Ρεπορτάζ:
Γιάννης H. Κάκανος
www.yanniskakanos.gr
ghk@otenet.gr
Στα Τζανακιανά μία από τις όμορφες γειτονιές του χωριού Μαργαρίτες του Δήμου Γεροποτάμου Ρεθύμνου, βρίσκεται το Οικομουσείο ή «Σπίτι των Κουρητών», ένα ανακαινισμένο πετρόκτιστο ιστορικό διατηρητέο αγροτικό αρχοντικό του 18ου αιώνα, το οποίο για πολλά χρόνια παρέμενε μισογκρεμισμένο. Σήμερα λειτουργεί ως ξενώνας και αποτελεί κόσμημα για το χωριό, ενώ παράλληλα προβάλλει τον πολιτισμό της Κρήτης από τα προϊστορικά χρόνια, με διδασκαλία και περιηγήσεις στα μοναδικά τοπία του ΒΔ Ψηλορείτη.
´Το Σπίτι των Κουρητών» ως Πολιτιστικός Οργανισμός προώθησε τη σύσταση του «Οικομουσείου Κουρητία Οδός», ιδέα της πρόεδρου κας Αναστασίας Φρυγανάκη, καθηγήτριας φιλολόγου και της κας Βιβιάνας Μεταλληνού, αρχιτέκτονος – ιστορικού περιβάλλοντος, οι οποίες, σε απάντηση των ερωτημάτων μας, τόνισαν, μεταξύ άλλων, τα εξής:
Αναστασία Φρυγανάκη: ´Το «Σπίτι των Κουρητών» πέτυχε τον στόχο του και κάθε μέρα όλο και περισσότεροι ενδιαφέρονται να πληροφορηθούν γι? αυτό. Εκτός από ιδιοκτήτριά του είμαι και πρόεδρος του Πολιτιστικού Οργανισμού και μαζί με την αρχιτέκτονα μηχανικό – ιστορικό περιβάλλοντος Βιβιάνα Μεταλληνού εμπνευστήκαμε το «Οικομουσείο Κουρητία Οδός», επειδή στις Μαργαρίτες και την περιοχή ο Πολιτισμός διαρρέει την Ελληνική ιστορία από τα προϊστορικά χρόνια έως τις ημέρες μας και υπάρχουν έντονα τα χνάρια στη Μινωική, Βυζαντινή και Ενετική περίοδο αλλά και στους νεότερους χρόνους. Μινωικοί τάφοι, τοπική αρχιτεκτονική, βυζαντινές εκκλησίες -στο χωριό μας και στη γύρω περιοχή υπάρχουν είκοσι τρεις στον αριθμό- βενετσιάνικες επαύλεις, νεότερα μνημεία όπως φάμπρικες, αλώνια, αγγειοπλαστεία -δεκαεννιά βρίσκονται στις Μαργαρίτες- το φαράγγι Λαγγός, εύφορη γη, πλούσια χλωρίδα, μονοπάτια, αισθητικές πολιτιστικές διαδρομές. Η αποκατάσταση του σπιτιού είχε στόχο τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για μύηση των φιλοξενούμενων στη ζωντανή παράδοση που δημιούργησε η μακρόχρονη ιστορία και η φιλόξενη ψυχή όπως κι εσείς θ? αντιληφθείτε από το οδοιπορικό μας. Λειτουργεί ως χώρος διαμονής και ως Κέντρο ευαισθητοποίησης των κατοίκων και των επισκεπτών στην οικολογία και αειφορία της περιοχής. Το μνημείο βρίσκεται σ? ένα εκπληκτικό φυσικό περιβάλλον απαράμιλλης ομορφιάς, χαράδρες κατάφυτες από θάμνους και οριζοντιόκλαδα κυπαρίσσια, παρθένα δάση, ελαιώνες, θεραπευτικά και αρωματικά φυτά. Ο αέρας μυρίζει ρίγανη, δυόσμο, φασκόμηλο και χαμομήλι. Η επανάχρηση του σπιτιού ως