Ενα κομμάτι ξεχωριστό της Μαδάρας και των Λευκών Ορέων. Θρονιασμένο στην αγκαλιά του θεόρατου βουνού, καθισμένο, θαρρείς, στα γόνατά του, τραγουδεί
τα μυστικά του γίγαντα βουνού που ορθώνεται πάνω του.
Ο Βοριάς που χύνεται τον κατήφορο απ? τις κορφές προς τη θάλασσα του Λιβυκού, πλημμυρίζει τις καρδιές των Ανωπολιτών με βουνίσιο άρωμα και οξυγόνο, με παλμό και δύναμη και τους δονίζει με τις ιστορικές χορδές και του Δασκαλογιάννη τη δόξα.
Απ? τον Νοτιά, η Αγία Αικατερίνη αγναντεύει σε βάθος το πέλαγος απ? την Ανατολή ως τη Δύση κι από τη μια άκρη ως την άλλη την Κρήτη και στέκει ακοίμητος φρουρός και βιγλάτορας.
Απλωμένο το χωριό στον κάμπο και στολισμένο με ελιές και πεύκα, θαρρείς και είναι στεφάνι στο μεγαλείο της τιμής και της δόξας.
Από τα βάθη του χρόνου μια ξεχασμένη πολιτεία κείτεται σιωπηλά και σκεπάζει τη λησμονημένη ύπαρξή της. Εκεί, συντροφιά με την Αγία Αικατερίνη πορεύεται στον χρόνο και σφιχταγκαλιάζει την παλιά της δόξα. Εκεί, στην απόλυτη σιωπή. Απλωμένη ως πέρα καταγράφει μυστικά την πορεία του χθες και του προχθές. Και συ, διαβάτης του τόπου, σιωπηλός περιπατητής, περιπλανιέσαι απάνω στις πέτρες και τα σωρουλιασμένα ερείπια που περισφίγγουν τα μυστικά της κοιμωμένης πολιτείας. Σαν θάλασσα τα βράχια σκεπάζουν και σφίγγουν πιεστικά τη σιωπή της.
Το ρημαγμένο τείχος ορθώνει κατά διαστήματα την ύπαρξή του και μαζί με τα υπολείμματά του χαράζει τη γραμμή του και αποδεικνύει τον ρόλο και τη σημασία του.
Τραγικό τοπίο που το χαρακτηρίζει η απάθεια και η εγκληματική αδιαφορία για τη μυστική του πορεία στο πέρασμα των χρόνων.
Τα απομεινάρια που συναντάς στο ανέβασμα για την Αγία Αικατερίνη σου δηλώνουν κι αυτά για τη βαθιά ιστορική πορεία του τόπου. Κι ο κάμπος από εδώ, απλώνεται σαν πιάτο μπροστά σου και τον σκεπάζει το μολύβι της ελιάς και το πράσινο του πεύκου και του κυπαρισσιού και μαλακώνει η ματιά και η σκέψη σου.
Σεντόνι πολύχρωμο ο κάμπος, κάτω από τις θεόρατες βουνοκορφές που επιβάλλουν την παρουσία τους και επιτάσσουν τη ματιά και τη σκέψη σου.
Στο κέντρο του χωριού η μαρμάρινη μορφή του Δασκαλογιάννη σε καθηλώνει και πλημμυρίζει τον νου και την καρδιά σου με δέος και σκέψη. Η αετίσια ματιά του, η νοσταλγική του σκέψη και ο οραματισμός του σε καθοδηγούν και σου δείχνουν τον δρόμο μπροστά, σου δείχνουν την ανηφόρα και το ανέβασμα σε πιο πάνω επίπεδα. Οδηγός και καθοδηγητής, εκφραστής του υψηλού, του περήφανου και του ωραίου.
Εκεί στην πλατεία του χωριού ριζωμένος, θαρρείς, βαθιά σαν τον κορμό τεράστιου δέντρου, σου δείχνει όχι μόνο το χθες, μα και το χρέος στο σήμερα. Εκεί, όρθιος, αγέρωχος και περήφανος. Εκεί, χωρίς λόγια σου δείχνει το ανώτερο, το μεγάλο και το πιο ψηλό ιδανικό. Κοντά στην πλατεία ένα τμήμα τοίχου, τρία πέτρινα σκαλοπάτια, το στόμιο του πηγαδιού και μια στέρνα νερού και μια γούρνα είναι τ? απομεινάρια της ένδοξης κατοικίας του ήρωα και είναι αρκετά αυτά για να τονίζουν την ιερότητα του χώρου.
