Γράφει ο ΔΗΜ. ΚΑΚΑΒΕΛΑΚΗΣ
Μετάβαση από το σκοτάδι – λύπη – θρήνο της Μεγάλης Παρασκευής στην πρώτη λάμψη της Ανάστασης στο χάραμα του ευλογημένου Σαββάτου.
Με μια αδιάκοπη πορεία προσμονής για την πνευματική ανάσταση της Κυριακής του Πάσχα με το μήνυμα της Ανάστασης Ιησού, ζώντων και νεκρών, στην έσχατη ώρα της κρίσης για ανάσταση εκ του θανάτου.
Με μια συνεχή πορεία ανθρώπων, οικουμένη, σε καθημερινή πνευματική, αναγέννηση και μεταμόρφωση για πορεία συνεχή μέσα σ’ έναν φωτεινό και ζωοποιό κόσμο. Παρά τις εντεινόμενες αμφισβητήσεις, ηθικές και πνευματικές αρνήσεις που μας απειλούν…
Ολα τώρα, παρά τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε, μας καλούν (όπως έκαμε και ο μεγάλος ποιητής μας ο Σικελιανός) να βαδίσουμε ´ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΕΓΑ ΠΛΗΡΩΜΑ´ της ανάστασής μας από τους βαθύτερους ουρανούς της ελληνικής ψυχής μας, μετά από το
ΠΑΣΧΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ! ´ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟ ΣΑΒΒΑΤΟ´
Πατρός Αλεξάνδρου Σμέμαν
Στ’ συνέχεια από το ´Μικρό οδοιπορικό της Μεγάλης Εβδομάδος´.
Το ´Αγιον και Μέγα Σάββατον´ είναι η ημέρα που συνδέει τη Μεγάλη Παρασκευή -ημέρα του Σταυρού- με την Κυριακή, ημέρα της Ανάστασης του Κυρίου. Για πολλούς ανθρώπους, η αληθινή φύση και το νόημα αυτού του συνδέσμου, η ουσιαστική αναγκαιότητα αυτής της ´ενδιάμεσης ημέρας´ παραμένει άγνωστη ή ίσως σκοτεινή. Για μια μεγάλη μερίδα πιστών οι ´σπουδαιότερες´ ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας είναι η μεγάλη Παρασκευή και η Κυριακή. Δηλαδή, ο Σταυρός και η Ανάσταση.
Ομως, χωρίς το Μεγάλο Σάββατο αυτές οι δύο ημέρες παραμένουν, κατά κάποιο τρόπο, ´ΑΣΥΝΔΕΤΕΣ´.
Γιατί, έχουμε δηλαδή μια ημέρα λύπης που ακολουθείται από μια ημέρα χαράς! Αλλά σύμφωνα με τη διδασκαλία της εκκλησίας που εκφράζεται στη λειτουργική της παράδοση ´η φύση αυτής της διαδοχής δεν είναι μια απλή αντικατάσταση. Η εκκλησία διακηρύσσει ότι ο Χριστός ´επάτησε τω θανάτω τον θάνατον´. Αυτό, όμως, σημαίνει ότι ακόμα και πριν από την ανάσταση συμβαίνει κάποιο γεγονός στο οποίο η λύπη δεν αντικαθίσταται απλά από τη χαρά, αλλά μεταμορφώνεται σε χαρά. Με το Μεγάλο Σάββατο να είναι ακριβώς η ημέρα αυτής της μεταμορφώσεως, η ημέρα κατά την οποία η ΝΙΚΗ έρχεται από μέσα και εξαφανίζει την ήττα, η ημέρα οπότε έχουμε την ευκαιρία να ηρεμήσουμε και να σκεφτούμε, πριν από την Ανάσταση, τον θάνατο του ίδιου του θανάτου…
Ολα αυτά εκφράζονται και πολύ περισσότερο βιώνονται κάθε χρόνο στη διάρκεια αυτής της υπέροχης πρωινής ακολουθίας του Μεγάλου Σαββάτου. Με τη Θεία Λειτουργία αυτής της ημέρας να γίνεται ένα σωτήριο μεταμορφωτικό παρόν:
Ο ΥΜΝΟΣ ΤΗΣ ΧΑΡΑΣ ΤΗΣ ΕΡΧΟΜΕΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Οταν το βράδυ της Παρασκευής (Ορθρος της ακολουθίας του Σαββάτου στο τέλος της περιφοράς του Επιταφίου) ακούγεται ο ύμνος της Χαράς της ερχόμενης ανάστασης: ´Αναστήσονται οι νεκροί και εγερθήσονται οι εν τοις μνημείοις και πάντες οι εν τη γη αγαλλιάσονται´. Τότε γνωρίζουμε πια το μυστήριο του ζωοδότου θανάτου του Χριστού. Ο Αδης πατήθηκε. Ο Αδης τρέμει. Μπαίνουμε πια στο τελικό θέμα: την ΑΝΑΣΤΑΣΗ.
