Γράφει ο ΔΗΜ. ΚΑΚΑΒΕΛΑΚΗΣ
ΛΙΟΥΙΣ ΜΑΜΦΟΡΝΤ Εκδόσεις: ΝΗΣΙΔΕΣΗ
Eνα σημαντικό βιβλίο ενός από τους μεγαλύτερους Αμερικανούς διανοητές του 20ού αιώνα, ο οποίος με την ισχυρή και δημιουργική σκέψη του, αλλά και με την τολμηρή έκφρασή της, προδιέγραψε, επεσήμανε και επέκρινε τον μηχανικό ολοκληρωτισμό που μας έχει κατακυριεύσει, αλλά και την απομάκρυνση των ανθρώπων από τις διαχρονικές πνευματικές αξίες που πρέπει να τον καθορίζουν.
Για να μην υπερβαίνει τα όρια της ανθρώπινης ευθύνης, με κυριαρχία της καταστροφικής σύγχρονης ανευθυνότητας ο Μάμφορντ πριν ´αναχωρήσει´ από τον κόσμο μας -δεκαετία του ’80- μίλησε (έγραψε) για τις δυνατότητες που ανοίγονται για τον άνθρωπο, αλλά και για τους κινδύνους που απειλούν άνθρωπο – ανθρωπότητα στον αδιέξοδο πολιτισμό που έχει δημιουργηθεί. Με απόλυτη ανάγκη να αλλάξουμε πρότυπο ζωής.
• Ποια είναι η προοπτική του ανθρώπου – ανθρωπότητας σήμερα και αύριο; Ζούμε μέσα σε μια τόσο βαριά κρίση που είναι κυρίαρχη σε όλα τα επίπεδα και τις μορφές του πολιτισμού, σέρνεται μια μανιακή υπερεκμετάλλευση μέσω ενός ολοκληρωτικού τεχνοφασισμού, έχουμε πλήρη απομάκρυνση, από τις ηθικές και πνευματικές αξίες.
• Με τη χώρα μας (πρωτοπόρα και θεμέλιο του δυτικού πολιτισμού και του ορθόδοξου χριστιανισμού) να δοκιμάζεται δεινά σήμερα μέσα σ’ ένα τόσο μεγάλο αδιέξοδο που έχει δημιουργηθεί μέσα στο οποίο βρίσκεται εγκλωβισμένος ο λαός μας.
ΔΟΛΟΦΟΝΕΙΤΑΙ ΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΥΡΙΟ
Με συνέπεια να ζει σε μια εντεινόμενη αγωνία, σε μια διαρκή απόγνωση και σ’ έναν δραματικό αποπροσανατολισμό από όλους τους ανευθυνο-υπεύθυνους φορείς.
• Από όλους αυτούς, οι οποίοι τον βομβαρδίζουν ανελέητα με απογνωστικές πληροφορίες για τα σκληρά μέτρα που του επιβάλλονται για να… σωθεί η χώρα και παράλληλα να σωθούν και οι ίδιοι από μια μεγαλύτερη ακόμα καταστροφή…
• Χωρίς ποτέ, εδώ και 2 χρόνια, που βρισκόμαστε στην άβυσσο της κρίσης, να έχει δημιουργηθεί μια πνευματική και ηθική στήριξη από τους κρατικούς μας φορείς. Τόσο σε πολιτικό όσο και επικοινωνιακό και θεσμικό επίπεδο. Με τους Ελληνες και τις Ελληνίδες σήμερα να βρίσκονται σε κατάσταση σύγχυσης και απογοήτευσης από το ανάλγητο κράτος μας. Κι από τους πιο ανάλγητους ξένους φορείς, οι οποίοι ως εποπτεύοντες, κυβερνούν και ´δολοφονούν´ το ελεύθερο ελληνικό αύριο.
ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΛΟΓΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ
Ομως μέσα σ’ αυτή την οδυνηρή πραγματικότητά μας, που μας επιβάλλει τον τρόμο της συνεχώς αυξανόμενης οικονομικής εξαθλίωσης και της εθνικής μας απαξίωσης προβάλλει έντονα η ανάγκη για λόγο, κείμενα και πρωτοβουλίες πνευματικού προβληματισμού και προσανατολισμού. Ιδιαίτερα τώρα που, ήδη, έχει ξεκινήσει ο πιο κρίσιμος αποπροσανατολισμός μας μέσα στον ´πόλεμο´ των εκλογών, μέσω των οποίων αναζητείται διέξοδος από το αδιέξοδο μέσα στο οποίο βυθιζόμαστε ως χώρα, έθνος και λαός. Οχι μόνο αβοήθητοι, αλλά και διωκόμενοι.
Γι’ αυτό, έστω ως εξαίρεση από την επιβαλλόμενη πνευματική αλλοτρίωση, κρίναμε σκόπιμο να παρουσιάσουμε κείμενα ευρείας πνευματικής θεώρησης, ευθύνης και σκέψης για ενίσχυση του ψυχισμού -αναγνωστών – αναγνωστριών- των ´Χανιώτικων νέων´ σ’ αυτή την τόσο δύσκολη περίοδο που διερχόμεθα, τώρα, περίοδο, που ο ορθόδοξος λαός θα διέλθει της μεγάλης θρησκευτικής ευαισθησίας Μ. Εβδομάδα των Παθών του Χριστού και τη ζωοφόρο του Ανάσταση.
Αρχίζοντας με το σημερινό κείμενο αυτή την πνευματική και θρησκευτική αναγωγή παρουσιάζουμε σε μια νέα ανάγνωση κείμενα του μεγάλου Αμερικανού στοχαστή Λούις Μάμφορντ (γεν. 1895, θαν. 1990).
Το βιβλίο αυτό είναι από τις εκδόσεις ´Νησίδες´ Θεσ/νίκης που διευθύνονται από τον έμπνοο εκδότη και αξιόλογο μεταφραστή Βασίλη Τομανά εκ. 2011. Τα περιεχόμενα αυτού του κομψού μικρού βιβλίου 112 σελίδων είναι:
ΠΡΟΦΗΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΥ ΛΟΥΙ ΜΑΜΦΟΡΝΤ
• Πρόλογος του 1962 στην ´Ιστορία των ουτοπιών´.
• Η εξέγερση των δαιμόνων.
• Η προοπτική των ανθρώπων.
• Το μέλλον που ανοίγεται μπροστά μας.
Βέβαια, ο Λούις Μάμφορντ, όταν έγραφε τα σημαντικά και ´προφητικά´ κείμενά του, ήταν γραμμένα μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και μετά τον Δεύτερο, που οδήγησε την ανθρωπότητα στην πυρηνική εποχή. Παρόλο, όμως, που αυτός έγραψε παλιότερα τούτο δεν σημαίνει ότι ο λόγος του είναι ξεπερασμένος.
Αντίθετα, ο λόγος και η σκέψη του έχουν μια διαρκή επαλήθευση διαχρονικής αξίας. Γιατί ο Μάμφορντ εξέφρασε λόγο αποκαλυπτικό για όλα τα κρίσιμα θέματα παρελθόντος, παρόντος και του μέλλοντος.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΥΤΟΠΙΩΝ ΚΑΙ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΔΑΙΜΟΝΩΝ
Τα τέσσερα κείμενα που περιλαμβάνει το βιβλίο είναι γραμμένα στη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα.
Το πρώτο, δημοσιεύθηκε το 1962 και νέος πρόλογος στο βιβλίο του ´Η ιστορία των ουτοπιών´.
Το δεύτερο αναφέρεται στους δύο βασικούς ανατόμους της ανθρώπινης ψυχής, με τίτλο ´Η εξέγερση των δαιμόνων´ ενώ το γ’ και δ’ κείμενο με τίτλο (το γ’) ´Η προοπτική του ανθρώπου´ και (το δ’) με τίτλο ´Το μέλλον που ανοίγεται μπροστά μας´ εκθέτουν τις απόψεις του για τις προοπτικές που ανοίγονται στον άνθρωπο, έτσι όπως έχει οργανώσει τη ζωή του στον πολιτισμό μας.
