Tης ΣΟΦΙΑΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΑΠΕ-ΜΠΕ
Οταν τον Ιούνιο του 1954, ο Γιουγκοσλάβος στρατάρχης, Γιόσιπ Μπροζ Τίτο, κυρίαρχη φυσιογνωμία της εποχής, επισκεπτόταν την Αθήνα, οι μνήμες από τη βοήθεια που παρείχε η Γιουγκοσλαβία στους αντάρτες του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα, ήταν ακόμη νωπές στο μυαλό του τότε Ελληνα μονάρχη Παύλου Β´.
Ωστόσο, όταν οι δυο τους κάθισαν στο ίδιο τραπέζι, στο πλαίσιο γεύματος που παρέθεσε ο τέως βασιλιάς στον τότε πρόεδρο της Γιουγκοσλαβίας, η όποια συζήτηση γύρω από το θέμα “πνίγηκε” σε άφθονο “Μεταξά” και κρασί από τους καλύτερους ελληνικούς αμπελώνες.
Γερές δόσεις μουσακά, χωριάτικη σαλάτα, γεμιστά λαχανικά στον φούρνο, τηγανητές μελιτζάνες και κολοκυθάκια “παρέσυραν” τους ομοτράπεζους σε γαστριμαργικές? παρεκτροπές, με επισφράγισμα ένα κομμάτι μπακλαβά, συνοδευόμενο από μπόλικο σιρόπι και κρέμα από φρέσκο γάλα Ολύμπου.
Στο τραπέζι που στρώθηκε στο Μέγαρο Μαξίμου -ο στρατάρχης Τίτο, έχοντας στα δεξιά του τον μονάρχη Παύλο, στ? αριστερά του τη σύζυγό του Φρειδερίκη και αριστερά αυτής τον Κωνσταντίνο Καραμανλή- η συζήτηση κινήθηκε γύρω από ζητήματα, μάλλον συνηθισμένα σε τέτοιου είδους συναντήσεις: Τη γενικότερη κατάσταση στον πλανήτη, τις διμερείς σχέσεις κ.λπ.
Ο Τίτο έφτασε στην Αθήνα με το θρυλικό γιοτ του “Galeb”, την πλωτή του κατοικία, όπου συχνά δεξιωνόταν ηγέτες της εποχής και πάνω στην οποία λέγεται πως ο Γιουγκοσλάβος ηγέτης πήρε ορισμένες από τις σημαντικότερες αποφάσεις για το μέλλον, όχι μόνο της ίδιας του της χώρας, αλλά και του πλανήτη την εποχή εκείνη.
Το τραπέζι του Τίτο με τον τότε βασιλιά της Ελλάδας είναι ένα μόνο από τα πολλά γεύματα του προέδρου της Γιουγκοσλαβίας, με ηγέτες -και όχι μόνο- της εποχής του, που περιλαμβάνονται σ´ ένα ιδιαίτερο βιβλίο μαγειρικής της Anja Drulovic, με τίτλο: “Tito´s Cookbook” (εκδ. Laguna).
Οι συνταγές και τα μενού που απολάμβανε ο Τίτο -είτε ως προσκεκλημένος είτε ως οικοδεσπότης- και τα οποία περιλαμβάνονται στο βιβλίο, βασίστηκαν σε στοιχεία του Μπράνκο Τρμπόβιτς, ενός χημικού, ο οποίος πέρασε όλη του τη ζωή στο πλευρό του Γιουγκοσλάβου ηγέτη, εξετάζοντας την ποιότητα των τροφίμων που απολάμβαναν ο ίδιος και η τελευταία σύζυγός του, Γιοβάνκα.
Με τον ίδιο τρόπο που, σήμερα, πολιτικοί αλλά και επιχειρηματίες χρησιμοποιούν τη γαστρονομία ως “κλειδί” για ν´ ανοίξουν την? πόρτα για κάποια συμφωνία ή να επιλύσουν τις μεταξύ τους διαφορές, έτσι και ο Τίτο χρησιμοποιούσε κάθε ευκαιρία που τού δινόταν στα γεύματα που παρακαθόταν για να επιτύχει τους όποιους σκοπούς του.
Ασυμβίβαστος? καλοφαγάς
Με το πάθος που ο Γιουγκοσλάβος στρατάρχης δινόταν στην πολιτική, με το ίδιο πάθος καθόταν σ´ ένα τραπέζι με καλό φαγητό και άφθονο κρασί- πολλές φορές, μάλιστα, χωρίς μέτρο, με αποτέλεσμα, έπειτα από πολλά, συνεχόμενα πλουσιοπάροχα γεύματα, να χρειάζεται να διανύει περιόδους δίαιτας ή τουλάχιστον υγιεινής διατροφής.