Το Σάββατο, η έβδομη ημέρα, ολοκληρώνει την ιστορία της σωτηρίας.
Με το Σάββατο, την έβδομη ημέρα της νέας δημιουργίας, της νέας ζωής, αγγέλλεται το: ´Ανάστηθι Κύριε ο Θεός μου, υψωθήτω η χείρ σου´.
Ηρθε το μήνυμα παγκόσμιας ανάστασης: ´Μικρά ζύμη όλον το φύραμα ζυμοί, και γαρ το Πάσχα ημών, υπέρ ημών ετύθη Χριστός´.
Ο Ιησούς Χριστός, το ´ημέτερον Πάσχα´, είναι αυτό το φύραμα της Ανάστασης όλων μας…
ΜΕΓΙΣΤΗ ΠΡΟΣΔΟΚΙΑ Η ΚΟΙΝΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ
Αλλά αυτή η κοινή ανάσταση δεν είναι ακριβέστατα η ζωή κατά το Μεγάλο Σάββατο; Δεν είναι η προσδοκία το θεμελιώδες και ουσιαστικό μέρος της χριστιανικής ζωής και εμπειρίας μας; Ολοι μας περιμένουμε τον ερχομό της ανάστασης και της ζωής του κόσμου τούτου, της ζωής που ´κέκρυπται συν του Χριστού´ μα αυτή η αυξανόμενη προσδοκία ´εν αγάπη και βεβαιότητι´ είναι το δικό μας Μεγάλο Σάββατο.
´Σιγησάτω πᾶσα σάρξ βροτεία, καὶ στήτω μετὰ φόβου καὶ τρόμου, καὶ μηδὲν γήϊνον ἐν ἑαυτῇ λογιζέσθω´.
Ψάλλεται αντί χερουβικού στη Λειτουργία του Μεγάλου Σαββάτου με το φως της Αναστάσεως να έρχεται σιγά – σιγά από εκεί που προσδοκούμε ως που φθάνει η ανέσπερη Λάμψη του Φωτός για το Χριστός Ανέστη.
ΔΙΑΓΕΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ
Ομως, διαγενομένου του Σαββάτου, δηλαδή με το πέρασμα του Σαββάτου, ήρθε η Κυριακή γράφει ο αρχιμ. Γ. Αεράκης στο βιβλίο του ´ΠΑΣΧΑ ΚΥΡΙΟΥ´ (Αθήνα 2007, αυτοέκδοση) προτάσσοντας τον πασχαλινό ύμνο:
´Πάσχα καινόν, άγιον/ Πάσχα μυστικόν
Πάσχα πανσεβάσμιο
Πάσχα Χριστός ο Λυτρωτής
Πάσχα άμωμον. Πάσχα Μέγα.
Πάσχα των πιστών´.
Για να ονομάσει την Κυριακή ως εκκλησία, που αποτελεί την εκκλησία της αναστάσεως αναφερόμενος στον Απ. Παύλο (που κι αυτός είδε τη δική του ανάσταση) σημειώνει πως ο Απ. Παύλος βλέπει αυτή την κοινή ανάσταση και από πλευρά πνευματική. Με την εκκλησία να είναι η τράπεζα του αίματος, αλλά και τράπεζα της αναστάσεως.
Με τον Παύλο να υπογραμμίζει για τη διαχρονική απιστία στην ανάσταση των νεκρών ότι: ´Ει ανάστασις νεκρών ουκ έστιν, ουδέ Χριστός εγήγερται. Ο δε Χριστός ουκ εγήγερται, κενόν άρα το κήρυγμα ημών, κενή δε και η πίστις ημών´ (Α’ Κορ. ιε 13-14).
Για να τονίσει ο παν. Δανιήλ Αεράκης τη σημασία της πνευματικής ανάστασης, ως προϋπόθεση της ανάστασης εν τη ημέρα της κρίσεως. Γιατί όσοι ´ανασταίνονται´ εν ζωή ανασταίνονται και εκ νεκρών.
ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Κι όπως λέει ο Παύλος ´Ωσπερ ηγέρθη Χριστός εκ νεκρών διά της δόξας του πατρός, ούτω και ημείς εν ΚΑΙΝΟΤΗΤΙ ΖΩΗΣ περπατήσωμεν´ (Ρωμ. στ’ 4).
Με το γεγονός της αναστάσεως του Χριστού να είναι σφραγισμένο με τρεις σφραγίδες: σφραγίδα του παρελθόντος, σφραγίδα του παρόντος, σφραγίδα του μέλλοντος.
Η ανάσταση από το παρελθόν βεβαιώνεται από τις καταπληκτικές προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης, θαύμα Ιωνά που έμεινε 3 ημέρες στην κοιλιά του κήτους και τρεις επίσης μέρες έμεινε στον τάφο ο Χριστός. Για να ακουσθεί στον κανόνα του Πάσχα το τροπάριο ´Ως εκ κήτους Ιωνάς εξανέστη του τάφου´.
Η ανάσταση στο παρόν ήταν το αναστάσιμο μήνυμα του αγγέλου στον τάφο: ´Ηγέρθη ουκ έστιν ώδε, ίδε ο τόπος όπου έθηκαν αυτόν´ (Μαρκ. Ιστ 6).
Η ανάσταση στο μέλλον είναι ´άδου η καθαίρεσις άλλης βιοτής, της αιωνίου, απαρχήν και σκιρτώντες υμνούμεν τον αίτιον, τον μόνον ευλογητόν των πατέρων, θεόν και υπερένδοξον´.
Ετσι στην απόδοση του Πάσχα μετά από 40 ημέρες ξαναγιορτάζεται το μέγα αυτό θρησκευτικό γεγονός της εκκλησίας μας, δηλώνουμε ότι το Πάσχα, η Ανάσταση συνεχίζεται:
• Την απόδοση του ζώντος Ιησού.
• Τη Στείρωση του θανάτου.
• Την ελπίδα της αιωνίου ζωής.
Κι ακόμα: τη συνεχή ψυχοπνευματική αναστάσιμη ανανέωσή μας στο καθημερινό ´Πάσχα της ζωής´ ιδιαίτερα σε κρίσιμες ατομικές, συλλογικές, εθνικές και παγκόσμιες διακινδυνεύσεις της.
ΔΙΑΡΚΗΣ Η ΑΘΕΪΑ ΚΑΙ ΕΝΤΟΝΗ Η ΑΡΝΗΣΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ
Αλλά εκτός από τους θρησκευτικούς πατέρες, συγγραφείς και πιστούς στο μέγα θαύμα της Ανάστασης, υπάρχουν όλοι οι παλιοί και σύγχρονοι αρνητές του Θεού, και, βέβαια και του Ιησού και γενικά της χριστιανικής πίστης.
Ιδιαίτερα δε οι αρνητές για το θέμα της ανάστασης νεκρών, την οποία αμφισβητούν επιστημονικά διεθνώς αλλά και στη χώρα μας.
Στη μεγάλη αθεϊστική και αντιχριστιανική καταιγίδα των τελευταίων χρόνων το μεγαλύτερο μέρος της επιστημονικής και πολιτιστικής πλευράς των σύγχρονων, πνευματικά αλλοτριωμένων κοινωνιών μας -σε διεθνή κλίμακα- με κορυφαίο τον Αγγλο βιολόγο του R. Dawkins ομιλούν για ´αυταπάτη περί Θεού´ με απαντήσεις άλλων ειδικών για τη δική τους αυταπάτη.
Οπως του χημικού και μοριακού βιοφυσικού, αλλά και καθηγητές Θεολογίας στην Οξφόρδη, τον Αλιστερ Μάκγκραθ, ο οποίος έγραψε σύγγραμα απαντητικό με (παράλληλο τίτλο) ´Η αυταπάτη του Dawkins´.
Ομως, όπως έγραψα και πριν λίγες μέρες -στην ίδια σειρά των άρθρων μου- έδωσε για το ίδιο θέμα μια ριζοσπαστική και νηφάλια απάντηση σαν ´Περί Θεού αυταπάτη´ και ο τρομερός διεθνούς φήμης ομ. καθηγητής της Οξφόρδης, ο Terry Eagleton καθώς και αρκετοί άλλοι.
