Γράφει ο δρ Βαγγέλης Α. Μπούρμπος
Γεωπόνος Ερευνητής Φυτοπαθολόγος?Οικοτοξικολόγος
Πριν πολλά χρόνια από τις στήλες τούτης της έγκριτης εφημερίδας είδε το φως της δημοσιότητας άρθρο του υποφαινόμενου με τίτλο «Χλωρίωση μια τρύπα στο νερό». Στο άρθρο αυτό τονίζονταν ιδιαίτερα η επικινδυνότητα για την υγεία του ανθρώπου της παρουσίας του Χλωρίου στο πόσιμο νερό.
Τώρα κι ενώ το Χλώριο εξακολουθεί να αποτελεί την κύρια μέθοδο απαλλαγής του πόσιμου νερού από μικρόβια και οργανική ουσία, πολλές έρευνες σε όλο τον κόσμο δείχνουν πως ακόμα και η χλωρίωση του νερού στις πισίνες, στα κολυμβητήρια, στα spa και στα υδρομασάζ αποτελεί σοβαρό κίνδυνο όχι μόνο για τους λουόμενους και κολυμβητές, αλλά και για τους απασχολούμενους με τη διαδικασία εφαρμογής της μεθόδου αυτής. Ας δούμε τα πράγματα με τη σειρά τους.
Το Χλώριο ανακαλύφθηκε το 1774 από τον Σουηδό χημικό Carl Scheele. Συμβολίζεται με τα γράμματα Cl. Το όνομά του προέρχεται από την ελληνική λέξη «χλωρός= πράσινος». Σήμερα βρίσκει ευρύτατη εφαρμογή σε όλο τον κόσμο. Παράγεται με ηλεκτρόλυση του νερού σε αλάτι. Θεωρείται ένα από τα κορυφαία εξυγιαντικά στοιχεία. Το Χλώριο σε αντίδραση με το νερό δίνει υποχλωριώδες (HOCl) και υδροχλωρικό οξύ (HCl). Η παραγόμενη ποσότητα σ? αυτά τα οξέα εξαρτάται από τη θερμοκρασία και την οξύτητα του νερού. Το υποχλωριώδες οξύ είναι το κύριο απολυμαντικό. Το μόριο ή τα ιόντα του Χλωρίου καταστρέφουν τα κυτταρικά τοιχώματα των μικροοργανισμών και τελικά αντιδρούν με τις πρωτεΐνες των τελευταίων δημιουργώντας τις γνωστές για τις καρκινογόνες ουσίες τις χλωραμίνες. Το πιο όμως επικίνδυνο είναι η παρουσία αμμωνιακών ενώσεων στο νερό οπότε οι χλωραμίνες σχηματίζονται ταχύτερα και σε μεγάλη συγκέντρωση. Αυτό καθεαυτό το χλώριο είναι πολύ τοξικό και χρησιμοποιήθηκε σε χημικούς πολέμους εξόντωσης των αντιπάλων. Ο διάσημος αυστριακός καθηγητής οικολογικής χημείας και γεωχημείας δρ Oto Huntsinger είχε πει πριν από χρόνια: «Ο Θεός δημιούργησε 91 στοιχεία, ο άνθρωπος 15 και ο Διάβολος μόνο ένα, το Χλώριο».
Για την απολύμανση του νερού στις πισίνες, στα κολυμβητήρια, στα spa και στα υδρομασάζ το Χλώριο χρησιμοποιείται με τις παρακάτω μορφές:
? Ως φυσικό αέριο. Η μορφή αυτή, που παλιά αποτελούσε τη βασική τεχνική για την εξυγίανση των δημόσιων πισινών εξαιτίας των προβλημάτων που μπορεί να προκαλέσει στους χρήστες και στο περιβάλλον, βρίσκει σήμερα πολύ περιορισμένη εφαρμογή.
? Ως υποχλωριώδες Νάτριο (NaOCl). Χρησιμοποιείται ευρέος τόσο στις δημόσιες όσο και στις ιδιωτικές πισίνες.
? Ως δισκία που περιέχουν την χλωριούχο ένωση τριχλωρο-σ-τριαζινετριόνη (trichloro-s-triazinetrione) και το σταθεροποιητή κυανουρικό οξύ (cyanuric acid).
? Ως κοκκώδης ένωση, που περιέχει διχλωρο-σ- τριαζινετριόνη (Dichloro-s- triazinetrione).
