Γράφει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΓΙΑΝΝΗΣ
To αλκοόλ είναι μια ιδιαίτερα επικίνδυνη εξαρτησιογόνος ουσία, ιδίως όταν καταναλώνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ σε μεγάλες δόσεις μπορεί να προκαλέσει κώμα ή ακόμη και θάνατο.
Η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών
Το αλκοόλ (αιθυλική αλκοόλη ή οινόπνευμα) προκαλεί ´ευφορία´ και καταναλώνεται με τη μορφή οινοπνευματωδών ποτών. Η γεύση, η οσμή και η ικανότητα των αλκοολούχων ποτών να προσφέρουν τεχνητή χαλάρωση, τα κάνουν ιδιαίτερα δημοφιλή σε άτομα κάθε ηλικίας και ιδίως σε περιόδους κάθε είδους γιορτών. Απορροφάται ταχύτατα από το στομάχι και διανέμεται γρήγορα στα ούρα και στο αίμα.
Η απορρόφηση από τον οργανισμό
Η αιθυλική αλκοόλη απορροφάται από τον γαστρεντερικό σωλήνα και κυρίως από το έντερο. Η ταχύτητα απορρόφησής του από τον οργανισμό και οι επακόλουθες βλάβες στην υγεία, εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, οι σημαντικότεροι των οποίων είναι:
• Η πληρότητα ή η κενότητα του στομάχου, αφού το γεμάτο στομάχι επιβραδύνει την απορρόφηση
• Το είδος της τροφής (οι λιπαρές τροφές και τα γαλακτοκομικά προϊόντα για παράδειγμα, επιβραδύνουν την απορρόφηση)
• Το είδος του ποτού, η ποσότητά του και η περιεκτικότητα σε αλκοόλη
Η απορρόφηση του οινοπνεύματος ολοκληρώνεται συνήθως σε χρόνο από 45 λεπτά μέχρι και 3 ώρες από την κατανάλωσή του. Οι μέγιστες συγκεντρώσεις οινοπνεύματος στο αίμα ανιχνεύονται 45-90 λεπτά μετά τη λήψη του ποτού. Η αλκοόλη, μετά την απορρόφησή της, κατανέμεται σε όλους τους ιστούς του σώματος. Κυρίως μέσω της πυλαίας φλέβας, η αλκοόλη μεταβολίζεται στο ήπαρ σε ποσοστό τουλάχιστον 90%, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό απομακρύνεται αμετάβλητο από τους νεφρούς, τους πνεύμονες, τους ιδρωτοποιούς αδένες ή το έντερο.
Ρυθμός απομάκρυνσης από τον οργανισμό
Ο ρυθμός μεταβολισμού της αλκοόλης (δηλαδή απομάκρυνσής της από τον οργανισμό) υπολογίζεται σε 0,1 γραμμάρια οινοπνεύματος, ανά κιλό σώματος, ανά ώρα (0,1g/Kg/h).
Mέσα στις πρώτες 12 ώρες από την κατανάλωση της αλκοόλης, μεταβολίζεται σε ποσοστό 70%, ενώ ολόκληρη η ποσότητα απομακρύνεται από τον οργανισμό μετά από περίπου 24 ώρες.
´Επίδραση οινοπνεύματος´ και ´μέθη´
Σύμφωνα με το νόμο, ένα άτομο βρίσκεται υπό την ´επίδραση οινοπνεύματος´ όταν, ´μετά από κατανάλωση οινοπνευματώδους ποτού εμφανίζει μείωση των σωματικών και πνευματικών ικανοτήτων του σε τρόπο ώστε, κάτι το οποίο επιχειρεί, να μην μπορεί να το εκτελέσει με την απαιτούμενη επιμέλεια και ακρίβεια´. Το όριο αυτό είναι 0,5 γραμμάρια οινοπνεύματος ανά λίτρο αίματος (ή 50mg/dl) και μπορεί να ξεπεραστεί με 500ml (ένα μεγάλο μπουκάλι) μπύρας, 200ml κρασιού, 60ml ούζου ή 55ml (ένα μικρό ποτήρι) ουίσκι.
