Αρχιεπισκόπου Αμερικής κ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Εκδόσεις: ΔΟΜΟΣ
Η μέγιστη προδοσία του Χριστού συνεχίζεται και στην απάνθρωπη εποχή μας
Γράφει ο ΔΗΜ. ΚΑΚΑΒΕΛΑΚΗΣ
Στη μεγάλη στιγμή της κρίσης του Ιησού στον Κήπο της Γεθσημανή οι μαθητές εκοιμούντο κι όταν ο Χριστός τους ξύπνησε ξανακοιμήθηκαν κι όταν τον συνέλαβαν τον εγκατέλειψαν και έφυγαν. Αλλα και όταν αυτός τους ανήγγειλε τις προρρήσεις για το πάθος δεν τον κατενόησαν για να τους πει ο Ιησούς ότι δεν έχουν πίστη. Με μέγιστο γεγονός την προδοσία του Ιούδα και την παράδοσή του ´εις χείρας ανόμων´.
Μα, μήπως ο Χριστός εδώ και δύο χιλίαδες χρόνια αδιαλείπτως, δεν παραδίδεται στα χέρια των ανόμων του κόσμου μας, με μεγάλη ευθύνη και αδυναμία των λειτουργών όλων των χριστιανικών εκκλησιών. Ιδιαίτερα δε των δυτικών εκκλησιών που έστησαν έναν χριστιανισμό οικονομικής ευλογίας της εκμετάλλευσης και της καταδυνάστευσης των πτωχών και αδυνάτων ατόμων και λαών. Ο π. Σμέμαν αναφέρεται και σήμερα με ευαίσθητα κείμενα για τον Μυστικό Δείπνο, τη Γεθσημανή και την προδοσία, αλλά το βιβλίο του νυν αρχιεπισκόπου Αμερικής Δημητρίου με τίτλο ´Εξουσία και πάθος´ αποτελεί μια μεγάλη κατάθεση για τον φωτισμό όλων των φορέων της ορθόδοξης πίστης, αλλά και των φορέων του φιλόδοξου χριστιανισμού.
5η συνέχεια αναφοράς από το μικρό οδοιπορικό για τη Μεγάλη Εβδομάδα του πρωτοπρεσβύτερου και καθηγητή – πρύτανη της Ορθόδοξης Θεολογίας στη Θεολογική Σχολή της Ν. Υόρκης.
Με παράλληλη αναφορά στο σπουδαιότατης αξίας και σημασίας σύγγραμα του πρ. επισκόπου Βρεσθένης Δημητρίου Τρακατέλλη, νυν αρχιεπισκόπου Αμερικής της μεγάλης ορθόδοξης εκκλησίας, καθηγητή Θεολογίας, με τίτλο: ´Εξουσία και πάθος´ (εκδόσεις ´Δομός´ 1983).
ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ: Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΔΕΙΠΝΟΣ
Ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν γράφει στο ´Μικρό οδοιπορικό της Μεγάλης Εβδομάδας´ ότι: Δύο βασικά γεγονότα χαρακτηρίζουν τις ιερές ακολουθίες της Αγίας και Μεγάλης Πέμπτης: Ο Μυστικός Δείπνος του Κυρίου Ιησού Χριστού με τους μαθητές του και η Προδοσία του Ιούδα.
Με το βαθύτερο νόημα και των δύο αυτών να είναι η ΑΓΑΠΗ. Οπου ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΔΕΙΠΝΟΣ είναι η εσχατολογική αποκάλυψη της σωτηριώδους αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο που είναι η καρδιά της σωτηρίας.
Η προδοσία του Ιούδα αποκαλύπτει ότι η αμαρτία, ο θάνατος και η αυτοκαταστροφή οφείλονται επίσης στην αγάπη. Αλλά σε μια αγάπη καταστροφική, μια αγάπη που διαιρεί, διαλύει και οδηγεί εκεί που κάθε άλλο παρά αγάπη κυριαρχεί.