? Ως υποχλωριώδες Λίθιο.
? Ως χλωριούχο ασβέστιο που δεν περιέχει τον σταθεροποιητή κυανουρικό οξύ. Η μορφή αυτή είναι και η περισσότερο χρησιμοποιούμενη.
Το χλωριωμένο νερό και ιδιαίτερα όταν η χλωρίωση δεν γίνεται με τις προβλεπόμενες διαδικασίες και περιορισμούς αποτελεί εν δυνάμει αλλοιωτή του DNA και επομένως πιθανό παράγοντα καρκινογένεσης των κολυμβητών. Αρκούν 40 λεπτά κολύμβησης για να παρατηρηθούν οι εν λόγω αλλοιώσεις. Οι δυσμενείς αυτές επιδράσεις είναι συχνότερες στις κλειστές και κακώς αεριζόμενες πισίνες. Το νερό αυτό, όπως απέδειξε μελέτη που έγινε στις Κάτω χώρες, προκαλεί επίσης έντονα αναπνευστικά προβλήματα στους κολυμβητές ή λουόμενους. Παρατηρήθηκαν περιπτώσεις ιγμορίτιδας και βρογχίτιδας στο 40% των κολυμβητών. Στην Ιταλία σε 30 παιδιά ηλικίας κατά μέσο όρο 14 χρόνων παρουσιάστηκε άσθμα. Στο 14ο συνέδριο της ευρωπαϊκής εταιρίας πνευμονολογίας αναφέρθηκε, πως ο κίνδυνος να παρουσιάσουν τα παιδιά άσθμα είναι τριπλάσιος ακόμα και σ εκείνα που κολυμπούν σε ανοικτές πισίνες με χλωριωμένο νερό. Επιπλέον το χλωριωμένο νερό είναι ερεθιστικό για το δέρμα και μπορεί να προκαλέσει έκζεμα στα ευαίσθητα άτομα. Το Χλώριο αντιδρά με τις οργανικές ουσίες που υπάρχουν στο νερό και σχηματίζει τριαλομεθάνια (TriHaloMethanes ?ΤΗΜ) που είναι καρκινογόνα. Οι ενώσεις αυτές γνωστές και ως οργανοχλωριωμένες αποθηκεύονται στον λιπώδη ιστό του σώματος, στο στήθος, στο μητρικό γάλα και στο σπέρμα. Κατηγορούνται για πρόκληση καρκίνου στην ουροδόχο κύστη, στο παχύ έντερο, στα νεφρά, στο πάγκρεας, στο στήθος και στον οισοφάγο. Μπορούν επίσης να προκαλέσουν και διάφορα λεμφώματα. Υπάρχουν πολλές μελέτες, που δείχνουν πως το χλωριωμένο νερό ευθύνεται για ηπατικές διαταραχές, καρκίνο του στήθους και μελάνωμα στους άντρες. Το χλωροφόρμιο (Chloroforme) είναι μια τέτοια ένωση. Άλλα υποπροϊόντα που μπορούν να σχηματιστούν στο χλωριωμένο νερό είναι το βρωμοδιχλωρομεθάνιο (bromodichlorom?thane), το διβρωμο-χλωρομεθάνιο (dibromochlorom?thane), το βρωμοφόρμιο (bromoforme), τα αλοοξικά οξέα (acides haloac?tiques) και ιδιαίτερα το διχλωροοξικό και τριχλωροοξικό οξύ (acides dichloroac?tique και trichloroac?tique), τα αλοακετονιτρίλια (haloac?tonitriles, οι αλοϋδροξυφουρανόνες (halohydroxyfuranones) οι αλοκετόνες (haloc?tones) οι αλοαλδεΰδες (haloald?hydes) και άλλα. Αναφέρεται ότι έχουν ανιχνευτεί τουλάχιστον 177 οργανοχλωριωμένες ενώσεις στο μητρικό γάλα, στο σπέρμα, στο αίμα και σε άλλα μέρη του σώματος. Οι ενώσεις αυτές θεωρούνται ύποπτες για αποβολές, βλάβες στα νεφρά και στο συκώτι, προβλήματα αναπαραγωγής, προβλήματα γονιμότητας, νευρικές παθήσεις, βλάβες στο ανοσοποιητικό σύστημα, αρτηριοσκλήρυνση, προσβολή του μυϊκού συστήματος, καρδιακές προσβολές, καρκίνο και άλλες παθήσεις. Ο ερεθισμός των ματιών και η δυσάρεστη οσμή του νερού της πισίνας οφείλονται κυρίως στην παρουσία χλωραμινών και χλωροφορμίου.
