Γράφει ο
Γ.Ν.ΠΡΑΣΙΑΝΑΚΗΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ – τ. ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ
1. Επιτέλους, μετά από πολλές και έντονες προσπάθειες τριών περίπου χρόνων, ο ανδριάντας του κορυφαίου του αντιδικτατορικού αγώνα και βάρδου της αντίστασης ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ, στήθηκε στις 10.1.2012 στο κέντρο της Αθήνας, στην πλατεία Δικαστηρίων στην οδό Πανεπιστημίου (Ελ. Βενιζέλου), απέναντι από το θέατρο ΡΕΞ. Ο ανδριάντας, που έγινε μετά από δημόσιο διαγωνισμό, είναι έργο του Αθηναίου γλύπτη Αχχιλέα Βασιλείου, όρθιος ύψους 2,5 μέτρων, μπρούτζινος, σε μαρμάρινο βάθρο 2 μέτρων.
Η πρωτοβουλία ξεκίνησε από την «ΚΙΝΗΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ- 21ος ΑΙΩΝΑΣ- ΠΝΥΚΑ», ενός ομίλου πολιτικού προβληματισμού στον οποίο συμμετέχουν και αρκετά μέλη της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ, της οργάνωσης του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ, υιοθετήθηκε από την ΕΝΩΣΗ ΤΕΩΣ ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΒΟΥΛΕΥΤΩΝ και στηρίχθηκε πρόθυμα και ομόφωνα από την ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ και τον ΔΗΜΟ ΑΘΗΝΑΙΩΝ. Χρηματοδοτήθηκε από την Βουλή των Ελλήνων και με την συνδρομή του φίλου της οικογένειας ΧΡΗΣΤΟΥ ΣΟΥΡΤΖΗ.
Μετά από πολύχρονες, σχετικά όμως σύντομες για τα ελληνικά δεδομένα, επίμονες και επίπονες προσπάθειες, η Αθήνα τιμά και κοσμείται από τον πρωτεργάτη και βάρδο της Ελληνικής αντιδικτατορικής αντίστασης, σε ένα από τα κεντρικότερα σημεία της, εκεί που εκδηλώνεται ο παλμός της προβληματιζόμενης Ελλάδας και έλαβαν χώρα όλα τα γεγονότα και οι δημοκρατικοί αγώνες, ιδίως της εποχής εκείνης. Ο συμβολισμός είναι μεγάλος γιατί ενώ υπάρχουν πλείστα όσα μνημεία και ανδριάντες διακεκριμένων Ελλήνων δεν υπάρχει μνημείο για τους αγώνες για την τυραννοκτονία και την δημοκρατία στην γενέτειρα πόλη της.
Για να μη ξεχνούν οι παλαιοί και να μαθαίνουν οι νεώτεροι:
2. Ο Αλέξανδρος Παναγούλης, 25χρονος φοιτητής του Πολυτεχνείου, υπηρετούσε στη Μακεδονία, στους ανεπιθύμητους, την στρατιωτική του θητεία όταν εξεράγη το πραξικόπημα. Ήταν γόνος στρατιωτικής οικογένειας με πλούσια καθολική συμμετοχή στους δημοκρατικούς αγώνες.
Ο πατέρας του, συνταγματάρχης πεζικού έφυγε νωρίς. Ο μεγαλύτερος αδερφός του, ο Γεώργιος, υπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού, θύμα και αυτός της χούντας, χάθηκε μυστηριωδώς την ίδια εποχή. Ο μικρότερος αδερφός του Στάθης, επίσης από την πρώτη στιγμή αγωνίστηκε κατά της δικτατορίας και υπέστη σωρεία διωγμών και φυλακίσεων. Ηρωϊκή υπήρξε όμως και μοναδική η στάση της μάνας τους Αθηνάς, που υπέστη τα πάνδεινα στηρίζοντας τους αγώνες των μελών της οικογένειας της. Κλασσικό δείγμα ηρωικής Ελληνίδας μάνας.
Στα φοιτητικά του χρόνια, φοιτητής Πολυτεχνείου, υπήρξε δραστήριο μέλος του φοιτητικού κινήματος, του αγώνα 114, από τις τάξεις της ΕΔΗΝ (της Νεολαίας της Ένωσης Κέντρου) κατά την περίοδο 1963-1967.