Ακριβώς, όμως, εδώ βρίσκεται το μυστήριο της μοναδικής ημέρας, της Μεγάλης Πέμπτης. Οι ιερές ακολουθίες της, όπου το φως και το σκοτάδι, η χαρά και η λύπη, είναι παράξενα αναμεμειγμένα, μας προκαλούν σε μια επιλογή από την οποία εξαρτάται ο τελικός προορισμός του καθενός από εμάς.
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΑΓΑΠΗΣΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ…
´Ο Θεός αγάπη εστίν´ (Α. Ιωαν. 4, 8) και το πρώτο δώρο της αγάπης ήταν η ζωή… Και όντας ζωντανός δηλαδή, συμμετέχοντας στον κόσμο, ο άνθρωπος έπρεπε να ζει σε κοινωνία με τον Θεό…
Ομως ο άνθρωπος αγάπησε τον εαυτό του για τον εαυτό του και τον κόσμο για τον κόσμο. Αγάπησε τόσο τον εαυτό του, ώστε τον έκανε το κέντρο, το περιεχόμενο και το τέλος της ύπαρξής του… όπου ο άνθρωπος αντί να βρει ζωή σ’ αυτόν τον κόσμο και στην τροφή που του προσφέρει ο κόσμος βρήκε τον θάνατο.
Με υποταγή του εξολοκλήρου στον κόσμο για να γίνει από λειτουργός του ο σκλάβος του. Ενώ, με την αμαρτία του ολόκληρος ο κόσμος έγινε ένα απέραντο νεκροταφείο όπου οι άνθρωποι είναι καταδικασμένοι σε θάνατο ´καθήμενοι εν χώρα και σκιά θανάτου…´ (Ματθ. 16).
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΡΟΔΩΣΕ, Ο ΘΕΟΣ ΟΧΙ
Αλλά, αν και ο άνθρωπος πρόδωσε, ο Θεός έμεινε πιστός στον άνθρωπο αρχίζοντας καινούργιο θεϊκό έργο για απολύτρωση και σωτηρία. Με ολοκλήρωση αυτού του έργου με τον Χριστό, τον υιό του Θεού, για να επανορθώσει τον άνθρωπο στο ´αρχαίο κάλλος´ και να επαναφέρει στη ζωή στο επίπεδο της κοινωνίας με τον Δημιουργό ´γενόμενος άνθρωπος´.
Για να αποκαλυφθεί στο πρόσωπο του ενανθρωπίσαντος Χριστού η αληθινή ζωή…
Ο Θεάνθρωπος αρνήθηκε τον βασικό ανθρώπινο πειρασμό: Να ζήσει ´επ’ άρτω μόνο´. Αποκάλυψε ότι ο Θεός και η Βασιλεία του είναι ο πραγματικός άρτος, η πραγματική ζωή του ανθρώπου. Με αυτό να αποτελεί το βαθύτερο, το υπέροχο νόημα του Μυστικού Δείπνου…
Για να φθάσει η προσφορά του, της θείας αγάπης που είχε αρχίσει με τον παράδεισο στην αποκορύφωσή της με κείνο το θεϊκό ´λάβετε, φάγετε, του έστι το σώμα μου´. Με τον Μυστικό Δείπνο να αποκαθιστά τον παράδεισο της τροφής, να γίνεται αποκατάσταση της ζωής, σαν ευχαριστία και κοινωνία.
Με αυτή, όμως, την ώρα της έσχατης αγάπης, να είναι επίσης και η ώρα της έσχατης προδοσίας. Με τον Ιούδα να εγκαταλείπει το φως που πλημμύριζε το ´Μέγα Ανώγαιον´ και να μπαίνει στο σκοτάδι…
´Νόσον φιλαργυρίαν, κερδήσας μισανθρωπίαν, ει γαρ πλούτον ηγάπας, ίνα τι του περί πτωχείας διδάσκουν εφαίτας, είδε και εφίλεις, ίνα τι επώλεις τον ατίμητον´…
ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΠΑΘΟΣ
είναι το σπουδαίο πόνημα – βιβλίο του πρ. επισκόπου Βρεσθένης και νυν αρχιεπισκόπου Αμερικής Δημητρίου. Το βιβλίο αυτό σε πέντε κεφάλαια ως κάτωθι αναλύει το μεγάλο και πρωτότυπο αυτό θέμα με τα εξής περιεχόμενα
ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ:
Η φανέρωση της εξουσίας και το προανάκρουσμα του πάθους.