αγροτουριστικό κατάλυμα δημιούργησε ένα μικρό δίκτυο δραστηριότητας όπως μάζεμα σε παραδοσιακά κεραμεία, η παρασκευή σπιτικών παραδοσιακών μαρμελάδων, γλυκών κουταλιού και ποτών από τα φρούτα της περιοχής. Από το 2005 είναι έδρα του Πολιτιστικού Οργανισμού το «Σπίτι των Κουρητών», ο οποίος με τη βιωματική μέθοδο, ως κύριο στόχο, ενέταξε την αφύπνιση του οικολογικού αισθήματος των κατοίκων και των επισκεπτών, τη διαχείριση του φυσικού και ανθρωπογενούς τοπίου, τη βελτίωση του περιβάλλοντος της υπαίθρου, τονώθηκε το ενδιαφέρον για την αξία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτός, λοιπόν, ο Πολιτιστικός Οργανισμός χάραξε διαδρομές και προώθησε τον πολιτιστικό, θρησκευτικό, φυσιολατρικό, εκπαιδευτικό, ορειβατικό τουρισμό?
Τώρα είχε την πρωτοβουλία για τη διοργάνωση του τριήμερου επ? ευκαιρία της Παγκόσμιας ημέρας Τουρισμού, να περιηγηθούμε μέσα από την «Κουρητία οδό» πολλά και θαυμάσια μέρη τόσο από τον κάτω όσο και από τον πάνω Μυλοπόταμο μέχρι τα μιτάτα του ΒΔ Ψηλορείτη, όπου παλιοί και νέοι κτηνοτρόφοι, θα μας δείξουν τον τρόπο παρασκευής των νόστιμων κτηνοτροφικών προϊόντων?´.
Βιβιάνα Μεταλληνού: ´Στο ξεκίνημα του μονοπατιού από τα Τζανακιανά στην Ελεύθερνα, πάνω σε μια έξαρση της γης όπου ξεκινάει ο συνοικισμός, προβάλλει πανέμορφο το παλιό αρχοντικό, το «Σπίτι των Κουρητών». Ετσι έκλεψε και την καρδιά της σημερινής του ιδιοκτήτριας. Ετσι είναι τα όμορφα σπίτια. Εχουν τη δυνατότητα να μιλούν, να εκπέμπουν μηνύματα και συναισθήματα, να μας ομορφαίνουν. Μέσα στη συλλογιστική της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, η διαδικασία της αναστήλωσης και της συντήρησης παλαιών κελυφών με στόχο την επανάχρησή τους και την ένταξή τους στην καθημερινή ζωή των πολιτών, αποτελεί τη σημαντικότερη πράξη βιωματικής προσέγγισης της παράδοσης. Αναστηλώνοντας ένα παλιό σπίτι, το αποδομείς, ανακαλύπτεις το στατικό του σύστημα, μελετάς τη γενεσιουργό του αιτία, τη συμπεριφορά και τη χρήση των υλικών, τον τρόπο που βρίσκονται στην κατασκευή και τον τρόπο που συνεργάζονται με όλα τα άλλα? Μέσα από την συντήρηση ενός παραδοσιακού κτίσματος παρακολουθούμε όλο τον κύκλο της ζωής της φύσης και του ανθρώπου, αρμονικά δεμένους μεταξύ τους και κατανοούμε την αξία της ενεργητικής ανθρώπινης δραστηριότητας, αδιάσπαστα δεμένης με την κοινωνική και οικονομική εξέλιξη του άμεσου περίγυρού του. Με το Οικομουσείο επιδιώκουμε τον εναλλακτικό οικολογικό τουρισμό – οικοτουρισμό, που διατρέχει οριζόντια όλο τον χρόνο και φέρνει