Η μεγάλη “αγάπη” του προέδρου της Γιουγκοσλαβίας ήταν το καλό, σπιτικό φαγητό, ενώ ιδιαίτερη αδυναμία είχε, επίσης, στα παραδοσιακά πιάτα της περιοχής του Ζαγκόριε, σε διάφορα είδη τυριών, το χοιρινό κρέας και τα λουκάνικα.
Μάλιστα, ο Τίτο απέφευγε τους γαστρονομικούς συμβιβασμούς κι έτσι, όταν δεν τού άρεσε κάποιο φαγητό, έβρισκε “διπλωματικούς” -αν μη τι άλλο- τρόπους, προκειμένου να βγει από τη δύσκολη θέση. Οταν κάποια φορά βρέθηκε στην Κίνα και τού προσφέρθηκε σπουργίτι, είπε, χαριτολογώντας, ότι, δεν μπορεί να το φάει, αφού αντιπροσωπεύει (το σπουργίτι) το? προλεταριάτο των πτηνών!
´Χαβιάρι με Στάλιν και Χρουστσόφ, μανιτάρια με συκώτι
χήνας με Κένεντι´
Στις 21 Σεπτεμβρίου 1944, ο Τίτο ταξίδεψε, με σοβιετικού τύπου αεροσκάφος, από το Βις στη Ρουμανία και από εκεί στη Μόσχα, προκειμένου να συναντήσει την άλλη ισχυρή φυσιογνωμία της εποχής, τον Ιωσήφ Βησαρριόνοβιτς Στάλιν και να καθορίσουν από κοινού τις συνθήκες υπό τις οποίες επρόκειτο ο Κόκκινος Στρατός να εμπλακεί στον πόλεμο στη γιουγκοσλαβική επικράτεια. Στο δείπνο, στο οποίο παρακάθισαν οι δύο ηγέτες, στην “ντάτσα” του Στάλιν, ο τελευταίος λέγεται πως μέθυσε τόσο πολύ τον ομοτράπεζό του Τίτο, που την επόμενη ημέρα μόλις που πρόλαβε να επιστρέψει για να δει τις ρωσικές δυνάμεις “να διασχίζουν ως παλιρροϊκό κύμα τα ρουμανικά σύνορα” και να ενώνουν δυνάμεις με τους Παρτιζάνους.
Τότε, το κόκκινο ρωσικό χαβιάρι, ο μαριναρισμένος οξύρρυγχος και τα κομμάτια κοτόπουλου “αλά ρούσκα”, συνοδευόμενα από βότκα και γεωργιανό κρασί, αλλά και το καλό κλίμα μεταξύ του “συντρόφου Στάλιν” και του “συντρόφου Walter”, όπως αποκαλούσαν τον Τίτο στην Κομμουνιστική Διεθνή, τίποτα δεν προμήνυε την “καταιγίδα” που έμελλε, μερικά χρόνια αργότερα, να σαρώσει τις σχέσεις τους.
Με χαβιάρι και συκώτι κότας, τυλιγμένο σε μπέικον, γεωργιανό κονιάκ και βότκα επισφραγίστηκε και η αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ της Γιουγκοσλαβίας και της ΕΣΣΔ, τον Ιούνιο του 1956, στο τραπέζι που παρέθεσε ο τότε Σοβιετικός ηγέτης, Νικίτα Χρουστσόφ, στη γιουγκοσλαβική αντιπροσωπία, με επικεφαλής τον Τίτο, που πραγματοποίησε πολυήμερη επίσκεψη (1 – 23 Ιουνίου), στη Σοβιετική Ενωση.
Λίγα χρόνια αργότερα, στις 17 – 25 Οκτωβρίου 1963, ο Τίτο επισκέφτηκε τις Ηνωμένες Πολιτείες κι έγινε ο πρώτος Σοσιαλιστής κρατικός ηγέτης που “πατούσε πόδι” στην Αμερική, μετά την κρίση των πυραύλων της Κούβας. Στο δείπνο που παρέθεσε ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι, στον Τίτο, την “τιμητική” τους είχαν τα μανιτάρια, με γέμιση από συκώτι χήνας, συνοδευόμενα -μεταξύ άλλων- από βραστά λαχανικά και φρουτοσαλάτα, σερβιρισμένη σε κούπα ανανά, για επιδόρπιο.
