Γράφει η ΙΩΑΝΝΑ ΝΥΣΤΑΖΑΚΗ*
Η εφηβεία είναι η περίοδος της μετάβασης από την παιδική στην ώριμη ηλικία και έχει για Κέντρο της την ήβη. Για να πούμε όμως την αλήθεια τα όριά της είναι ασαφή.
Μια εικόνα που πιθανόν να μας φέρνει κοντά στο τι είναι εφηβεία είναι η εικόνα της γέννησης. Η εφηβεία θα μπορούσε να είναι μια δεύτερη γέννηση με το κόψιμο του ομφάλιου λώρου ( η εξάρτηση από την οικογένεια) σταδιακά από τον ίδιο τον έφηβο. Αυτή η δεύτερη γέννηση δίνει στους εφήβους τη δυνατότητα, αργότερα να μπορέσουν να ζήσουν ως αυτόνομα άτομα με δικές τους επιθυμίες, αναλαμβάνοντας πλήρως τις υποχρεώσεις τους.
Στην προσπάθεια τους αυτή αρκετοί έφηβοι εκδηλώνουν συμπεριφορές ή επιδίδονται σε δραστηριότητες που μπορεί να προκαλέσουν ζημιά στο περιβάλλον ή και στον εαυτό τους.
Τα επικίνδυνα «παιχνίδια» και άλλες δραστηριότητες που μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρά ατυχήματα και τραυματισμούς, η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, οι συχνές απουσίες, η χαμηλή βαθμολογία και γενικότερα η δυσκολία προσαρμογής στο σχολείο, οι απόπειρες αυτοκτονίας καθώς και η επιθετική – αντικοινωνική συμπεριφορά ανήκουν στις αποκλίνουσες εκδηλώσεις.
Μελέτες και έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί τις τελευταίες δεκαετίες επιβεβαιώνουν τη θεωρία «των προβληματικών συμπεριφορών» που υποστηρίζει ότι κάποια προβληματική συμπεριφορά δεν εμφανίζεται μεμονωμένα αλλά ως μέρος ενός συμπλέγματος προβληματικών συμπεριφορών διαφόρων τύπων. Συνήθως οι μαθητές που εκδηλώνουν κάποια από τις συμπεριφορές υψηλού κινδύνου μοιράζονται ορισμένα κοινά κοινωνικά και ψυχολογικά χαρακτηριστικά π.χ. το φύλο.
Το φύλο αποτελεί ισχυρότατο προσδιοριστικό παράγοντα σε όλες τις συμπεριφορές υψηλού κινδύνου. Στα αγόρια εμφανίζονται συχνότερα, διαταραχές συμπεριφοράς που χαρακτηρίζονται από παρορμητικότητα και επιθετικότητα, χρήση ναρκωτικών, χαμηλή σχολική επίδοση, ατυχήματα και τραυματισμοί, ενώ τα κορίτσια έχουν περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν διαταραχές που σχετίζονται με το σώμα τους και τη συναισθηματική τους κατάσταση, όπως είναι τα ψυχοσωματικά ενοχλήματα, η καταθλιπτική διάθεση και η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά (απόπειρες αυτοκτονίας).
Επίσης η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών κυρίως των παράνομων, συνδέεται σημαντικά με την εκδήλωση των περισσότερων άλλων μορφών συμπεριφοράς υψηλού κινδύνου π.χ. οι έφηβοι μαθητές που έχουν κάνει χρήση έστω και μια ? δύο φορές οποιασδήποτε παράνομης ουσίας έχουν αυξημένες πιθανότητες να καπνίζουν, να πίνουν, να εκδηλώνουν αντικοινωνική συμπεριφορά, να έχουν χαμηλές σχολικές αποδόσεις και να έχουν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας.
Για τους περισσότερους εφήβους κάποιες από τις διαταραχές αυτές (εφόσον δεν έχουν ένταση, διάρκεια , ακρότητα) συνδέονται με το εξελικτικό στάδιο της εφηβείας και στη συνέχεια περιορίζονται ή και εξαλείφονται. Σε άλλους όμως αποτελούν πρόωρους προγνωστικούς δείκτες για τη διατήρηση και την επιδείνωση αυτών, στην ενήλικη ζωή.
