Του Γιώργου Μαρκατάτου*
Στην ερχόμενη σύνοδο ολομέλειας στις 3 – 4 Μαΐου 2012 της Επιτροπής των Περιφερειών αναμένεται να υιοθετηθεί σχέδιο γνωμοδότησης που συνέταξε η περιφερειάρχης της Ούμπρια κυρία Μαρίνι, σχετικά με το θέμα. Το έγγραφο αναφοράς είναι η Πρόταση κανονισμού περί καθορισμού κοινών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας, τα οποία καλύπτονται από το κοινό στρατηγικό πλαίσιο, περί καθορισμού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής.
Το θέμα αφορά την ανάπτυξη των περιφερειών της Ευρώπης, κατά συνέπεια, αφορά τον τόπο μας και ως εκ τούτου, πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αποδεχτούμε όσα προτείνονται ή να αντιδρούμε εγκαίρως και να προτείνουμε τις τροπολογίες που υιοθετούνται από τα αρμόδια τοπικά όργανα, προς την Επιτροπή των Περιφερειών.
Εισαγωγικές παρατηρήσεις
Το μείζον θέμα για το συμβουλευτικό όργανο των περιφερειών της Ευρώπης είναι το θέμα των πόρων, άρα ένας επαρκής και ισόρροπος ενωσιακός προϋπολογισμός. Και τούτο, για να διασφαλίσει την αποτελεσματικότητα της πολιτικής για τη συνοχή και να ανταποκριθεί στις φιλοδοξίες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».
Στο σχέδιο ζητείται να διατηρηθεί η βοήθεια προς κάθε κατηγορία περιφερειών τουλάχιστον στα ίδια επίπεδα ενωσιακής χρηματοδότησης που προβλέπονται για την τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού και υπογραμμίζει ότι η σημερινή σοβαρή οικονομική, χρηματοπιστωτική και κοινωνική κρίση ευνοεί την παγίωση συνθηκών υποαπασχόλησης στην ευρωπαϊκή επικράτεια, που πλήττουν έντονα -αν και με διαφορετικούς τρόπους- όλες τις περιοχές της Ε.Ε. Στο πλαίσιο αυτό, τα διαρθρωτικά ταμεία αποτελούν απαραίτητη πηγή χρηματοδότησης για την αντιμετώπιση της κρίσης και τη στήριξη της ανάπτυξης των ευρωπαϊκών περιφερειών.
Απορρόφηση των κονδυλίων των διαρθρωτικών ταμείων και ισόρροπα κριτήρια κατανομής των κονδυλίων
Στο σχέδιο γνωμοδότησης επισημαίνονται ορισμένες συνιστώσες ισχυρές ως προς την ουσία της διάθεσης πόρων μέσω των διαρθρωτικών ταμείων.
Μια συνιστώσα είναι ο περιορισμός των δυσκολιών απορρόφησης των κονδυλίων των διαρθρωτικών ταμείων, λόγος για τον οποίο καλείται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει θαρραλέες πρωτοβουλίες για να περιορίσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν ορισμένα κράτη – μέλη στην απορρόφηση των κονδυλίων, βελτιώνοντας τον τρόπο διαχείρισης των ευρωπαϊκών πόρων -ιδίως μέσω της απλοποίησης και της ανανέωσης των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου- και δίνοντας έμφαση στα αποτελέσματα
Σοβαρή συνιστώσα, εξάλλου, είναι και η μη δίκαιη και ισόρροπη κατανομή κονδυλίων, λόγος για τον οποίο το συμβουλευτικό όργανο των περιφερειών πιστεύει ότι η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση καθιστά ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη ύπαρξης εγκαίρως διαθέσιμων και συγκρίσιμων στοιχείων για το ΑΕγχΠ και άλλους, συμπληρωματικούς του ΑΕγχΠ δείκτες για την ορθότερη αξιολόγηση του πραγματικού αναπτυξιακού επιπέδου των ευρωπαϊκών περιφερειών, με δεδομένο ότι θα διατηρηθεί η δέουσα επικέντρωση των πόρων στις περιφέρειες που παρουσιάζουν αναπτυξιακή υστέρηση.