Μακαρόνια αλά Σοφία Λόρεν, ψαρόσουπα με λαχανικά για τη Λολομπριτζίτα, σασλίκ για την Ελίζαμπεθ Τέιλορ
Η αγάπη του ηγέτη της Γιουγκοσλαβίας για τον κινηματογράφο ήταν γνωστή, όπως και η πολύ καλή σχέση που διατηρούσε με την Ιταλίδα σταρ Σοφία Λόρεν και το σύζυγό της Κάρλο Πόντι, οι οποίοι και τον επισκέπτονταν συχνά σε κάποιο από τα σπίτια του ανά τη γιουγκοσλαβική επικράτεια κι απολάμβαναν τα μοναδικά γεύματά του.
Η Σοφία Λόρεν, κατά τις μαρτυρίες του προσωπικού του Τίτο, ξεχώριζε από όλους τους υπόλοιπους επισκέπτες για την απλότητά της, με την οποία προσέγγιζε το προσωπικό, ενώ συχνά δεν δίσταζε να “εξορμεί” στην κουζίνα, όχι σε αναζήτηση τροφής, αλλά για να προετοιμάσει κάποιο γεύμα.
Σε μια απ´ αυτές τις? εξορμήσεις, στο αποχαιρετιστήριο δείπνο που παρέθεσε ο Τίτο για την ίδια και τον Κάρλο Πόντι, στη Λευκή Βίλα του, η Σοφία Λόρεν μαγείρεψε μακαρονάδα με κόκκινη σάλτσα, την οποία συνόδευσε -μεταξύ άλλων με προσούτο, τυρί, ελιές και παγωτό και φρούτα για επιδόρπιο.
Μια άλλη Ιταλίδα σταρ, η Τζίνα Λολομπριτζίτα, κατά τη διάρκεια μιας σύντομης επίσκεψής της στη Γιουγκοσλαβία, τον Ιούνιο του 1972, παρακάθισε σε γεύμα που παρέθεσε γι´ αυτήν ο Τίτο.
Τηγανητό καλαμάρι, ψαρόσουπα με λαχανικά και παγωτό αγριοφράουλας ήταν ορισμένα μόνο από τα φαγητά που κοσμούσαν το τραπέζι που στρώθηκε προς χάριν της Ιταλίδας σταρ, η οποία, λάτρης της καλλιτεχνικής φωτογραφίας, απαθανάτισε τον Γιόσιπ Μπροζ και τη Γιοβάνκα σε διάφορες πόζες.
Από την πλευρά του, ο Γιουγκοσλάβος στρατάρχης, γνωστός θαυμαστής του “ωραίου φύλου” δεν έχασε την ευκαιρία να τραβήξει κι ο ίδιος ορισμένες φωτογραφίες της πανέμορφης ηθοποιού.
Μια άλλη περίφημη σταρ του παγκόσμιου καλλιτεχνικού στερεώματος, η Ελίζαμπεθ Τέιλορ, είχε την ευκαιρία να καθίσει, όχι μία, αλλά πολλές φορές, στο ίδιο τραπέζι με τον Γιουγκοσλάβο πρόεδρο.
Σ? ένα απ? αυτά τα περίφημα γεύματα, το καλοκαίρι του 1971, η Ελίζαμπεθ Τέιλορ και ο επίσης μεγάλος σταρ, Ρίτσαρντ Μπάρτον, ο οποίος τον καιρό εκείνο υποδύθηκε τον Τίτο στην ταινία “Sutjeska”, είχαν την ευκαιρία να γευτούν σασλίκ, στήθος γαλοπούλας, πατάτες boulangere, σπαράγγι σοταρισμένο σε βούτυρο και σαλάτα μαρούλι. Το γεύμα “έκλεισε” με φρέσκες αγριοφράουλες από τη Σουτιέσκα και κρασί από το Μόσταρ.
Βασιλιάδες, σάχηδες, μεγιστάνες του πλούτου, παγκοσμίου φήμης σκηνοθέτες του κινηματογράφου, ηθοποιοί, όλοι όσοι κάθισαν στο τραπέζι με τον Τίτο δεν μπόρεσαν ν´ αντισταθούν, αν όχι στην ομολογουμένως έντονη προσωπικότητά του, σίγουρα στα λουκούλλεια γεύματά του, με τον έντονο, πολλές φορές, πολιτικό συμβολισμό.
Αλλωστε, ποιος θα μπορούσε ν´ αντισταθεί σ´ ένα σκηνικό, με “πρωταγωνιστή” τον περίφημο -και πανίσχυρο τότε- Γιουγκοσλάβο πρόεδρο, καλό φαγητό, κρασί κι ένα πούρο ως επισφράγισμα ενός εξαιρετικού γεύματος;