Άσχετα με την έκβαση που πιθανόν να έχουν αυτές οι εκδηλώσεις υπάρχουν θεσμοί που μπορούν να υποστηρίξουν και να βοηθήσουν τον έφηβο (οικογένεια ? σχολείο). Παρόλο που στη ζωή των εφήβων φαίνεται ότι προοδευτικά περιορίζονται οι επιδράσεις της οικογένειας και του σχολείου, εντούτοις αυτοί οι δύο χώροι κοινωνικοποίησης εξακολουθούν να παίζουν πρωταρχικό ρόλο.
Ιδιαίτερη σημασία στην προσπάθεια υποστήριξης των εφήβων στα πλαίσια του σχολείου, έχει η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών (υπάρχουν ειδικά προγράμματα στην Αγωγή Υγείας), έτσι ώστε από τη μία να μπορούν ν? αναγνωρίζουν έγκαιρα τα χαρακτηριστικά κινδύνου και να παραπέμπουν τον έφηβο μαθητή σε οργανωμένες ? εξειδικευμένες δομές και από την άλλη να μπορούν να εφαρμόζουν προγράμματα πρόληψης που έχουν ως στόχο να συμβάλλουν στην ανάπτυξη στάσεων και συμπεριφορών που θα επιτρέψουν στον έφηβο να αποκτήσει αυτονομία, να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις επιρροές που δέχεται να μπορεί να διαχειρίζεται τις δύσκολες καταστάσεις που παρουσιάζονται, να μπορεί να αποφασίζει συνειδητά και υπεύθυνα για τη ζωή του.
Συγκεκριμένα για το χρονικό διάστημα 2009 – 2010 το Κέντρο Πρόληψης Εξαρτησιογόνων Ουσιών σε συνεργασία με τον Οργανισμό κατά των Ναρκωτικών ΟΚΑΝΑ και την Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης διοργανώνουν Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στο Παιδαγωγικό Υλικό «Συζητήσεις Εφήβων» για την Ψυχική Υγεία και τις Διαπροσωπικές Σχέσεις.
Το Σεμινάριο απευθύνεται σε Εκπαιδευτικούς Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που διδάσκουν στην Γ? Γυμνασίου και στο Λύκειο και επιθυμούν να εφαρμόσουν το Παιδαγωγικό Υλικό στους μαθητές τους.
Το Πρόγραμμα περιλαμβάνει 18ωρο Εκπαιδευτικό Σεμινάριο (από 19/11 έως 3/12) που σαν σκοπό έχει την γνωριμία και την εξοικείωση των συμμετεχόντων με το υλικό και Ατομικές Συναντήσεις Στήριξης που σαν σκοπό έχουν την υποστήριξη των καθηγητών σε τυχόν δυσκολίες που αντιμετωπίζουν από την εφαρμογή του υλικού.
Στόχος του Προγράμματος είναι η εκπαίδευση και η υποστήριξη των εκπαιδευτικών στην ανάπτυξη προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών τους. Πιο συγκεκριμένα επιμέρους στόχοι του υλικού είναι:
– Η ενθάρρυνση των μαθητών για την έκφραση θεμάτων που τους απασχολούν στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
– Ο προβληματισμός τους σε υγιείς τρόπους διαχείρισης των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν.
– Η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των μαθητών έτσι ώστε να μπορούν να οριοθετούν τις σχέσεις τους με τους άλλους και να μπορούν να επιλέγουν εμπειρίες που δεν θα τους εγκλωβίζουν σε συναισθηματικά ή άλλα αδιέξοδα.
Συντονίστριες Προγράμματος Νυσταζάκη Ιωάννα, κοινωνική λειτουργός και Τερεζάκη Αλεξάνδρα, κοινωνιολόγος στελέχη του Κέντρου Πρόληψης.
Οι δηλώσεις συμμετοχής θα γίνονται στην κα Μαρματάκη Αρετή, υπεύθυνη Αγωγή Υγείας της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Χανίων έως την Τετάρτη 18 Νοεμβρίου στα τηλέφωνα 2821027556 και 697600475 καθώς και agygeias@dide.chan.sch.gr
*κοινωνική λειτουργός, τ. εκπαιδευτικός
ΑΤΕΙ Κρήτης,
στέλεχος Πρόληψης
