Γράφει η ΑΘΗΝΑ ΚΑΝΙΤΣΑΚΗ
Ναι μόνο έτσι!
Ενωμένοι, συναδελφωμένοι, με τα χέρια σε μια αδιάσπαστη αλυσίδα, θ´ αντιμετωπίσουμε τις μεγάλες δυσκολίες των καιρών μας, θα επιβιώσουμε και θα ξαναχτίσουμε την όμορφη ελληνική κοινωνία μας!
Αυτή την κοινωνία που βασιζόταν μέχρι πρόσφατα -κατά ένα μεγάλο μέρος- στα μέλη κάθε μικρής κοινότητας, στις ιδιαίτερες γνώσεις και δεξιότητες, στην καλή διάθεση, στην άδολη προσφορά και φυσικά στην πραγματική αγάπη που έτρεφαν οι πολίτες για τον τόπο και τους ανθρώπους του…
Αγραφοι κανόνες εθελοντισμού κι αλληλεγγύης ίσχυαν ακόμα και στο πιο μικρό κι απόμερο χωριουδάκι!
Είχαν όνομα, ήταν μελετημένοι στην κάθε τους λεπτομέρεια κι αυτό κάνει πολύ ενδιαφέρουσα μια μικρή έρευνα στα πολύτιμα βιβλία των λαογράφων μας!
Ανοίξαμε τις προάλλες τον πρώτο τόμο «ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ» του 1983, του γνωστού Σαμίου δασκάλου – λαογράφου Νικολάου Δημητρίου στο κεφάλαιο ´Συνεργασία κι αλληλοβοήθεια´ στις σελίδες 50 -5 2, θυμηθήκαμε μερικά πράγματα που έτυχε να ζήσουμε, ενημερωθήκαμε γι´ άλλα που δεν είχαμε την τύχη να βιώσουμε…
Εξάλλου, ξεχνάει ποτέ κανείς, εκείνο το νευρικό χτύπημα της καμπάνας των παιδικών μας χρόνων, που ειδοποιούσε ότι κάπου, κάποιο σπίτι καίγεται;
Ανδρες, γυναίκες και παιδιά άφηναν κάθε άλλη απασχόληση, άρπαζαν κουβάδες και κανάτια, κλάρες και κλαδιά κι ορμούσαν προς τα εκεί. Όλοι μαζί! Σε μια συνεχόμενη αλυσίδα μέχρι το ποτάμι, την πιο κοντινή βρύση ή πηγή κι η…φωτιά, η ανίκητη, σπάνια νικούσε! Το ίδιο γινόταν και για το χτίσιμο κάποιου δημόσιου κτηρίου, εκκλησίας, πλατείας, ιατρείου…
Αξέχαστη θα μου μείνει η ημερήσια εκδρομή στην άκρη του χωριού, στο οικόπεδο όπου θα χτιζόταν το καινούργιο μας σχολείο. Κι ήμασταν βέβαια, εκεί, όχι για να παίξουμε, να βαριόμαστε και να πετροβολιόμαστε, αλλά για να… καθαρίσουμε τον τόπο απ´ τις… πέτρες!
Πρακτική συνηθισμένη τα χρόνια εκείνα, που -όπως μας λέει ο Νικολάου Δημητρίου στη σελίδα 50- για την κατασκευή της μεγάλης εκκλησίας του χωριού του (στους Μαυρατζαίους) είχε δουλέψει εθελοντικά 67 μέρες ο κάθε χωριανός: «…Από την αρχή ως το τέλος της κατασκευής του έργου, όλοι οι κάτοικοι αδιάκριτα γένος και ηλικία, σχημάτιζαν, τα απομεσήμερα των Κυριακάδων και λοιπών εορτών, από το κοντινό λατομείο ως το εργοτάξιο, στοίχο μεγάλο και, δίνοντας ο ένας στον άλλο πάσο – πάσο τις 161 πέτρες, εφοδίαζαν το συνεργείο με πέτρες για ολάκερη την εβδομάδα… Οι ίδιοι κάτοικοι, με μόνη θεληματική εργασία προσωπική, έφτιασαν αυτοκινητόδρομο και ένωσαν το χωριό με τον μεγάλο δρόμο. Με τον ίδιο τρόπο και την ίδια προθυμία, μετάφεραν από το βουνό -δουλειά πολύ δύσκολη- νερό στο χωριό τους…».
Πριν το 1910, μας λέει στη συνέχεια ο Νικόλαος Δημητρίου, υπήρχε και το λεγόμενο «μιτζί» για τις ιδιωτικές υποθέσεις: «…Όλες οι γεωργικές εργασίες στα χωράφια και τ´ αμπέλια των γερόντων, φτωχών και ανίκανων, των χηρών και ορφανών, γινόταν δωρεάν από ομάδες νέων, τις μικρογιορτές (παράσκολα). «Μιτζί» πήγαιναν και στις εργασίες των μοναστηριών, για ψυχική σωτηρία. Επίσης «μιτζί» γινόταν η μεταφορά δοκαριών, ξυλείας κι άλλων οικοδομικών υλικών, που απαιτούσαν πολλά χέρια, στην περίπτωση ανέγερσης οικοδομών διαφόρων συγχωριανών».
Αλλά υπήρχε κι «η άγγαριά»!
Αν κάτι μας θυμίζει η λέξη, τότε είχε την ακριβώς αντίθετη έννοια! Ήταν η δωρεάν προσφορά, από διάφορους τεχνίτες, των ειδικών τους γνώσεων για μικροεπισκευές, η μεταφορά μηχανημάτων ή δύσκολων αντικειμένων κι ο χωριανός που εξυπηρετούσαν έστρωνε πλουσιοπάροχα το τραπέζι του για τους «αγγαρατζήδες» κι ανταπέδιδε με καλό κρασί και καλή καρδιά.
Υπήρχαν και «οι αλλαξές», καθαρή αλληλοϋποστήριξη μεταξύ χωριανών στις αγροτικές κι άλλες εργασίες, όπου μια οικογένεια ή ομάδα ανθρώπων έκανε τσάμπα «μεροκάματα» στην άλλη, η οποία ανταπέδιδε ανάλογα, όταν ερχόταν η σειρά της.
Και φυσικά τ´… ανταλλακτικά παζάρια μικρής εμβέλειας, την αξία των οποίων γνωρίζουμε καλά όλοι οι μεγαλύτεροι, αφού ποτέ δεν θα φύγει απ´ το μυαλό μας η γεμάτη, μ´ ένα σωρό λιχουδιές, ποδιά ή το καλάθι της γειτόνισσας, της κουμπάρας και της θείας, που συχνά – πυκνά περνούσαν το κατώφλι του σπιτιού μας! Που χάριζαν απ´ το υστέρημά τους, αλλά κι έφευγαν με τα χέρια γεμάτα…
Δεν λέω ότι οι κοινωνίες του τότε, ήταν παράδεισος!
Τα πράγματα δεν ήταν πάντα ρόδινα. Όμως πρυτάνευε ο κοινός νους, η αδελφοσύνη κι η σύμπνοια, η δουλειά ξεκινούσε, τέλειωνε στην ώρα της κι όλοι ικανοποιημένοι απολάμβαναν -από κοινού- τ´ αποτελέσματα των κόπων τους.
Και προπαντός, δεν υπήρχαν πολύχρονες προετοιμασίες και δαπανηρές μελέτες ούτε μεσάζοντες και μεταπράτες του δημοσίου χρήματος ούτε μυστικές συμφωνίες κι αφανή… κέρδη σε βάρος των συμπολιτών!