Κι όταν την τραγική εκείνη ώρα ο ´σκύλος´ έκοβε του δασκάλου, κομμάτια ? κομμάτια το κορμί, εκείνος ανέβαζε τη ματιά του πιο πάνω σαν να μην τον άγγιζε πόνος κι αγνάντευε μακριά πέρα στο αύριο.
Κι ο ´σκύλος´ που περίμενε να δει τον δάσκαλο να σκύψει, του ήρθε παραζάλη και ξεφώνιζε: ´Ανάθεμά σε μωρέ γιαούρι σε νίκησα μωρέ γή με νίκησες;´.
Ναι, έτσι είναι. Οι μεγάλες ψυχές δεν σκύβουνε δεν υποτάσσονται. Έτσι και ο Δασκαλογιάννης, αγνάντευε πέρα, μπροστά από το σήμερα στο αύριο. Έτσι, όπως οι κορφές πάνω από το χωριό του αγναντεύουν τα πέρατα. Έτσι!…
Τούτος ο τόπος, μπαλκόνι της Κρήτης, βίγλα και μετερίζι, αγναντεύει τα πέρατα και σφιχταγκαλιάζει τη δόξα και το μεγαλείο της Κρήτης.
Και σε κατοπινούς καιρούς αυτός ο αέρας της μεγαλοσύνης έδινε φτερά στους ανθρώπους της Ανώπολις, όπως ο Καραβίτης και άλλοι πολλοί που ήταν παρόντες στα προσκλητήρια των αγώνων και της τιμής.
Τόπος ποτισμένος με αίμα και δόξα!
Και στον περίγυρο του χωριού, όταν περπατήσεις και συναντήσεις το φαράγγι θα σταθείς κι εδώ για λίγο, μπροστά στο μεγαλειώδες τούτο θέαμα. Για να το περάσεις κάποτε έπρεπε να πάρεις το οφιδωτό καλντερίμι και να φτάσεις στον πάτο και στη συνέχεια την ανηφόρα της άλλης πλευράς. Και σαν ανεβείς το φαράγγι ο Αϊ Στράτηγος που στέκει φρουρός εκεί σε περιμένει να προσκυνήσεις και να πάρεις την ευλογία και τη χάρη του. Εκεί για αιώνες στέκει δικαστής και μοιράζει το δίκιο και τιμωρεί την αδικία. Ελέγχει τους περαστικούς, ντόπιους και ξένους, νοικοκυραίους και κλέφτες και ζυγιάζει τις ψυχές στα έργα και στις πράξεις τους.
Φοβερός κριτής και αλίμονο σε κείνον που δεν ομολογήσει την αλήθεια. Εδώ στον Αϊ Στράτηγο οι ζωοκλέφτες έπρεπε να ξεκαθαρίσουν τη θέση τους και να ομολογήσουν τον παρακάτω όρκο:
«Ως ξεχωρίζει η χέρα μου απ? την εικόνα τ? Αγίου,
ετσά να ξεχωρίσει η ψυχή μου απού
το κορμί μου και απού το Θεό,
να μην έχω να κάμω με το Θεό,
παρά ώρα θανάτου μου
να περνά το τάγμα του διαόλου
να πάει την ψυχή μου,
ανέ γνωρίζω ή κατέω,
έργο ή βουλή για τα ωζά σου».
Ο Αϊ Στράτηγος ήταν και φίλος, όπως λέει το τραγούδι: «Και με τον Αϊ Στράτηγο είχα φιλιά μεγάλη και χάρισέ μου ο Αϊ Στράτηγος ένα μεγάλο δώρο, του παραδείσου τα κλειδιά…».
Ήταν, όμως και αυστηρός τιμωρός που δεν τολμούσε κανείς να βάλει τη χέρα του πάνω στην εικόνα του και να πει ψέματα.
Ήταν έτσι όπως έπρεπε και ταίριαζε να είναι στον τόπο και στην εποχή του.
Με κολλημένη τη ματιά στους γύρω τόπους και στα γιγάντια βουνά που ορθώνονται πλάι σου και μεγαλώνουν θαρρείς και τη δική σου ύπαρξη με το ιστορικό βάθος του χθες και του προχθές που πλημμυρίζει την ψυχή και την καρδιά σου, υποκλίνεσαι με δέος στη μεγαλοσύνη και το πνεύμα του τόπου.
Ταπεινός προσκυνητής στο μεγαλείο και στη δόξα σου
Γιάννης Γαλανάκης