Aντίθετα, με τον όρο ´μέθη´ νοείται ´η κατάσταση εκείνη στην οποία περιέρχεται ένα άτομο μετά από κατανάλωση οινοπνευματώδους ποτού, σε ποσότητα ικανή να το αποστερήσει, προσωρινά, από τον έλεγχο των σωματικών ή και πνευματικών λειτουργιών του ή να επηρεάσει αυτές, σε τέτοιο σημείο, ώστε να μπορεί να προξενήσει βλάβη σε άλλο άτομο ή ουσιώδη διατάραξη της δημόσιας τάξης´. Η οξεία μέθη χαρακτηρίζεται από διαταραχές μνήμης, προσανατολισμού, κρίσης, συνέργειας κινήσεων, ενώ επηρεάζεται η ομιλία και επιβραδύνονται οι αντιδράσεις. Σε πολύ μεγάλες καταναλώσεις, το οινόπνευμα λειτουργεί ως αναισθητικό, προκαλώντας καταστολή του κεντρικού νευρικού συστήματος, δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού (υπόταση, υποθερμία), καταστολή του αναπνευστικού κέντρου, αύξηση εφίδρωσης, έντονη διούρηση, κώμα, ακόμη και θάνατο.
Επίσης, επί ταυτόχρονης λήψης φαρμάκων ή άλλων ουσιών, οι επικίνδυνες συνέπειες του αλκοόλ μπορούν να εμφανιστούν σε πολύ χαμηλότερες συγκεντρώσεις από αυτές που προκαλούν συνήθως μέθη.
Αλκοολισμός και μορφές δηλητηρίασης
Ο όρος ´αλκοολισμός´ αναφέρεται για πρώτη φορά το 1840 από Ολλανδό γιατρό και σημαίνει δηλητηρίαση από αλκοόλ. Διακρίνονται δύο κύριες μορφές δηλητηρίασης με αιθυλική αλκοόλη, η οξεία και η χρόνια.
Α) Οξεία δηλητηρίαση
Η υπερκατανάλωση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει οξεία δηλητηρίαση, της οποίας τα συμπτώματα εντοπίζονται κυρίως στο κεντρικό νευρικό και το αναπνευστικό σύστημα και διαχωρίζονται στα παρακάτω στάδια:
Στάδιο 1: Το άτομο που έχει καταναλώσει αλκοόλ συμπεριφέρεται με μεγαλύτερη άνεση και αυτοπεποίθηση απ’ ό,τι συνήθως, έχει ελαφρά διέγερση και λογόρροια και εκτελεί γρηγορότερες χειρονομίες. Επίσης, ο χρόνος αντιδράσεως και η μνήμη ελαττώνονται, η αντίληψη αμβλύνεται, το άτομο αισθάνεται ότι δεν κουράζεται εύκολα και γίνεται περισσότερο αυθόρμητο ή και πρωτόγονο. Η συχνότητα και το βάθος της αναπνοής, αυξάνονται, ενώ η ισορροπία σε όρθια στάση αρχίζει να γίνεται προβληματική.
Στάδιο 2. Στο στάδιο αυτό παρατηρείται σχεδόν πλήρης απώλεια ελέγχου των πράξεων, λόγω καταστολής ανωτέρων εγκεφαλικών κέντρων. Το άτομο εμφανίζει διέγερση, πολλές φορές επικίνδυνη, ενώ είναι δυνατό να εκτελέσει ακόμη και αξιόποινες πράξεις. Παρατηρούνται, ακόμη, έμετοι, ταχυκαρδία, σιελόρροια, δυσκολία κίνησης των αρθρώσεων, ενώ σταδιακά εγκαθίσταται το πιο χαρακτηριστικό σύμπτωμα, που είναι η πτώση της θερμοκρασίας του σώματος (υποθερμία). Στο στάδιο αυτό διαταράσσεται σοβαρά ο ψυχισμός του ατόμου, με αποτέλεσμα ο μεθυσμένος να κλαίει, να γελά, να βρίζει, να προσεύχεται, να ερωτοτροπεί ή να ξεσπά στο περιβάλλον του για ασήμαντη αφορμή.