Ομως και στην Ελλάδα υπάρχουν συζητήσεις τόσο για την ύπαρξη Θεού, για την ανάσταση του Χριστού, για την ανάσταση των νεκρών κ.λπ.
ΔΙΚΑΝΙΚΕΣ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Στην έκδοση του κέντρου δικανικών μελετών εξέδωσε έναν πολύ αξιόλογο τόμο με τίτλο ´Η θρησκευτική ελευθερία´ (θεωρία και πράξη στην ελληνική κοινωνία και έννομη τάξη) με επιμέλεια του γνωστού πρεσβύτερου ομοτ. καθηγητή της Νομικής Σχολής Αθηνών Κώστα Μπέη στο επίμετρο αυτού του τόμου (499 σελίδα) με τίτλο ´Δύναμις εράν του αληθούς´ παρατίθεται ένας φιλοσοφικός διάλογος που τον περιγράφει ο Κώστας Μπέης. Από αυτό τον διάλογο αποσπούμε ορισμένα μέρη:
´Ομιλών, σ’ αυτή τη συζήτηση ο καθηγητής κύριος Πανσέληνος είπε μεταξύ άλλων:
Ομως, ο ελληνοορθόδοξος φιλοσοφικός στοχασμός διαφοροποιείται από το αρχαιοελληνικό κυρίως στα ακόλουθα δύο θεμελικά ζητήματα φιλοσοφίας της θρησκείας:
• Πρώτο, ότι τίποτε άλλο δεν είναι αιώνιο και ακατάλυτο εκτός του Θεού… και
• Δεύτερο, ότι κάποια μέρα θ’ αναστηθούν όλοι οι άνθρωποι, όχι μόνο στην ψυχική, αλλά και στη σωματική υπόστασή τους, κάτι που λογικά αποκλείει την προΰπαρξη της ψυχής και το ενδεχόμενο της μετεμψύχωσης´.
Τότε, ο καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο Πανεπιστήμο Αθηνών Αντώνης Μιχελής ύψωσε φωνή διαμαρτυρίας λέγοντας:
´Για όνομα του Θεού! επιμένει ακόμα η χριστιανική φιλοσοφία στη σωματική ανάσταση των ανθρώπων; Είχα την εντύπωση ότι ευφυώς η Εκκλησία είχε αφεθεί να διολισθήσει, τουλάχιστον στην εποχή μας, στη θεωρία της αθανασίας μόνον της ψυχής´.
Ο καθηγητής Πανσέληνος του απάντησε λέγοντας: ´Από την έκρηξη του συναδέλφου κυρίου Μιχελή γίνεται φανερό ότι στο σημείο της Ανάστασης και της αθανασίας εξακολουθεί να υπάρχει οξύτατη διάσταση απόψεων μεταξύ ορθολογικού ελληνικού στοχασμού και της εδραίας ελληνοορθόδοξης πίστης´.
Στη συνέχεια αυτής της τόσο ενδιαφέρουσας συζήτησης συμμετείχε και ο πατέρας Νικόδημος, ο οποίος μεταξύ πολλών άλλων ενδιαφερόντων λόγων του είπε για το θέμα της ανάστασης ότι:
ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΓΙΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΥ
…Για εμάς τους ορθόδοξους η Σταύρωση έχει μεταβατικό και οπωσδήποτε πρόσκαιρο (μόλις τριήμερο) χαρακτήρα, το διαρκές είναι λάμψη της ανάστασης. Πρόκειται για μια πρόσχαρη πρόσκληση προς τον Πιστό, να χαρεί μέσα σ’ αυτόν τον συμβολισμό της νίκης των φωτεινών δυνάμεων του καλού πάνω στις σκοτεινές δυνάμεις φθοράς…
Εξάλλου, η πίστη στην τελική δικαίωση αγώνων επιβιώνει στην Ορθοδοξία το κεντρικό μήνυμα θριάμβου της Ανάστασης. Με το θριαμβευτικό της φως που πάνω σ’ αυτό συναντιέται και πάλι η Ορθοδοξία με το ελληνικό πνεύμα…
Αλλά σήμερα, ευλογημένο Μέγα Σάββατο και Κυριακή της μέγιστης Λάμψης της Ανάστασης, αγάπης ζωής παραθέτουμε ένα μικρό απόσπασμα του μεγάλου Ελληνα ποιητή Αγγελου Σικελιανού για το ´Αγιο Φως´ από το σπουδαίο ανέκδοτο (ως το 2001) Ημερολόγιο περίοδος Απρίλιος – Μάιος 1921 που είχε πάει στην Ιερουσαλήμ ένα σπουδαίο ντοκουμέντο που το επιμελήθηκε και το σχολιάσε, η φίλτατη καθηγήτρια Παν. Αθηνών Ρίτσα Φράγκου – Κικίλια.