Η επιβολή της δικτατορίας τον βρήκε να υπηρετεί την στρατιωτική του θητεία σε μονάδα της Μακεδονίας. Έφυγε αμέσως από τον στρατό και άρχισε τις οργανωτικές προσπάθειες του αντιδικτατορικού αγώνα. Ίδρυσε την Οργάνωση ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ με συντρόφους του από τον πολιτικοφοιτητικό και προσωπικό του περίγυρο. Οι προσπάθειές του αυτές τον έφεραν πολλές φορές στο εξωτερικό, κυρίως Ιταλία και Κύπρο, όπου, στην τελευταία, συνεργάστηκε για την υλοποίηση της απόπειρας με τον τότε Υπουργό Εξωτερικών και Άμυνας Πολύκαρπο Γεωργάτζη. Άλλο ένα θύμα της Χούντας.
3. Στις 13.8.1968 έγινε η απόπειρα της τυραννοκτονίας στον παραλιακό δρόμο Αθήνας- Σουνίου στο 31ο χιλιόμετρο. Η απόπειρα απέτυχε για τεχνικούς λόγους.
Ο Παναγούλης συνελήφθη και υπέστη τα πάνδεινα στην ανάκριση από τους γνωστούς βασανιστές του ΕΑΤ ΕΣΑ (Θεοφιλογιαννάκο, Μάλιο Μπάμπαλη, Χατζηζήση κ.ά.). Διαδοχικά συνελήφθησαν και αρκετά μέλη της οργάνωσης και εκτός αυτής, σε μία εκτεταμένη προσπάθεια της χούντας να παρουσιάσει την απόπειρα, ευρύτερη και καθοδηγούμενη από το κεντροαριστερό πυρήνα της Ένωσης Κέντρου και τον Ανδρέα Παπανδρέου, που εκείνη την εποχή είχε συνάψει συμφωνία αντιστασιακής δράσης με τον Αντώνη Μπριλάκη της ΕΔΑ στο εξωτερικό.
Στις 5-17 Νοεμβρίου 1968, έγινε η δίκη στο έκτακτο στρατοδικείο της Αθήνας, που επέβαλε τις ακόλουθες ποινές σ’αυτούς που κρίθηκαν ένοχοι για την απόπειρα:
1) Αλέξανδρος Παναγούλης – Δις εις θάνατο
2) Ελευθέριος Βερυβάκης – Ισόβια
3) Ιωάννης Κλωνιζάκης – 24 χρόνια
4) Νικόλαος Λεκανίδης – 23 χρόνια
5) Γεώργιος Ελευθεριάδης – 18 χρόνια
6) Νικόλαος Ζαμπέλης – 18 χρόνια
7) Γεώργιος Αβράμης – 16 χρόνια
8) Στάθης Γιώτας – 10 χρόνια
9) Αρτέμης Κλωνιζάκης – 4 χρόνια
10) Τζάνος Βαλασέλης – 2,5 χρόνια
11) Αντώνης Πρίντεζης – 1 χρόνο
Απαλλάχθηκαν ελλείψει αποδείξεων οι Δημήτριος Τσιμογιαννάκης, Αλέξανδρος Σιγάλας, Βασίλειος Αναστασόπουλος και Μιχάλης Παπούλιας.
Χωρίστηκε η δίκη, χωρίς να γίνει ποτέ, για τους κατηγορηθέντες επίσης, Ανδρέα Παπανδρέου, Παύλο Βαρδινογιάννη, Στάθη Παναγούλη, Νίκο Νικολαϊδη και Πολύκαρπο Γεωργάτζη.
Ο «πολύς» επίτροπος Λιαπής είχε προτείνει θάνατο στον Παναγούλη και τον Βερυβάκη, και μεγαλύτερες ποινές από τις παραπάνω για τους άλλους.
Σημειώνεται ότι η θανατική ποινή στηρίχθηκε στην λιποταξία – ίσχυε τότε η κατάσταση πολιορκίας,Ν 509/47- και όχι στην απόπειρα ανθρωποκτονίας, που δεν προέβλεπε τέτοια ποινή.
