, ήτοι των ελλειμμάτων του δημοσίου και του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία αυτά, οι παρεμβάσεις του ΔΝΤ εντοπίζονται μεταξύ των άλλων στις ακόλουθες κατευθύνσεις πολιτικής:
? μεγαλύτερη και αποτελεσματικότερη δημοσιονομική προσαρμογή,
? πιστή εφαρμογή του προγράμματος προσαρμογής, σημειώνοντας εμφατικά ότι απαιτούνται «δύσκολες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις»,
? κάλυψη «κενού ανταγωνιστικότητας» κυρίως μέσω της μείωσης των ονομαστικών μισθών στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα,
? απαίτηση για περαιτέρω «εσωτερική υποτίμηση»,
? κλείσιμο ζημιογόνων δημόσιων επιχειρήσεων,
? περαιτέρω περικοπές στο δημόσιο,
? ενίσχυση της παραγωγικότητας της εργασίας,
? πραγματοποίηση χωρίς καθυστερήσεις της απελευθέρωσης των κλειστών επαγγελμάτων και βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.
Όσον αφορά στο δημοσιονομικό έλλειμμα, το ΔΝΤ υποστηρίζει ότι:
? υπάρχει ήδη εξάντληση του φοροδοτικού μηχανισμού της χώρας, που σημαίνει ότι η πολιτική της τελευταίας διετίας έχει οδηγήσει στα όριά της τη φοροδοτική ικανότητα των πολιτών,
? απαιτείται βελτίωσης του συστήματος και εφαρμογής κανονισμών για την πάταξη της φοροδιαφυγής, που κινείται σε γενικές γραμμές στη σωστή κατεύθυνση.