1) Η πρώτη φανέρωση της εξουσίας του Ιησού.
2) Η δεύτερη φάση των φανερώσεων της εξουσίας Ιησού.
3) Η τρίτη φάση της φανέρωσης του Ιησού.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η ισόρροπη εναλλακτική θεώρηση εξουσίας και πάθους.
ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η πραγμάτωση του πάθους κάτω από το φως της εξουσίας.
1) Η πρώτη φάση: Η κλιμάκωση της συγκρούσεως.
2) Το πάθος.
3) Η αντιστροφή του τέλους: Η ανάσταση.
ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η ανατομία των δύο χριστολογικών ιδεών…
1) Η άποψη της εξουσίας του Χριστού.
2) Η άποψη του πάθους του Χριστού.
ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ:
Εξουσία και Πάθος: Η υπέροχη χριστολογική πραγματικότητα…
ΕΞΟΥΣΙΑ ΙΗΣΟΥ: ΕΝΑ ΠΟΛΥΔΙΑΣΤΑΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ
Στη σπουδαία αυτή μονογραφία του σημερινού αρχιεπισκόπου Αμερικής -βαθύτατου στοχαστή και αναλυτή της χριστολογικής θεολογικής, ευαγγελικής ερμηνείας- ο συγγραφέας δίδει μια συνολική και ολοκληρωμένη αντίληψη των βασικών χριστολογικών απόψεων του κατά Μάρκον Ευαγγέλιον. Με βάση μαθήματά του στους φοιτητές της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού της Βοστώνης το 1981 – 83.
Το έργο ´Εξουσία και πάθος´ εντάσσει στα δύο μέρη του τα 5 κεφάλαιά του. Στο πρώτο μέρος περιλαμβάνονται τα τρία πρώτα κεφάλαια, αναλύονται οι χριστολογικές απόψεις της εξουσίας και του πάθους καθώς αυτές εμφανίζονται στη ροή και στην εξέλιξη της ευαγγελικής, κατά Μάρκον αφηγήσεως.
Ωστόσο, στο δεύτερο μέρος, που περιλαμβάνονται το τέταρτο και πέμπτο κεφάλαιο, ο συγγραφέας πραγματοποιεί τη συστηματική προσέγγιση της χριστολογίας του πάθους και της χριστολογίας της εξουσίας, τόσο από πλευράς περιεχομένου και λειτουργίας τους, όσο και από πλευράς αλληλοσυνδέσεως και αλληλοεξαρτήσεώς της στον Μάρκο.
Βασικά η χριστολογία της εξουσίας του Χριστού όπως περιγράφει στη σελ. 282 ο συγγραφέας είναι ένα πολυδιάστατο φαινόμενο που αγκαλιάζει διαφορετικές σφαίρες πραγματικότητας, σχέσεων και νοημάτων.
«Στις περιπτώσεις αυτές υπονοούνται παράγοντες που απειλούν, καταπιέζουν, διαστρέφουν ή καταστρέφουν τον άνθρωπο όπως είναι οι δαίμονες, οι γιγαντιαίες φυσικές δυνάμεις, η αρρώστια, η αμαρτία, ο θάνατος, ορισμένοι θρησκευτικοί, συγγενικοί ή κοινωνικοί θεσμοί, η άγνοια, η απειλή του μέλλοντος, το υπαρξιακό ή θεολογικό ψεύδος.