στην καθημερινότητα του ανθρώπου που συμμετέχει όλο τον ιστορικό χρόνο, με βασικό ειδοποιό χαρακτηριστικό ότι δεν αναπαράγουμε κάτι, το βρίσκουμε και το αναλύουμε στο σημείο εκείνο. Αυτή είναι η μεγάλη παράμετρος που διαφέρει από τα μεγάλα ξενοδοχεία που διαμορφώνουν περιβάλλοντα, πισίνες εκκλησίες κλπ. Εμείς πηγαίνουμε τον κόσμο στη Φύση. Ο Δήμος Γεροποτάμου με τον δήμαρχο κ. Βαγγέλη Μαυρομάτη και τον πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Μανώλη Σκλαβάκη είδαν τη δυναμική αυτού του εγχειρήματος και έβαλαν υπό την αιγίδα του Δήμου την επεξεργασία του προγράμματος. Το ολοκληρωμένο πραγματικά του προγράμματος έστρεψε την προσοχή του ίδιου του χρηματοδοτικού Οργανισμού με αποτέλεσμα η διευθύντρια της Υπηρεσίας κα Βάσω Μπερδεμπέ, αρμόδια για τα διασυνοριακά προγράμματα, το εκτίμησε σε τέτοιο βαθμό που μας πρότεινε να περιληφθεί το Οικομουσείο σε κάποια ειδικά προγράμματα, που δεν κάνει πια το ίδιο το πρόγραμμα, αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για καλές πρακτικές?´.
Μας μίλησαν ακόμα η κα Μαρία Βαρδιάμπαση, τεχνολόγος γεωπόνος Βιολογικής Γεωργίας επισημαίνοντας ότι: ´Εκτός την προώθηση των βιολογικών προϊόντων προωθούμε τον τρόπο παρασκευής τους γιατί έχει να κάνει με την αγροτική οικονομία την οποία προωθούμε μέσα από το «Οικομουσείο της Κουρητίας οδού»´, ενώ η εκπαιδευτικός κα Στέλλα Δρυμισκιανάκη υπογράμμισε: ´Ασχολούμαι με τη διατροφή στα σχολεία και συνεργάζομαι με το Οικομουσείο´.
Παραθέτουμε αρκετές φωτογραφίες από τα μέρη που επισκεφθήκαμε με πρώτο σταθμό την Ελεύθερνα, μία από τις σημαντικότερες αρχαίες πόλεις της Κρήτης. Σύμφωνα με τους αρχαίους λεξικογράφους έφερε κατά καιρούς τα ονόματα, Σάτρα, Σάωρος, Αωρος και Απολλωνία. Μολονότι γνωστή στους ξένους περιηγητές αρχαιοδίφες και αρχαιολόγους των περασμένων αιώνων η αρχαία Ελεύθερνα αποτελεί το ελληνικό παράδειγμα συστηματικής ανασκαφικής έρευνας, μελέτης, συντήρησης μερικής αναστήλωσης προστασίας και ανάδειξης ενός μεγάλου αρχαιολογικού χώρου. Οι ανασκαφές του Πανεπιστημίου Κρήτης, που ξεκίνησαν το 1985 και συνεχίζονται, έχουν φέρει στο φως μερικές χιλιάδες τετραγωνικών μέτρων σε διάφορες θέσεις του ευρύτερου αρχαιολογικού χώρου, κυρίως στους λόφους της αρχαίας Ελεύθερνας (Πρινέ) και της Ελεύθερνας.
Το οδοιπορικό συνεχίστηκε σε εκκλησίες, σε εργαστήρια αγγειοπλαστικής, στα μιτάτα του Ψηλορείτη και σε διάφορα χωριά, όπου οι κάτοικοι ιδιαίτερα φιλόξενοι μας υποδέχθηκαν και μας περιποιήθηκαν με την πατροπαράδοτη Κρητική φιλοξενία.