Τέλος, στο σχέδιο γνωμοδότησης, όσον αφορά την κατανομή των πόρων, η αναφορά περιορίζεται στο ότι πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχή στις ιδιαιτερότητες εκείνων των κρατών μελών που χαρακτηρίζονται από έντονη εσωτερική οικονομική ανομοιογένεια. Ειδικότερα, εκφράζει την ανησυχία της για το κριτήριο κατανομής των πόρων που προορίζονται για την Κοινή Γεωργική Πολιτική (σε συνάρτηση με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο), το οποίο δεν λαμβάνει επαρκώς υπόψη τις κοινωνικές, οικονομικές και διαρθρωτικές διαφορές.
Το πρόβλημα της συνοχής στην πρόταση κανονισμού για τα ταμεία του Κοινού Στρατηγικού Πλαισίου
Στο σχέδιο γνωμοδότησης της Επιτροπής των Περιφερειών σχετικά με το θέμα, έχει ενδιαφέρον η συνιστώσα που αναφέρεται στη συνοχή.
Ετσι, στα πλαίσια της απλοποιημένης διάρθρωσης το συμβουλευτικό όργανο συμφωνεί με την επιλογή των δύο βασικών στόχων: «Επενδύσεις στην ανάπτυξη και στην απασχόληση» και «Εδαφική συνεργασία», οι οποίοι συμβάλλουν στην απλοποίηση της διάρθρωσης της πολιτικής για τη συνοχή.
Στην πρόταση κανονισμού προβλέπεται η δημιουργία μιας κατηγορίας «περιφερειών μετάβασης», οι οποίες θα χρηματοδοτούνται κυρίως με τους πόρους που θα αποδεσμευθούν από τις περιφέρειες και τις χώρες που θα παύσουν να υπάγονται στην πολιτική σύγκλισης και στο Ταμείο Συνοχής, χωρίς ωστόσο να μειωθεί η στήριξη στις άλλες δύο κατηγορίες περιφερειών.
Επίσης, προβλέπεται ένα δίχτυ ασφαλείας που προτείνεται για τις περιφέρειες που δεν θα υπάγονται πλέον αυτομάτως στον στόχο της σύγκλισης. Πράγματι, χάρη σε αυτήν τη νέα κατηγορία θα είναι δυνατή τόσο η καλύτερη υποστήριξη των περιφερειών που πλησιάζουν στη επίτευξη των στόχων της σύγκλισης ή εκείνων των οποίων το κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ κυμαίνεται μεταξύ 75 και 90 % του ενωσιακού μέσου όρου, όσο και η προσαρμογή της ενωσιακής βοήθειας σε συνάρτηση με το εκάστοτε επίπεδο ανάπτυξης και η άμβλυνση των συνεπειών «κατωφλίου», που διαπιστώθηκαν κατά την τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού.
Στο σχέδιο γνωμοδότησης το όργανο αυτό συμφωνεί με τα ανωτέρω, καθώς και με το ότι οι κανόνες που αφορούν τις κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα για την περίοδο 2014 – 2020 πρέπει να σέβονται τη διάρθρωση της μελλοντικής πολιτικής για τη συνοχή.
Οσον αφορά την προαγωγή των δράσεων αστικής και τοπικής ανάπτυξης και των ολοκληρωμένων τοπικών επενδύσεων, στο σχέδιο γνωμοδότησης δίδεται έμφαση στην ολοκληρωμένη αστική ανάπτυξη και, ειδικότερα, επικροτεί τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τις δράσεις τοπικής ανάπτυξης και τις ολοκληρωμένες εδαφικές επενδύσεις, οι οποίες θα πρέπει να αποτελούν βασικά μέσα υλοποίησης των στόχων της επόμενης περιόδου προγραμματισμού.
Σοβαρά προβλήματα που ζητούν λύση στην πρόταση κανονισμού για τα ταμεία του Κοινού Στρατηγικού Πλαισίου
Βασικό πρόβλημα που ζητά λύση, σύμφωνα, με το σχέδιο γνωμοδότησης της Επιτροπής των Περιφερειών και μέσα στα πλαίσια λειτουργίας του συμβουλευτικού οργάνου, είναι η απλοποίηση των κανόνων διαχείρισης, λόγος για τον οποίο ζητά μεγαλύτερη απλοποίηση της διαχείρισης και επιμερισμένη ευθύνη για τους ελέγχους.
