Γράφει ο ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΕΜΜ. ΒΕΡΓΑΝΕΛΑΚΗΣ*
´Το τι παίρνουν τα παιδιά
από την τηλεόραση και πόσο αυτή
τα επηρεάζει καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το πώς τα έχουν μάθει
οι γονείς τους να χρησιμοποιούν
την τηλεόραση´, συμπέρασμα έρευνας Πανεπιστημίου Stanford στις Η.Π.Α.
και Πανεπιστημίου Λονδίνου
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια ολοένα αυξανόμενη έκφραση ανησυχίας από γονείς και ειδικούς για την επιρροή, που πιθανώς να ασκεί επάνω στην επιθετικότητα των παιδιών, η βία που βλέπουν στην τηλεόραση αλλά και στα παιδικά πολεμικά παιχνίδια.
Παρότι η συγκεκριμένη μορφή βίας ανήκει στον χώρο του φανταστικού και θεωρείται συμβολική – εικονιστική εκφράζονται φόβοι για ενδεχόμενη ενθάρρυνση των παιδιών ως προς την άσκηση πραγματικής βίας.
Είναι πλέον σαφές, μετά από χρόνια μελετών, ότι η τηλεόραση θα μπορούσε να οξύνει κάποιο πρόβλημα που ήδη υπάρχει στο παιδί ή να δώσει κάποιες «ιδέες» για εγκληματικές πράξεις σε ένα παιδί που ήδη εμφανίζει αποκλίνουσα ή παραβατική συμπεριφορά.
Η «τηλεοπτική εξάρτηση» είναι μια σύγχρονη παιδική ασθένεια άκρως ανησυχητική καθώς δεν υπάρχουν ασφαλή ερευνητικά δεδομένα σχετικά με την εμφάνιση, τη συμπτωματολογία αλλά και την άμεση αντιμετώπιση των επιπτώσεων στην ψυχοσύνθεση του παιδιού βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Τα παιδιά πράγματι μιμούνται τις βίαιες ενέργειες προτύπων που εμφανίζονται τόσο στην οθόνη όσο και «εκ του φυσικού». Η επιρροή της παρατήρησης επιθετικών προτύπων είναι ιδιαίτερα έντονη, όταν το επιθετικό πρότυπο προβάλλεται ως επιτυχημένο. Κοινός τόπος θεωρούνται τα ακόλουθα: α) Οι βίαιες μέθοδοι είναι το μοναδικό και πιο διαδεδομένο μέσο που χρησιμοποιούν οι ήρωες για να πετύχουν επιθυμητούς στόχους.
β) Απαράδεκτες, κοινωνικά, μέθοδοι προβάλλονται ως επιτυχείς πολύ πιο συχνά από ό,τι κοινωνικώς παραδεκτές.
Στο θέμα αυτό σημαντικό ρόλο παίζει η αίσθηση του μέτρου (μέτρον άριστον) και η προσεκτική επιλογή των προγραμμάτων που θα παρακολουθήσει το παιδί αλλά και η πιστή τήρηση των χρονικών ορίων ως προς τη συγκεκριμένη ενασχόληση (γονικός έλεγχος ή εποπτεία) παρά αποφάσεις απόλυτες του τύπου «Ναι, να βλέπει τα πάντα» ή «Oχι, να μη βλέπει τίποτα».
Το παιχνίδι είναι ένα από τα κυριότερα παιδαγωγικά μέσα και συμβάλλει στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί από τη ζωή του αλλά κρίνεται απαραίτητη η τοποθέτηση ασφαλιστικών δικλίδων για τη σωστή διάπλαση του χαρακτήρα του καθώς τίθεται ένα βασικό ερώτημα σχετικά με την πρόσληψη του μεταδιδόμενου μηνύματος: π.χ. Όταν ο ήρωας πυροβολεί και σκοτώνει τον «κακό» τι μαθαίνει άραγε το παιδί; Ότι ο «κακός έχει κακό τέλος», ότι είναι καλό να σκοτώνεις τους «κακούς» ή κάτι άλλο;
Ο συνετός γονέας πρέπει να ζυγίσει όλες τις πλευρές και να συνεκτιμήσει όλες τις παραμέτρους προτού αποφασίσει αν θα απαγορεύσει ή όχι κάποια τηλεοπτικά προγράμματα ή παιχνίδια. Έτσι, λοιπόν, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι μπορούμε ανά πάσα στιγμή να παρέμβουμε στη χρήση της τηλεόρασης κάνοντας επιλογές. Δεν είμαστε παθητικά θύματα της τηλεόρασης. Μπορούμε να κάνουμε διάκριση ανάμεσα στην τελετουργική βία των κινουμένων σχεδίων ή των ταινιών και στην παρατεταμένη βάναυση βία ορισμένων σαδιστικών προγραμμάτων για ενηλίκους. Ας μάθουμε να χρησιμοποιούμε τον διακόπτη όχι μόνο για να ανοίγουμε την τηλεόραση αλλά και για να την κλείνουμε. Επίσης, οι γονείς πρέπει να συζητούν με το παιδί και να του εξηγούν τα προγράμματα που του προκαλούν ερωτήματα και προβληματισμούς.
Δυστυχώς, όμως, η τηλεόραση χρησιμοποιείται ως ηλεκτρονική «νταντά» για να απασχολεί τα παιδιά, ενώ οι γονείς δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για το τι βλέπουν αυτά αλλά και για το πώς σκέπτονται και νοιώθουν για αυτό που βλέπουν.
Τέλος, πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα πιο επιθετικά παιδιά είναι εκείνα που παρακολουθούν χωρίς καμία επίβλεψη τα πιο βίαια τηλεοπτικά προγράμματα και εθίζονται σε αυτά αλλά και πως πολλάκις οι μεγάλοι χρησιμοποιούν ως αποδιοπομπαίο τράγο καθετί καινούργιο που έρχεται στα Μ.Μ.Ε. για να δικαιολογήσουν τη δική τους παιδαγωγική αποτυχία.
*φιλόλογος
Βιβλιογραφία: Martin Herbert (καθηγητής Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Leicester Αγγλίας) «Ψυχολογικά προβλήματα παιδικής ηλικίας», Εφαρμοσμένη Ψυχολογία 1β, ελληνική έκδοση με επιμέλεια Ι. Ν. Παρασκευόπουλου (Ελληνικά Γράμματα)