Στάδιο 3. Στο τρίτο στάδιο η πιο χαρακτηριστική εκδήλωση είναι η ολοκληρωτική απώλεια της συνείδησης.
Ο μεθυσμένος περιλούζεται από άφθονους ιδρώτες, οι κόρες των οφθαλμών είναι διεσταλμένες και εμφανίζεται διαταραχή της αναπνοής. Παρατηρείται, ακόμη, μεγάλη πτώση της θερμοκρασίας του σώματος, πτώση της πίεσης του αίματος, πλήρης κατάργηση των αντανακλαστικών, ενώ το άτομο πέφτει σε κώμα.
Στάδιο 4. Στο τελευταίο στάδιο της οξείας δηλητηρίασης, τα παραπάνω συμπτώματα επιδεινώνονται δραματικά, ενώ επέρχεται ο θάνατος από παράλυση του κέντρου της αναπνοής. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η συγκέντρωση της αλκοόλης στο αίμα του ατόμου, συνήθως υπερβαίνει τα 350mg/dl.
Η ποσότητα αλκοόλ που απαιτείται ώστε να προκληθεί δηλητηρίαση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, που περιλαμβάνουν το ύψος, την ηλικία, το βάρος κ.λ.π. (παγκόσμια υπολογιστική μέθοδος Promil), ενώ οι έφηβοι και όσοι δεν έχουν εμπειρία στην κατανάλωση οινοπνεύματος είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι. Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι μερικές φορές, στην οξεία δηλητηρίαση, μετά από λήψη μεγάλης ποσότητας οινοπνεύματος σε μικρό χρονικό διάστημα, είναι πιθανό να συμβεί ραγδαία εκδήλωση των συμπτωμάτων και μετάπτωση στα τελευταία στάδια, χωρίς να είναι δυνατός ο διαχωρισμός των πρώτων σταδίων και να επέλθει ο θάνατος ακόμη και σε συγκεντρώσεις αρκετά μικρότερες από 300mg/dl.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η μεταφορά του ατόμου με συμπτώματα μέθης στο πλησιέστερο νοσοκομείο, θα πρέπει να γίνει χωρίς την παραμικρή καθυστέρηση.
Β) Χρόνια δηλητηρίαση
Το οινόπνευμα προσβάλλει κάθε ζωντανό ανθρώπινο κύτταρο. Με τη χρόνια λήψη οινοπνεύματος διαταράσσεται η λειτουργικότητα του νευρικού συστήματος, του ήπατος, της καρδιάς, αλλά και της ψυχικής υγείας του ατόμου. Ως ´αλκοολισμός´ νοείται το σύνδρομο εξάρτησης (εθισμού) από το οινόπνευμα, που εγκαθίσταται μετά από μακροχρόνια κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλης.
Κατά το χρόνιο αλκοολισμό, παρατηρείται πλήθος αλλοιώσεων σε διάφορα όργανα, αλλά και παθολογικών εκδηλώσεων, όπως:
• Από το ήπαρ (λιπώδης εκφύλισηαλκαλική ηπατίτιδακίρρωση ήπατος)
• Από την καρδιά (αλκοολική μυοκαρδιοπάθεια, υπερτροφία)
• Από τους νεφρούς (νεφροσκλήρυνση)
• Από το πεπτικό (γαστρίτιδες, πρωινοί έμετοι, πόνος, διάρροιες)
• Από το νευρικό (ψυχώσεις, παραλήρημα, ψευδαισθήσεις, παραισθήσεις, αλκοολική εγκεφαλοπάθεια)
• Aλλες επιδράσεις (καρκίνος του πεπτικού και του
αναπνευστικού, διαταραχές του μεταβολισμού, των ενδοκρινών αδένων και της βιοχημικής σύνθεσης του αίματος, μειωμένη σεξουαλική ικανότητα, προβλήματα υγείας σε νεογνά κ.λ.π.)