Οι διατάξεις πρέπει να διευκολύνουν την πρόσβαση των δικαιούχων στις διάφορες πηγές χρηματοδότησης.
Το συμβουλευτικό αυτό όργανο ζητά ακόμη, μεγαλύτερη έμφαση της πολιτικής στην αξιοποίηση των κονδυλίων και λιγότερο την τυπική προσήλωση στο κανονιστικό πλαίσιο και το ύψος των δαπανών.
Στο σχέδιο γνωμοδότησης ζητείται ακόμη, καλύτερος συντονισμός και μεγαλύτερη αναλογικότητα των ελέγχων καθώς και μια πραγματικά απλοποιημένη χρηματοοικονομική τεχνική για την τόνωση της επιχειρηματικότητας.
Η εισηγήτρια του σχεδίου γνωμοδότησης περιφερειάρχης της Ούμπρια (Ιταλίας) κρίνει προτιμότερη την επαναφορά των ισχυόντων για την περίοδο 2000 – 2006 κανόνων, οι οποίοι προβλέπουν την εφαρμογή ενιαίου και ειδικού (μειωμένου) συντελεστή παρέμβασης για τις πράξεις που παράγουν έσοδα.
Μερικά συμπεράσματα
Η απλούστευση έχει ορισθεί ως βασικός στόχος στην ανακοίνωση για την επανεξέταση του προϋπολογισμού της Ε.Ε., στο πρόγραμμα για την «έξυπνη νομοθεσία» και την προαναφερθείσα ανακοίνωση για το προσεχές πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο. Τα διαρθρωτικά ταμεία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη εκ των πραγμάτων και του ρόλου τους δεν είναι προσανατολισμένα σε ορισμένου τύπου ανάπτυξη, όπως τοπική περιαστική, αστική, ορεινή νησιώτικη περιοχή κ.λπ. Η πρόταση χωρίζεται σε δύο μέρη.
Το πρώτο μέρος ορίζει ένα σύνολο ειδικών διατάξεων που διέπουν όλα τα διαρθρωτικά μέσα τα οποία καλύπτονται από το κοινό στρατηγικό πλαίσιο. Οι διατάξεις αυτές αφορούν τις γενικές αρχές της υποστήριξης, όπως η εταιρική σχέση, η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, η αειφορία και η συμμόρφωση με το εφαρμοστέο δίκαιο της Ε.Ε. και το εθνικό δίκαιο.
Το δεύτερο μέρος του κανονισμού περιλαμβάνει ειδικές διατάξεις για το ΕΤΠΑ, το ΕΚΤ και το Ταμείο Συνοχής. Σε αυτές περιλαμβάνονται διατάξεις σχετικά με την αποστολή και τους σκοπούς της πολιτικής για τη συνοχή, το δημοσιονομικό πλαίσιο, ειδικές ρυθμίσεις για τον προγραμματισμό και την υποβολή εκθέσεων, τα μεγάλα έργα και τα κοινά σχέδια δράσης. Το δεύτερο μέρος ορίζει τις απαιτήσεις για τα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου στο πλαίσιο της πολιτικής για τη συνοχή και επεξεργάζεται τις ειδικές ρυθμίσεις για τον έλεγχο και τη δημοσιονομική διαχείριση.
Η πρόταση περιέχει επίσης τα κοινά στοιχεία του στρατηγικού σχεδιασμού και προγραμματισμού, τα οποία περιλαμβάνουν κατάλογο κοινών θεματικών στόχων που απορρέουν από τη στρατηγική «Ευρώπη 2020».
Με βάση τα ανωτέρω, είναι φυσιολογική η προσπάθεια του σχεδίου γνωμάτευσης να θέσει σε πρώτο πλάνο το θέμα της περιφερειακής ανάπτυξης, πράγμα το οποίο, εμπίπτοντας στα πλαίσια του τοπικού ενδιαφέροντος, θα πρέπει να ωθεί τους περιφερειακούς θεσμούς και τις αρχές του τόπου μας να φροντίζουν εγκαίρως να προωθούν απόψεις που να διασφαλίζουν την ορθή εφαρμογή των κανονισμών και του ευρωπαϊκού δικαίου.
*οικονομολόγου