ΤΟ ΑΓΙΟ ΦΩΣ
Αγγελου Σικελιανού
Ο Σικελιανός δεν σχολιάζει αυτή καθ’ εαυτή τη θαυματουργική αφή του άγιου φωτός από τον πατριάρχη στο εσωτερικό του κλειστού Πανάγιου Τάφου. Η περιγραφή του αποδίδει την εξωτερική εικόνα του γεγονότος ως ενός θεάματος εντυπωσιακού για το οποίο γράφει:
Ο καθένας ανάβει 33 (όσα τα χρόνια του Χριστού) κεριά. Οι αραπάδες σε εξώστες γύρω απ’ το κουβούκλι.
Εμπρησμός.
Κοιτάζοντας αχόρταγα στον Ναό της Αναστάσεως τη λαχτάρα και το μένος των ορθοδόξων αράβων που ανηψώνουνε σα δάδαν εμπρησμού, στα χέρια το άγιο φως π’ ανάβουνε απ’ τον Πατριάρχη των Ελλήνων, σηκώνοντάς τον έξαλλοι στους ώμους πριν προβάλλει από το μνήμα…
Η εντύπωση ενός ´θείου´ εμπρησμού με την αστραπιαία μετάδοση του Αγίου Φωτός, θυμίζει τη ρήση του Χριστού: ´Πυρ ήλθον βαλλείν επί την γην και τι θέλω ει ήδη ανήφθη´.
Για να συμπληρώσει η καθηγήτρια και επιμελήτρια του ημερολογίου (Απρίλιος – Μάιος 1921) του οραματικού Ελληνα ποιητή Αγγελου Σικελιανού (σελ. 452)
ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΕΓΑ ΠΛΗΡΩΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΣΧΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
Ο ποιητής βαδίζει προς το ΜΕΓΑ ΠΛΗΡΩΜΑ. Η φράση αυτή παραπέμπει βέβαια στο ´πλήρωμα του χρόνου´ και η εγγραφή της στο ημερολόγιο φανερώνει, σε ένα πρώτο επίπεδο πως για τον ποιητή το ξημέρωμα του Πάσχα στην Ιερουσαλήμ εκπληρώνει με κορυφαίο τρόπο, τον πόθο ή το πεπρωμένο του θέτοντας τέρμα σε μια περίοδο ανικανοποίητης αναμονής.
Σ’ ένα άλλο όμως επίπεδο η φράση αυτή (τώρα πια βαδίζω προς το ΜΕΓΑ ΠΛΗΡΩΜΑ) συνδέεται και με τη θεολογική θεωρία του εκ των γνωστικών της Αλεξανδρείας Βαλεντίνου (2ο μ.Χ. αιώνας).
Σύμφωνα με το σύστημα του οποίου η ΥΠΕΡΤΑΤΗ ΑΡΧΗ που είναι αυθύπαρκτη και αγέννητη, εξελίσσεται σε ΠΛΗΡΩΜΑ, το οποίο σε γενικές γραμμές αποτελείται από θεότητες κατά ζεύγη (αρσενικό – θηλυκό) που καλύπτουν το χάσμα μεταξύ Θεού και ανθρώπων.
Για να είναι το ΠΛΗΡΩΜΑ ο πνευματικός κόσμος που απέρρευσε από τον αγέννητο πατέρα.
Προς αυτό το ΜΕΓΑ ΠΛΗΡΩΜΑ βαδίζει, επίσης ανήμερα το Πάσχα ο Σικελιανός προς το κυκλικό, άπλωμα του Θεού, προς τον ίδιο τον Θεό.
Αυτό το πλήρωμα εννοεί όταν στο ´Πάσχα των Ελλήνων´ (το μεγάλο αυτό ποίημά του) υπαινίσσεται την έλευση του Χριστού από τους βαθύτερους ουρανούς…
Χριστός Ανέστη σε όλους και όλες που διαβάζουν τη σελίδα με την ´Ευθύνη του πνεύματος´ και θερμές ευχαριστίες στον εκδότη Γιάννη Γαρεδάκη που διέθεσε τόσες σελίδες για τα έξι άρθρα μου την κρίσιμη Αγια Εβδομάδα 2012.