4. Η θανατική ποινή του Αλέξανδρου Παναγούλη δεν εξετελέσθη. Τεράστια εκστρατεία ξέσπασε γι’αυτό στο εξωτερικό με συλλαλητήρια, παραστάσεις και παρεμβάσεις προσωπικοτήτων όπως του Γραμματέα του ΟΗΕ, ΟΥΘΑΝΤΜ, του Προέδρου των ΗΠΑ, Τζόνσον, του Πάπα κ.ά. Δεν εκτελέστηκε η ποινή αλλά τα βάσανα του Αλ. Παναγούλη δεν τελείωσαν με μία συνηθισμένη κράτηση στην φυλακή. Κλείστηκε σε στρατιωτικές φυλακές, στο Μπογιάτι, απ’όπου αποπειράθηκε να αποδράσει δύο φορές 5.6.69 και 18.1.73. Την πρώτη επιτυχώς, αλλά συνελήφθη μετά από προδοσία.
Τα μαρτύρια στον «τάφο» του στις φυλακές του Μπογιατίου δεν περιγράφονται. Εκεί συνέγραψε και τα γνωστά ποιήματά του «Μέσα από την φυλακή σας γράφω στην Ελλάδα», πολλές φορές όπως σημείωνε με το αίμα του πάνω στο «ξεχασμένο περιτύλιγμα της γάζας για χαρτί» και «Ένα σπιρτόξυλο για πέννα».
Αποφυλακίσθηκε το 1973 με την αμνηστία, της απόπειρας «πολιτικοποίησης» του Παπαδόπουλου και έφυγε στο εξωτερικό.
Μετά την μεταπολίτευση εξελέγη βουλευτής β΄Αθήνας με την Ένωση Κέντρου για να ανεξαρτητοποιηθεί αργότερα, συνεχίζοντας τον έντονο αγώνα κατά των καταλοίπων της τυραννίας.
Σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό ατύχημα στην Λεωφόρο Βουλιαγμένης την πρώτη του Μάη 1976 υπό μυστηριώδεις συνθήκες. Η έντονη αντιχουντική του πολεμική, στηριγμένη στα αρχεία του βασανιστή της χούντας Χατζηζήση, είχε ενοχλήσει πολλούς.
5. Με αφορμή τόσο την απόπειρα όσο και τις προσπάθειες των αποδράσεων του Αλ. Παναγούλη, όπως και της απόδρασης του συναγωνιστή του Ν. Ζαμπέλη στις 5.6.71, κατηγορήθηκαν, συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν και υπέστησαν κάθε είδους διώξεις πολλοί, μέσα και έξω από την οργάνωση της «ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ».
Θα’ταν παράλειψη η μη αναφορά ορισμένων των οποίων η συνδρομή στην αντίθεση και την μη εδραίωση της χούντας υπήρξε πολύπλευρη και πολύτιμη.
Ανάμεσά τους η μνήμη διατηρεί ακόμα, εκτός των παραπάνω που δικάστηκαν για την απόπειρα, τους Στάθη Παναγούλη, Νίκο Νικολαϊδη, Κώστα Ανδρουτσόπουλο, Αμαλία Φλέμινγκ, Παναγιώτη Κρητικό, Ανδρέα Σταυρουλάκη, Ε. Τσάνου, Αντ. Λιβάνη, Ι. Σκουλαρίκη, Γερ. Γκολφινόπουλο, Αλ. Χρυσικόπουλο, Γ. Πρασιανάκη, Μαίρη Μωραΐτου, Γερ. Καζάνα, Γ. Μοράκη κ.ά.
Μέσα σ’αυτούς πρέπει να αναφερθούν και οι υπερασπιστές τους στα στρατοδικεία. Δεν ήταν εύκολη ούτε «επιθυμητή» υπόθεση, για δικηγόρους και μάρτυρες. Σημειώνονται: Λέανδρος Καραμφυλίδης, Ορέστης Αλεξάκης, Ανδ. Παπαστεφάνου, Βαγγέλης Πετρίδης, Γ. Πρασιανάκης, Π. Σπηλιόπουλος, Χρ. Ροκόφυλλος, Στ. Κανδηράκης, Μ. Αριάνιν.
