Σκοπός του άρθρου αυτού είναι η ανάλυση του οπλισμού που έφεραν οι Κρήτες Τοξότες στην Αρχαία Ελλάδα και η δυναμική που είχαν ως επίλεκτο σώμα στρατού.
Οι Κρητες Τοξότες λοιπόν κάνουν την εμφάνιση τους σύμφωνα με τα αρχαία κείμενα στον πρώτο Μεσσηνιακό πόλεμο (μέσα 5ου αιώνα). Εκεί οι Σπαρτιάτες τους χρησιμοποιούν ως μισθοφόρους οι οποίοι εκτελούν άριστα το έργο τους. Κατόπιν τους βλέπουμε στη Σικελία όπου ογδόντα (80) Κρήτες τοξότες ακολουθούν τους υπολοίπους 400 τοξότες ? αγνώστου εθνικότητας ? του Αθηναϊκού στρατού. Στους Μηδικούς χρόνους οι Αθηναίοι θα παρατάξουν τοξότες πιθανότατα θωρακισμένους και ένας από αυτούς στις Πλαταιές κατά τις αρχικές συγκρούσεις θα σκοτώσει το άλογο του Διοικητή του περσικού ιππικού Μασίστιου με βέλος, οπότε πεσμένος ο ίδιος ο Μασίστιος σκοτώθηκε με χτύπημα στο κεφάλι. Επίσης στον Μαραθώνα και στην Σαλαμίνα οι Αθηναίοι παρέταξαν σε υπηρεσία τοξότες οι οποίοι κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για τους Κρήτες καθόσον μόνο στην Κρήτη γινόταν ευρεία χρήση του τόξου λόγο του είδους του κυνηγιού που υπήρχε τότε. Επίσης τοξότες εμφανίζονται και στις Πλαταιές όπου σώμα με 300 τοξότες προκαλεί μεγάλες απώλειες στον Περσικό στρατό ενώ και στην ναυμαχία της Μυκάλης κάνουν αισθητή την παρουσία τους στα πλοία του συνασπισμένου Ελληνικού στρατοπέδου.
Ο Μέγας Αλέξανδρος σαν μεγάλη στρατιωτική ιδιοφυΐα που ήταν αναγνωρίζει την αξία του τόξου και εντάσσει στις γραμμές του πολυάριθμου στρατού του σώμα Κρητών τοξοτών που τον ακολουθούν στις μακρινές Ινδίες μέχρι τον θάνατο του.
Ας δούμε τώρα και τον οπλισμό που έφεραν οι Κρήτες Τοξότες. Καταρχήν ανήκουν στην κατηγορία των Γυμνητών Πολεμιστών. Δηλαδή στερούνται θωράκισης εξού και το όνομα τους και συνήθως σε αυτήν την κατηγορία ανήκαν τα φτωχότερα στρώματα και τα όπλα τους δεν ήταν τίποτα περισσότερο από τα κυνηγητικά τους ( Κρήτη-τόξο, Ρόδος-σφενδόνη, Αιτωλία-ακόντιο ). Έτσι βλέπουμε την Κρήτη πρόθυμα να μισθώνει άνδρες σε κάθε ενδιαφερόμενο.
Φέρουν ανοικτό κράνος με μεγάλα ανοίγματα έτσι ώστε να έχουν μεγάλο οπτικό πεδίο, εξωφερές μικρό και ίσιο χείλος , ενώ και η διακόσμηση του είναι εντυπωσιακή με θέματα από την φύση. Oι βαθμοφόροι στο κράνος τους έχουν λοφία για να ξεχωρίζουν και να γίνονται άμεσα αντιληπτοί.
Το τόξο που χρησιμοποιούν στην αρχή είναι φτιαγμένο από ξύλο αλλά με την πάροδο του χρόνου τελειοποιείται. Ενισχύεται στα άκρα με κέρατο το όποιο δίνει μεγάλη ισχύ στην κατασκευή ενώ η εσωτερική κερατινή επικάλυψη συμπιέζεται κατά το τέντωμα του τόξου και η εξωτερική (πρόσθια) από τέντωνα τείνετε , με αποτέλεσμα να δρουν συνεργιστικά και να προσδίδεται επιπλέον προωστική ισχύ στο βέλος κατά την εκτόξευση.
Οι αιχμές των βελών που χρησιμοποιούν είναι μεταλλικές χάλκινες αλλά και μερικές φορές σιδερένιες. Δείχνουν προτίμηση σε μεγάλες χυτές αιχμές, που προκαλούν σημαντικό πλήγμα και κάνουν το βέλος βαρύ κι ως εκ τούτου να διατηρεί αρκετή κινητική ενέργεια και ορμή. Το βέλος στο πίσω μέρος έφερε φτερά, συνήθως σε τριγωνική διάταξη, προκειμένου να διατηρεί την ευστάθεια του. Έθεταν την νευρά του τόξου στην χαραγή του βέλους και μετά, κρατώντας με τα δάκτυλα το βέλος το έσυραν στη θέση μεγίστου εφελκυσμού.
Τα βέλη μεταφέρονται σε φαρέτρα η οποία ήταν κυλινδρική κατασκευασμένη από ξύλο και αναρτάται διαγώνια ή κάθετα στον ώμο.
Για προστασία τους οι Κρήτες τοξότες σαν ελαφρό πεζικό που ήταν έφεραν ασπίδα η οποία είναι ολομεταλλική πέλτη, στρογγυλή και με αντιλαβή. Η επιφάνεια της πρέπει να είναι καλυμμένη με ορείχαλκο ή επιχαλκωμένη για να είναι σχετικά ελαφριά και να προσφέρει κάποια προστασία σε διατρητικά πλήγματα από ακόντια , βέλη , και κυρίως δόρατα και ξίφη. Επίσης φέρουν θώρακα κατασκευασμένο από προβιά ή δέρμα ανάλογα τα οικονομικά του κάθε τοξότη καθόσον όπως αναφέρθηκε ήταν μισθοφόροι σε άλλους στρατούς , ενώ απαραίτητο αμυντικό εργαλείο είναι και οι περικνημίδες κατασκευασμένες από ορείχαλκο.
Οι Κρήτες τοξότες διοικούνται στο σύνολο τους από ένα πρόσωπο και συνήθως δρούν σε ομάδα των δέκα (10) ατόμων. Βάλλουν εναντίων του εχθρικού ιππικού ενώ δεν λείπουν και η κατά μέτωπο επιθέσεις. Η χρησιμότητα τους στον πόλεμο είναι πολύ μεγάλη γι αυτό και βλέπουμε να τους χρησιμοποιούν (μισθώνουν) διάφοροι αντίπαλοι στρατοί.
ΧΟΥΡΔΑΚΗΣ Κωνσταντίνος