Απέναντι στους τρομακτικούς αυτούς παράγοντες φθοράς, καταδυναστεύσεως και θλίψεως ορθώνεται ο Ιησούς Χριστός με την ασύγκριτη εξουσία του. Μια εξουσία που λειτουργεί και ενεργεί σε όλα τα επίπεδα στα οποία εμφανίζονται και δρουν οι εχθρικές για τον άνθρωπο δυνάμεις. Και λειτουργεί προς δύο ταυτόχρονα κατευθύνσεις: προς τις δυνάμεις καθ’ εαυτές τις οποίες υποτάσσει ή κρατεί δέσμιες και προς τους ανθρώπους τους οποίους απελευθερώνει…
…με τις προχωρημένες εκφράσεις της χριστολογίας της εξουσίας του Ιησού να αποκαλύπτουν τη θεία υπόστασή του και να αναγγέλλουν τη θεότητά του.
α) Με τη διακήρυξη της θείας υιότητός του
β) Με τη διακήρυξη της ανάστασής του
και γ) Με την κορυφαία διακήρυξη της ενθρόνισής του στην ύπατη θέση εξουσίας ´εκ δεξιών του Θεού´ και την ένδοξη εσχατολογική έλευσή του.
ΦΡΙΚΤΗ ΚΑΙ ΥΠΕΡΟΥΣΙΑ Η ΧΡΙΣΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΑΘΟΥΣ
Αλλά, ο διεισδυτικότερος σχολιασμός που κάνει ο Μάρκος στο Ευαγγέλιό του, γράφει ο Αρχιεπίσκοπος Δημήτριος, είναι οι συνεχείς παραθέσεις εκφράσεων εξουσίας του Ιησού, όπως αυτή ´λειτουργεί´ μέσα στον ανθρώπινο χώρο, στη σφαίρα της ανθρώπινης ζωής που είναι σε κατάσταση δουλείας, φθοράς, αρρώστιας, αμαρτίας, θανάτου. Οπου με τρόπο χειροπιαστό γίνεται χριστολογία απελευθέρωσης του ανθρώπου.
Ωστόσο, η ιδέα του πάθους του Υιού του Θεού βρίσκει την πλήρη και τέλεια έκφρασή της στα τελευταία κεφάλαια του κατά Μάρκον Ευαγγελίου όπου εξηγούνται τα δραματικά δεδομένα του πάθους, της απογοήτευσης στις στιγμές αγωνίας από τους μαθητές, από τους γραμματείς και φαρισαίους, από τους ναζαρηνούς (της γενέθλιας πόλης του), από τους Γεργεσηνούς και από άλλους ευεργετηθέντες, αλλά και από τους φρικτούς εξουσιαστές που τόσο βάναυσα και εγκληματικά σταύρωσαν την ανθρώπινη υπόσταση του υιού του Θεού της υπέρτατης εξουσίας.
ΠΡΩΤΟΙ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΕΓΚΑΤΕΛΕΙΨΑΝ ΤΟΝ ΙΗΣΟΥ ΤΙΣ ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΩΡΕΣ
Εμείς θα ολοκληρώσουμε σήμερα, Μ. Πέμπτη, ημέρα Γεθσημανής, προδοσίας Ιούδα, Μυστικού Δείπνου και πορείας προς Σταύρωση, με αποσπάσματα για τους μαθητές, που εκφράζουν και τις αδυναμίες των σημερινών ´αποστόλων´ ιερέων του Χριστού στο σημερινό χαοτικό μας κόσμο άμεσα στον οποίο εξακολουθεί η πιο βάναυση και εφιαλτική ΣΤΑΥΡΩΣΗ, η προδοσία και η εγκατάλειψη του αγωνιούντος Ιησού για τη μεγάλη θυσία της ανθρώπινης υπόστασής του…
Οι μαθητές του Χριστού με τις κορυφαίες σε ποιότητα, είδος και μέγεθος προϋποθέσεις, εμφανίζουν στην αφήγηση του Μάρκου τρομακτικές αδυναμίες και πτώσεις που αποβαίνουν πηγή βαθύτατης θλίψεως για τον Μεσσία και εμπλέκονται σε διάφορο βαθμό με τους πρωταρχικούς παράγοντες του πάθους του.