Ο μεγάλος αυτός Αμερικανός στοχαστής έγραψε πολλά έργα με κυριότερα να είναι:
α) Ιστορία των ουτοπιών.
β) Τέχνη και τεχνική.
γ) Οι μεταμορφώσεις του ανθρώπου.
δ) Το δίτομο έργο του (που ήταν το τελευταίο του) με τίτλο: ´Ο Μύθος της μηχανής´.
Α’ τόμος: ´Τεχνική και ανάπτυξη του ανθρώπου´ και
Β’ Τόμος: ´Το πεντάγωνο της ισχύος´.
Στη σημερινή ´ανάγνωση´ θα περιοριστώ σε καίρια (επίκαιρης σημασίας άλλωστε) αποσπάσματα από το προτελευταίο κεφάλαιο:
Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
1. «Η προοπτική του ανθρώπου σήμερα είναι και πιο φωτεινή και πιο σκοτεινή, από όσο ήταν ποτέ στην Ιστορία. Για πρώτη φορά η ανθρωπότητα υπάρχει ως αυτοσυνείδητη συλλογική οντότητα που τη συνδέουν επικοινωνίες με την ταχύτητα του φωτός και συγκοινωνίες με την ταχύτητα του ήχου. Ελέγχουμε φυσικές δυνάμεις που ήταν κάποτε κλειδωμένες στα βάθη της φύσης και γνώση επαρκή σε όλους τους κλάδους σκέψης. Κι αν είχαμε την καλή θέληση και την κοινωνική φαντασία να τη χρησιμοποιήσουμε όχι απλώς για να απελευθερώσουμε τη φυλή των ανθρώπων από τις παλιές απειλές της λιμοκτονίας και της στέρησης, αλλά για να δώσουμε σ’ όλους τους ανθρώπους του πλανήτη τα πολιτισμικά εφόδια για προσωπική ανάπτυξη και αναψυχή στα οποία μόνο μια μικρή μειονότητα είχε πρόσβαση -σε οποιαδήποτε κλίμακα- στο παρελθόν».
Αλλά, σήμερα αυτές οι προοπτικές σκεπάζονται βαριά από πολύ δικαιολογημένο φόβο και ανησυχία, η μέθοδος σκέψης, που έχει καταστήσει εφικτά αυτά τα προχωρήματα και η τεχνολογία, που τα έχει υλοποιήσει, εργάζονται προς την εκ διαμέτρου αντίθετη κατεύθυνση.
ΣΥΜΦΟΡΑ ΟΤΙ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΑΜΕ ΚΑΙ ΤΗ ΣΚΕΨΗ ΜΑΣ ΣΤΙΣ ΜΗΧΑΝΕΣ
2. «Καθώς οι μηχανές μας γίνονται πιο αυτόματες, πιο νοήμονες, πιο αυτο-κυβερνώμενες η ζωή την οποία κάνουν εφικτή στις κοινότητές μας γίνεται ανθρωπίνως λιγότερο ενδιαφέρουσα. Εν μέρει επειδή έχουμε μεταβιβάσει τόσο πολλές δραστηριότητές μας, ως και τη σκέψη σ’ αυτούς τους μηχανικούς παράγοντες. Κάτι εξίσου κακό, ο όλος μηχανισμός ισχύος στον οποίον βασιζόμαστε έχει ξεφύγει από έλεγχο και απομακρύνεται από μας. Αποτέλεσμα είναι ότι έχουμε απλώς αντικαταστήσει την παλιά δουλειά της παραγωγής με τις νέες υποδουλώσεις και καταναγκασμούς της κατανάλωσης. Με το καθαρό ανθρώπινο κέρδος να είναι απογοητευτικό μικρό».
