Γράφει η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΩΝ. ΚΑΤΣΙΦΑΡΑΚΗ
Πώς προήλθε ένα παγκόσμιο έθιμο, με όμορφες και διασκεδαστικές φάρσες; Από ποιον λαό και πότε άρχισε το έθιμο να λέγονται κάθε Πρωταπριλιά ψέματα είναι άγνωστο.
Κάθε λαός θέλει τη χώρα του να είναι η πρώτη που δίδαξε αυτό το έθιμο. Κάθε άνθρωπος, όσο κι αν μισεί το ψέμα και τον ψεύτη, την Πρωταπριλιά ή λέει ή ακούει ψέματα. Το ψέμα είναι γεννημένο με τον άνθρωπο και δεν υπάρχει κανένας όσο σοβαρός κι αν είναι, όποια θέση κι αν έχει στην κοινωνία να μην έχει πει έστω κι ένα τόσο δα? ψεματάκι.
Από πότε και από ποιον λαό ξεκίνησε αυτό το έθιμο; Οι Ελληνες, οι Εβραίοι, οι Αιγύπτιοι και άλλοι λαοί της Μεσογείου ισχυρίζονται ότι αυτοί είναι που πρωτοείπαν ψέματα και από αυτούς ξεκίνησε το έθιμο αυτό. Την πρώτη Απριλίου μπορούμε να πούμε ψέματα χωρίς να παρεξηγηθούμε ούτε φοβόμαστε να διασυρθούμε γιατί είπαμε το? ψεματάκι μας.
Στις Ινδίες το έθιμο το λένε ´Νουμπί´ και σκαρώνουν διάφορες ευχάριστες φάρσες ή λένε ψέματα. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι το έθιμο το έλεγαν ´Αποδιδρασκίδα´. Εκείνη τη μέρα έλεγαν ψέματα ή έκαναν διασκεδαστικές φάρσες. Μια από αυτές είναι η ακόλουθη: Μια τέτοια μέρα, ο μαθητής του Σωκράτη ο Αλκιβιάδης, που του άρεσε να κάνει διάφορες φάρσες, πήγε στην αγορά των Αθηνών και διέδωσε ότι στον Υμηττό είχε φανεί ένα πελώριο δικέφαλο φίδι πολύ μεγάλο που έπνιγε τα πρόβατα. Ο Μνήσιλος, που είχε το κοπάδι του στο βουνό, μόλις το άκουσε μάζεψε μερικούς Αθηναίους κι αρματωμένοι με σπαθιά, ακόντια, πήραν τον δρόμο για να σκοτώσουν το θηρίο. Μα όταν βγήκαν έξω από την Αθήνα κι έφτασαν σχεδόν στους πρόποδες ο Αλκιβιάδης που παρακολουθούσε όλη αυτή την πορεία, πλησίασε τον Μνήσιλο και του είπε:
– Για πού πας τόσο βιαστικός; Μα να σκοτώσουμε το θηρίο γιατί θα μου καταστρέψει το ποίμνιό μου. Ο Αλκιβιάδης του είπε χαμογελώντας: – Μην ανησυχείς. Πριν από λίγο μίλησα με το θηρίο και μου είπε ότι τα δικά σου πρόβατα θα τα σεβαστεί.
– Οι Γάλλοι ισχυρίζονται ότι η συνήθεια να λένε ψέματα την Πρωταπριλιά γεννήθηκε στη Γαλλία κατά τον 18ο αιώνα και φέρνουν σαν παράδειγμα ότι το 1564 ο βασιλιάς Κάρολος ο 9ος εξέδωσε ένα διάταγμα, με το οποίο μετέφερε την Πρωτοχρονιά από την 1η Απριλίου που ήταν, στην 1η Ιανουαρίου. Μαζί με την Πρωτοχρονιά μεταφέρθηκε και η συνήθεια της ανταλλαγής των δώρων. Φυσικά ήταν πολλοί εκείνοι που δεν τους άρεσε αυτή η μεταφορά και εξακολουθούσαν να κάνουν πρωτοχρονιάτικα δώρα στην 1η Απριλίου. Σιγά – σιγά αυτό μετατράπηκε σε αθώες φάρσες.
Η πρωταπριλιάτικη φάρσα και το πρωταπριλιάτικο ψέμα που προήλθαν από αυτή την ημερολογιακή αλλαγή έγιναν συνήθεια στη Γαλλία και αυτή η συνήθεια μεταφέρθηκε γρήγορα σ? όλες τις ευρωπαϊκές και χριστιανικές χώρες. Τα πρωταπριλιάτικα ψέματα και οι πρωταπριλιάτικες φάρσες μπήκαν έτσι στην ιστορία του δυτικού κόσμου και όπως είναι φυσικό η Γαλλία έχει στην ιστορία της τις ωραιότερες φάρσες. Ομως η μεγαλύτερη ίσως είναι η περίφημη τιάρα του ´Σαϊταφαρνή´ βασιλιά των Σκυθών.