Περισσότερο υποφέρουν τα παιδιά με ηλικία 5 – 7 χρόνια. Μάλιστα οι εξετάσεις των πνευμόνων των παιδιών που κολυμπούν πολλές ώρες σε πισίνες με χλωριωμένο νερό θυμίζουν ακτινογραφία 50χρονου καπνιστή. Οι γονείς που τα παιδιά τους κολυμπούν ή αθλούνται σε πισίνες έχουν ήδη θορυβηθεί από τα ερευνητικά αυτά αποτελέσματα. Κι είναι να μην ανησυχούν; Στο βελγικό πανεπιστήμιο της Louvain, όπου έγινε ίσως η πιο διεξοδική μελέτη πάνω στο θέμα αυτό, βρέθηκε πως τα παιδιά που κολυμπούν συχνά σε πισίνες με Χλώριο είναι δυνατόν να εμφανίσουν άσθμα, αλλεργίες, ακόμα και καρκίνο των πνευμόνων. Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο σε σχετική μελέτη διαπιστώνει πως το 33% των κολυμβητηρίων της Αττικής παραβιάζει τα όρια του pH, το 81% τα όρια του ελεύθερου Χλωρίου και μάλιστα το 14% το κατώτατο και το 67% το ανώτατο όριο, το 23% τον ολικό αριθμό αερόβιων μικροβίων και το 10% τον αριθμό των κολοβακτηριδίων. Στα περισσότερα κολυμβητήρια παρατηρούνται ελλείψεις στο υδραυλικό σύστημα διανομής και ανακυκλοφορίας του νερού στην πισίνα, καθώς και στη διαδικασία εξυγίανσης. Η Υγειονομική Σχολή Αθηνών σε συστηματικούς ελέγχους που διενήργησε βρήκε πως οι μικροβιακοί δείκτες παραβιάζονται από το 30% – 35% των κολυμβητηρίων. Η τάση υπερχλωρίωσης που παρουσιάζεται στην πλειονότητα των κολυμβητηρίων αυξάνει την πιθανότητα σχηματισμού των επικίνδυνων τοξικών χλωραμινών και του χλωροφορμίου. Η ανησυχία των γονέων κορυφώνεται ακόμα περισσότερο μετά τις τελευταίες επιστημονικές ανακοινώσεις σύμφωνα με τις οποίες και οι οργανικές ουσίες που αποβάλλει το ανθρώπινο σώμα του λουόμενου ή εισάγει με τις διάφορες κρέμες και τα αντιηλιακά μπορεί να αντιδράσουν με το Χλώριο και να σχηματίσουν επικίνδυνες ουσίες.
Η χλωρίωση του νερού των πισινών κολυμβητηρίων, spa και υδρομασάζ χρόνο με το χρόνο περιορίζεται. Κι αυτό γιατί, όπως τονίστηκε και παραπάνω, ελλοχεύουν χίλιοι τόσοι κίνδυνοι για την υγεία των κολυμβητών ή λουομένων και των εφαρμοστών της μεθόδου αυτής. Θα πρέπει να αναζητηθούν κατά συνέπεια λύσεις περισσότερο οικολογικές και περισσότερο ανώδυνες για την υγεία του ανθρώπου. Τέτοιες λύσεις υπάρχουν πολλές. Χρειάζεται η κατάλληλη ενημέρωση και προσπάθεια να πειστούν οι υπεύθυνοι. Αναφέρονται επιγραμματικά η εξυγίανση του νερού με τη βοήθεια ιόντων χαλκού, με το όζον, με την υπεριώδη ακτινοβολία, και με το ενεργό οξυγόνο. Στις πισίνες που το νερό τους χλωριώνεται η χρησιμοποίηση του ζεόλιθου, όταν υπάρχουν στο νερό αμμωνιακά άλατα τα περιορίζει με απορρόφηση εμποδίζοντας έτσι το σχηματισμό των χλωραμινών. Ανάλογα αποτελέσματα έχουν και τα βιολογικά φίλτρα.