3. «Γιατί ανά πάσα στιγμή όλες μας οι καυχησιές για επιστημονική επάρκεια και πρόοδο ενδέχεται να εκμηδενιστούν από πλανητικές συμφορές.
Με την ισχύ (του ελέγχου των μηχανών) να απειλεί να μετατραπεί σε ανικανότητα και η δημιουργικότητά μας σε ολική καταστροφή…
Ετσι, μάλλον, όλες μας οι δεσπόζουσες δυνάμεις τείνουν σήμερα να μουδιάζουν και να σμικρύνουν τη ζωή μας, να αυτοματοποιούν και ολόενα περισσότερο να απανθρωποποιούν τις δραστηριότητές μας.
Λοιπόν, όπου η μηχανή παίρνει τα πρωτεία από τον άνθρωπο όλες οι αξίες και οι δραστηριότητες που στηρίζουν το ανθρώπινο πνεύμα υποτάσσονται στο να κερδίζουν χρήματα και ιδιωτικά να καταβροχθίζουν μόνο πράγματα που μπορεί να αγοράσει το χρήμα».
ΠΑΡΑΓΟΥΜΕ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΔΕΙΑ ΖΩΗ
4. «Με αποτέλεσμα την παραγωγή μιας άδειας ζωής με ψεύτικη ζωντάνια, που εκφράζεται σε σποραδικά ξεσπάσματα βίας και λαγνείας είτε σε κτηνώδη δράση είτε σε πιο συχνή φαντασίωση…
Για να έχουμε ερωτευτεί τη μηχανή και να της συμπεριφερόμαστε σαν να ήταν θεός, που πρέπει να τον εξευμενίζουμε με… ανθρωποθυσίες.
Για να έχουμε μπερδέψει την πρόοδο με την εκμηχάνιση.
Για να έχουμε μη πραγματικά σημάδια προόδου, αλλά συμπτώματα ανθρώπινης και κοινωνικής αποσύνθεσης…».
Οπως (σημειώνουμε εμείς) αυτό συμβαίνει εδώ και χρόνια στον κόσμο και στη χώρα μας, που ’φθασε σε ώρα μηδέν, για μια αληθινή πνευματική πρόοδο και ευθύνη, έχοντας χάσει κάθε πραγματική θρησκευτική πίστη.
ΕΠΙΒΑΛΛΟΜΕΝΗ ΑΝΑΓΚΗ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΖΩΗΣ
5. Με επιβαλλόμενη ανάγκη ν’ αλλάξει όλο το πρότυπο της ζωής μας στη χώρα μας. Αλλά και γενικότερα, σε όλο τον κόσμο. Γιατί το πρότυπο αυτό μας έχει οδηγήσει, σε όλα τα επίπεδα της σύγχρονης ζωής, σε μια εφιαλτική διαρκή κρίση.
Ευτυχώς, όμως, που έχει αρχίσει από χρόνια -με έντονη έκφραση μέσα στη σημερινή κρίση- μια απόρριψη του εκμηχανισμένου ολοκληρωτισμού που αμφισβητεί τους καταναγκασμούς και τη βία του για να επισημάνει στο τέλος του κειμένου αυτού ο Λούις Μάμφορντ ότι: «Η νέα γενιά θ’ αναλάβει την ευθύνη που αποφύγαμε να πάρουμε και πάρα πολλοί από εμάς. Η νέα γενιά θα ξεπεράσει τις δικές μας παθητικότητες, θα ανατρέψει τις αυστηρές πειθαρχίες μας και θα δώσει πάλι το πρόσταγμα στους φύλακες της ζωής… ανοίγοντας -επιτέλους- μια προοπτική για τον άνθρωπο»…
Ο Μάμφορντ ´πιο νέος στη σκέψη´ κι από τους νέους της εποχής του είδε από το 1962 τη μεγάλη κρίση που ερχότανε. Ομως ποιος τον άκουσε τότε και πόσο ακούνε σήμερα οι ´νεολοκληρωτικοί´ της τωρινής εποχής της βαριάς καταστροφής;