Συγκεκριμένα, ο Ευαγγελιστής σε πολλές ευκαιρίες, τονίζει ότι οι μαθητές αδυνατούν να αντιληφθούν και να κατανοήσουν βαθύτερα τα λόγια και τα θαύματα του Ιησού.
Για τον Ιησού γίνεται φανερό ότι η αδυναμία κατανοήσεως των μαθητών αποτελεί φαινόμενο πνευματικής τάξεως που τους προσεγγίζει προς τους φαρισαίους και τους γραμματείς.
Ενα τέτοιο φαινόμενο που όσο διαρκεί, καθίσταται αυτόματα συντελεστής του πάθους του Μεσσία (σελ. 292).
ΟΠΩΣ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΟΙ ΣΥΝΕΧΙΣΤΕΣ ΠΡΟΔΙΔΟΥΝ ΧΡΙΣΤΟ!
Μάλιστα οι μαθητές κατηγορούνται από τον Ιησού ότι δεν έχουν πίστη… με δημιουργία πόνου στον Ιησού.
Μάλιστα (όπως σημειώνει ο συγγραφέας) «υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες οι δώδεκα, ακόμα και οι κορυφαίοι ανάμεσα σε αυτούς είναι σε πλήρη αδυναμία να παρακολουθήσουν τα συμβαίνοντα, που έχουν άμεση σχέση με το πάθος του διδασκάλου τους.
Ετσι στον κήπο της Γεθσημανής, την ώρα της απέραντης θλίψεως και αγωνίας του Ιησού, οι τρεις πρώτοι που πήρε μαζί του για συμπαράσταση κοιμούνται (ΜΚ 14, 32 – 42) για να πει ο Χριστός στον Πέτρο ´Σίμων καθεύδεις; ούκ ίσχυσας μίαν ώρα γρηγορήσαι;´.
Αλλά αυτοί θ’ αποκοιμηθούν και πάλι. Για να είναι εξίσου φοβερή η περίπτωση με τις προρρήσεις του πάθους. Ο Ιησούς αναγγέλλει τον επερχόμενο μαρτυρικό θάνατό του κι αυτοί σαν να μη συνέβη τίποτε, σαν να μην άκουσαν καθόλου, ασχολούνται με τις μικροφιλοδοξίες τους. Με την πνευματική απόστασή τους από τον Χριστό να είναι αβυσσαλέα.
Εκείνο, όμως, που αποτελεί άμεσα συντελεστή πάθους από πλευράς μαθητών είναι η προδοσία του Ιούδα…
Η τελική σκηνή, με την ανυπέρβλητη προδοσία στη Γεθσημανή, αυτή την ανυπέρβλητη σε τραγικότητα πράξη…
Αλλα, ω Ιησού του Σταυρού, της θυσίας, του πάθους, της εγκατάλειψης από τους μαθητές σου την τόσο κρίσιμη ώρα του πάθους, μήπως (ασφαλώς λέμε εμείς) οι διάδοχοι των μαθητών σου, εδώ και 2.000 χρόνια χριστιανισμού, ιδιαίτερα σήμερα, δεν σε προδίδουν και δεν σε εγκαταλείπουν ή δεν σε πουλούν με αργύρια όπως ο Ιούδας ή εκείνοι οι ανθρώπινοι (πριν την ανάστασή σου και την Πεντηκοστή) ´μαθητές´, συνεχιστές, εκκλησία, παρεκκλησίες και εκκοσμηκευμένοι ιερείς και αρχιερείς σαν οι οποίοι υποπίπτουν στο διαρκές έγκλημα που συντελείται στον σημερινό κόσμο μας;
Πάντως, όπως αναφέρει ο π. Σμέμαν, ´ο Θεός αγάπη εστίν´ παρά τον Ησαΐα που προφήτευσε (Ησαΐας 50, 4 – 11) ´Τον νώτον μου έδωκα εις μάστιγας, τας δε σιαγόνας μου εις ραπίσματα, το δε πρόσωπόν μου ουκ απέστρεψα από αισχύνης εμπτυσμάτων´.