Την Πρωταπριλιά του 1896 ένας Ρώσος ονομαζόμενος Ρουχομόφσκι, ανήγγειλε ότι ανεκάλυψε θαμμένη στα ερείπια ενός παλιού κτηρίου την τιάρα αυτού του μεσαιωνικού αρχοντικού, ένα κομψοτέχνημα ανυπολόγιστης αξίας όπως το έκριναν πολλοί Ευρωπαίοι και κυρίως Γάλλοι ειδικοί. Η περίφημη τιάρα αγοράστηκε από το Μουσείο του Λούβρου και για λίγο καιρό φιλοξενήθηκε ανάμεσα στους άλλους θησαυρούς. Για λίγο όμως, γιατί αποκαλύφθηκε ότι η περίφημη τιάρα είχε φιλοτεχνηθεί από τον ίδοι τον Ρουχομόφσκι που είχε ξεχάσει να τους πει ότι ήταν χαράκτης.
Ενα άλλο πρωταπριλιάτικο ψέμα σκάρωσε ένας Ολλανδός πριν τον Β? Παγκόσμιο Πόλεμο. Πούλησε στο Μουσείο του Μπουμάνς δύο πίνακες ζωγραφικής του Βέρμερ για γνήσιους, ενώ ήταν πλαστοί. Οταν οι Γερμανοί κατέλαβαν την Ολλανδία, ο υπουργός Γκέμπελς είδε τους πίνακες και τους πήρε. Αργότερα αποκαλύφθηκε η απάτη. Μετά το τέλος του πολέμου, ο φαρσέρ συνελλήφθη και στάλθηκε να δικαστεί γιατί είχε δώσει στον εχθρό δύο πίνακες του εθνικού ζωγράφου.
Μπροστά στην κατηγορία της προδοσίας, που θα τον έστελνε ίσως στο εκτελεστικό απόσπασμα, παραδέχτηκε ότι οι πίνακες ήταν πλαστοί. Και υπενθύμισε ότι τους είχε παρουσιάσει μια Πρωταπριλιά. Υστερα απ? αυτό το δικαστήριο τον καταδίκασε για απλή απάτη σ? έναν χρόνο φυλακή.
Ενας άλλος πρωταπριλιάτικος πίνακας γελοιοποίησε τους Γάλλους τεχνοκριτικούς, που πιστεύοντας ότι το έργο του μοντέρνου Ιταλού ζωγράφου Μπορονάλι ήταν ανεπανάληπτο, έπεσαν από το σύννεφα όταν έμαθαν ότι τον είχε ζωγραφίσει ένας? γάιδαρος. Πώς έγινε αυτό;
Απλούστατα, ο διάσημος συγγραφέας Ρολάν Ντορζελές και η παρέα του, έδεσαν στην ουρά ενός γαϊδάρου ένα πινέλο, που κατά τα διαστήματα το βύθιζαν σε δοχεία με διαφορετικά χρώματα. Τα υπόλοιπα εξαρτήθηκαν από τις κινήσεις της ουράς του συμπαθούς ζώου.
Το έθιμο της Πρωταπριλιάς κρατά ακόμα. Οι εφημερίδες όλου σχεδόν του κόσμου θα δημοσιεύσουν και κάποιο ψέμα σαν έκτακτη είδηση.
Πριν από τον Β? Παγκόσμιο Πόλεμο κάποια, σαν έκτακτη είδηση, έγραψε: Στα βουνά της Μακεδονίας εμφανίστηκε μια πελώρια ακρίδα που το βάρος της ξεπερνούσε τους τρεις τόνους. Πολλοί από τους αναγνώστες της το πίστεψαν και πραγματικά όργωναν τα βουνά της Μακεδονίας, μα πουθενά δεν βρήκαν την ακρίδα.
Μια αθηναϊκή εφημερίδα, την πρώτη Απριλίου του 1927 έγραψε: Σήμερα, στις 6.30 μ.μ., ο Ιταλός εφευρέτης Μαρκόνι, θα γυρίσει τον ηλεκτρικό διακόπτη από το Σίδνεϋ της Αυστραλίας και θ? ανάψουν τα φώτα της πλατείας Συντάγματος. Από νωρίς η πλατεία είχε γεμίσει από Αθηναίους που είχαν έρθει να δουν αυτό το θαύμα. Ξαφνικά, σε κάποιο μπαλκόνι, φάνηκε μια ταμπέλα που έγραφε: ´Και του χρόνου, 1η Απριλίου´.
Αυτά και πολλά άλλα ψέματα έγραφαν οι εφημερίδες και αυτό, όπως δημοσίευαν την άλλη μέρα, το έκαναν για να κρατήσουν το ´έθιμο´.
Και αύριο όλα τα μέσα ενημέρωσης κάποιο ψεματάκι θα μας πουν. Ας το δεχθούμε με χαμόγελο κι ας ευχηθούμε χρόνια πολλά και καλό μήνα.
*πρόεδρος Πειθαρχικού Συμβουλίου
Συλλόγου Πολυτέκνων Γονέων Ν. Χανίων