6. Ο Αλ. Παναγούλης υπήρξε μία μοναδική δυναμική δημοκρατική φυσιογνωμία. Ασυμβίβαστος, αδάμαστος, αγωνιστής,χαλκέντερο, μοναδικής αντοχής, άτομο. Χαρακτηρίστηκε προσφυώς από τους βασανιστές του στην ανάκριση ως αδάμαστος. «Αφήστε τον, μην κουράζεστε, απ’ αυτόν δεν βγαίνει τίποτα. Στο ένα εκατομμύριο υπάρχει ένας που δεν υποκύπτει. Σ’αυτούς ανήκει» είπε ο Ι. Λαδάς, Δ/ντης τότε του ΕΑΤ-ΕΣΑ, στο Θεοφιλογιαννάκο.
7. Στη φυλακή ο Παναγούλης αποκάλυψε μια άλλη πτυχή της πολυσύνθετης προσωπικότητάς του. Τα ποιήματά του και ιδίως οι μοναδικές συνθήκες πόνου και βασανιστηρίων που τα συνέγραψε, αποκαλύπτουν μια «σπάνια αγωνιστική ευαισθησία», κατά το Βασίλη Βασιλικό και μία «στοιχειώδη τελειότητα» κατά τον ΠΠ Παζολίνι. Από το κολαστήριο της κράτησης του κραυγάζει «θέλω να νικήσω αφού δεν μπορώ να νικηθώ». Και παραπέρα: « Ζωντάνεψα τους τοίχους, φωνή τους έδωσα. Κι οι δεσμοφύλακες ζητούσαν να μάθουν που βρήκα την μπογιά……ψάξανε παντού, όμως μπογιά δεν βρήκαν. Γιατί στιγμή δεν σκέφτηκαν στις φλέβες μου να ψάξουν» και «Μη κλαις για μένα, ας ξέρεις πως πεθαίνω, να με βοηθήσεις δεν μπορείς. Μα δες εκείνο το λουλούδι, για κείνο (που) μαραίνεται σου λέω. Να το ποτίσεις» όπως και το «πάλης ξεκίνημα νέοι αγώνες, οδηγοί της ελπίδας οι πρώτοι νεκροί. Όχι άλλα δάκρυα κλείσαν οι τάφοι, λευτεριάς λίπασμα οι πρώτοι νεκροί», που έγινε ένα από τα ωραιότερα και δημοφιλέστερα αντιχουντικά θούρια από το μεγάλο μουσικοσυνθέτη Μ. Θεοδωράκη.
Σωστά ο Αλ. Παναγούλης χαρακτηρίστηκε ο κορυφαίος αγωνιστής και βάρδος του αντιδικτατορικού αγώνα.
8. Σήμερα, ο ανδριάντας του, στη στάση της απολογίας του στο Στρατοδικείο της Αθήνας, που έκλεισε στις 7.11.68 με το συγκλονιστικό «πιστεύω ότι το ωραιότερο κύκνειο άσμα κάθε πραγματικού αγωνιστή της δημοκρατίας είναι ο επιθανάτιος ρόγχος μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα της τυραννίας. Αυτή την θέση μου επιφυλάσσετε και την αποδέχομαι» στέκεται υπερήφανα στο κέντρο της Αθήνας. Εκεί που η νέα γενιά ιδίως έδινε, δίνει και θα δίνει τους αγώνες για τη δημοκρατία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Μνημείο τιμής και ευγνωμοσύνης των συντρόφων του, αυτών που συνυπέφεραν μαζί του, αυτών που τον γνώρισαν και τον έζησαν, αλλά και όλου του λαού της Ελλάδας που δεν ανέχθηκε ποτέ και δεν συμβιβάστηκε με οποιασδήποτε μορφής τυραννίες. Βωμός τυραννοκτονίας και ελευθερίας στη καρδιά της γενέτειρας και του λίκνου της δημοκρατίας, δείχνοντας το δρόμο της τιμής και τους καθήκοντος, εσαεί.
Αθήνα 31.1.2012