Ο θάνατος στον χρόνιο αλκοολικό μπορεί να οφείλεται σε διάφορες αιτίες, όπως η υπερβολική λήψη οινοπνεύματος, η πνιγμονή (απόφραξη αεροφόρων οδών), η υποθερμία (σε ψυχρά περιβάλλοντα), η εγκεφαλική αιμορραγία ή άλλες οργανικές βλάβες που προκαλούνται από την κατάχρηση του αλκοόλ. Η θεραπεία του χρόνιου αλκοολισμού είναι μια δύσκολη υπόθεση που θα πρέπει να ξεκινά από το ίδιο το άτομο, με την αποδοχή του προβλήματος, και να συνεχιστεί με τη συμπαράσταση τόσο της οικογένειας και των επαγγελματιών υγείας, όσο και ειδικών ομάδων ψυχολογικής βοήθειας και υποστήριξης.
Διαγνωστικά κριτήρια αλκοολισμού
Τα κριτήρια που έχει θέσει η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας για τη διάγνωση της εξάρτησης από το οινόπνευμα είναι:
1. Ανοχή (η ανάγκη συνεχώς αυξανόμενης λήψης αλκοόλ)
2. Στέρηση, αν δεν γίνει λήψη αλκοόλ (εκδήλωση ναυτίας, εμετού, πονοκεφάλων κ.α.
3. Ανεπιτυχείς προσπάθειες διακοπής
4. Κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ για μεγάλο χρονικό διάστημα
5. Συνεχιζόμενη χρήση, παρά τα προβλήματα υγείας εξαιτίας του αλκοόλ
6. Περιορισμός κοινωνικών και επαγγελματικών δραστηριοτήτων
Eλεγχος κατανάλωσης αλκοόλης
Ο έλεγχος της ποσότητας αλκοόλης που έχει καταναλώσει κάποιο άτομο γίνεται συνήθως με δύο μεθόδους:
Α) Ανίχνευση οινοπνεύματος στον εκπνεόμενο αέρα (αλκοτέστ). Η εκτίμηση της ποσότητας αλκοόλ είναι αδρή και ημιποσοτική.
Β) Ποσοτικός προσδιορισμός των επιπέδων αιθανόλης στα βιολογικά υγρά (αίμα, ούρα), που είναι και η ακριβέστερη μέθοδος.
Επίλογος
Οι Ιάπωνες λένε: ´πρώτα το άτομο παίρνει ένα ποτό, μετά το ποτό παίρνει ένα άλλο ποτό και στη συνέχεια το ποτό παίρνει το άτομο´.
Σήμερα στην Ευρώπη υπάρχουν περισσότερα από 40 εκατομμύρια αλκοολικοί (πολύ περισσότεροι από τους ναρκομανείς), τα παιδιά σε όλες τις χώρες και ιδίως στην Ελλάδα έρχονται σε όλο και μικρότερη ηλικία σε επαφή με το οινόπνευμα, ενώ το 40% των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ.
Το πρόβλημα εισβάλλει ύπουλα και επηρεάζει σοβαρά τις ζωές τόσο των ίδιων των αλκοολικών, όσο και των ανθρώπων που βρίσκονται γύρω τους.
Η αυστηρή τήρηση των νόμων για τη διάθεση οινοπνευματωδών ποτών, η σωστή ενημέρωση, κυρίως των παιδιών και των εφήβων, καθώς και η εγρήγορση για τη άμεση αναγνώριση των συμπτωμάτων, πριν η χρήση μετατραπεί σε εξάρτηση, θα πρέπει να είναι οι κυριότερες προληπτικές ενέργειες, ώστε η κοινωνία να πάψει να θρηνεί αθώα θύματα, που καθημερινά θυσιάζουν τις ζωές τους στο βωμό της κατάχρησης του αλκοόλ.
