ΣΤΗΝ ΑΝΩΠΟΛΗ ΣΦΑΚΙΩΝ

Ρεπορτάζ:
Γιάννης H. Κάκανος
www.yanniskakanos.gr
ghk@otenet.gr
Με λαμπρότητα εορτάσθηκε και φέτος χθες το πρωί, στην Ανώπολη Σφακίων, παρουσία πολιτικών και στρατιωτικών αρχών αλλά και πλήθους κόσμου, η επανάσταση του 1770 στο νησί με αρχηγό και πρωτεργάτη τον Δασκαλογιάννη, έμπορο και πλοιοκτήτη των Σφακίων. Στην επιμνημόσυνη δέηση και στο μνημόσυνο, που προηγήθηκε στον καθεδρικό ναό του χωριού, προεξήρχε ο σεβασμιώτατος μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου κ. Ανδρέας, με καταγωγή από την επαρχία Σφακίων.
Κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση τιμής και μνήμης για τον Δασκαλογιάννη και τους νεκρούς της Κρητικής Επανάστασης του 1770, χθες, στην Ανώπολη, ήταν ο υφυπουργός Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας κ. Σταύρος Αρναουτάκης, ο οποίος τόνισε ότι: “Ο λαός, που γνωρίζει την ιστορία του, κλείνει στην ενότητά του σωστά αυτά που συμβαίνουν σήμερα αλλά και προβλέπει ασφαλέστερα αυτά που θα συμβούν στο μέλλον. Έχουν περάσει 240 χρόνια από την Επανάσταση του Δασκαλογιάννη. Πρώτος αυτός τόλμησε κατά των Τούρκων και η μνήμη των ηρωικών και συνάμα τραγικών εκείνων γεγονότων παραμένει ζωντανή για να μας υπενθυμίζει ότι το αίσθημα της ελευθερίας?”.
Η επίσημη αναγνώριση της Επανάστασης του Δασκαλογιάννη ως γεγονός εξαιρετικής ιστορικής σημασίας, καθιερώθηκε επίσημα για ολόκληρη την Κρήτη με το υπ? αριθ. 34/2008 Π.Δ. (ΦΕΚ Α 60/7-4-2008) αλλά η φετινή γιορτή τιμής και μνήμης είχε εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα από προηγούμενες καθώς για πρώτη φορά, ομάδα επιστημόνων σε προγραμματισμένο Επιστημονικό Συνέδριο στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου στο Ηράκλειο, την Πέμπτη και την Παρασκευή 17 και 18 Ιουνίου, αντίστοιχα, διερεύνησε στοιχεία από αρχεία του μακρινού παρελθόντος. Τα συμπεράσματα του Επιστημονικού Συνεδρίου συζητήθηκαν στο Δημοτικό Σχολείο της Ανώπολης προχθές, παραμονή της εκδήλωσης τιμής και μνήμης των νεκρών της Επανάστασης του 1770 παρουσία και της νομάρχου Ηρακλείου κας Βαγγελιώς Σχοιναράκη, η οποία στον σύντομο χαιρετισμό της εξέφρασε την ικανοποίησή της. Ενδεικτικά και πολύ περιληπτικά καταγράφουμε τις επιστημονικές απόψεις των παρακάτω συνέδρων.
Κωστής Κοκκινοκόφτας, ερευνητής στο Κέντρο Μελετών της Μονής Κίκου: “Μελέτησα τα Κυπριακά έντυπα της εποχής και για να καταδειχθούν οι σχέσεις του Δασκαλογιάννη και του ιστορικού πλαισίου της εποχής εκείνης στην Κρήτη και τις επιπτώσεις που είχε το κίνημα εδώ στη ζωή των Κυπρίων και στη ζωή των Κρητικών που υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα Σφακιά και να καταφύγουν στην Κύπρο είτε ως δάσκαλοι είτε ως αγιογράφοι είτε ως απλοί κάτοικοι του νησιού λόγω της επανάστασης?”.
Γεώργιος Νικολακάκης, μέλος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου: “Είναι ένα σημαντικό συνέδριο γιατί ανέδειξε άγνωστες πτυχές της προσωπικότητας του Δασκαλογιάννη, δουλεύτηκε από τις επόμενες γενιές για να φτάσει ας πούμε στο σημερινό ενδιαφέρον ξανά, δηλαδή ότι η ιστορία δεν είναι κάτι που αφορά τα γεγονότα που έγιναν μια φορά αλλά αφορά κάθε εποχή, τα επαναξιολογεί και τα επανερμηνεύει και νομίζω ότι έφτασε η στιγμή και η επανερμηνεία αυτή της προσωπικότητας, της συνεισφοράς της Επανάστασης του Δασκαλογιάννη, της πραγματικής της εποχής, να ιδωθεί κάτω από το πρίσμα των σημερινών συνθηκών και νομίζω ότι το συνέδριο αυτό ανέδειξε πολλά ζητήματα για ιστορικούς, για ανθρωπολόγους, για λαογράφους, για ανθρώπους που μελετούν τα αρχεία. Ήτανε θα ?λεγα ο Δασκαλογιάννης και η εποχή του μύθος και πραγματικότητα, που σημαίνει ότι ο Δασκαλογιάννης προσπαθούσε, είναι ένα μυθικό πρόσωπο ας πούμε στη συνείδηση των Κρητικών, των Σφακιανών. Προσπαθούμε να γίνει ιστορία και μέσω της ιστορίας να εμπλουτιστεί και ο μύθος που θέλουμε να παραμείνει”.
Γεώργιος Πατριδάκης από τα Σφακιά: “Αυτό το συνέδριο έβγαλε ορισμένα πολύ σημαντικά πράγματα. Το ένα είναι, το πιθανόν επίθετο του Δασκαλογιάννη, ενώ είχαμε μέχρι τώρα να κάνουμε μ? έναν ήρωα που είχε όνομα το Γιάννης, ενώ δεν είχε το επίθετό του. Τώρα βγήκε ότι μάλλον πρόκειται για τον Ιωάννη Ανδρουλουδάκη, αναφέρει ένα συμβόλαιο που βρέθηκε και παρουσίασε ο κ. Νίκος Ψιλάκης στην ομιλία του, ότι ο δάσκαλος Ιωάννης Ανδρουλουδάκης ή Ανδρουλιδάκης αγόρασε ένα οικόπεδο στο Λουτρό. Πάρα πολύ πιθανόν και όλοι οι επιστήμονες που συμμετείχαν στο συνέδριο συμφώνησαν ότι ο Δασκαλογιάννης, να ονομαζόταν Ιωάννης Ανδρουλουδάκης ή Ανδρουλιδάκης που μπορεί να είναι η σημερινή οικογένεια Ανδρουλακάκη που υπάρχει στο Λουτρό. Αυτό είναι ένα σημαντικό συμπέρασμα. Το δεύτερο έχει να κάνει με τον ίδιο τον Δασκαλογιάννη και το πώς ήταν, ενώ οι πηγές, μας μεταφέρουν τώρα έναν ηλικιωμένο άνθρωπο μεσαίου αναστήματος οι πραγματικές πηγές που παρουσίασε ο κ. Νίκος Ψιλάκης πάλι λένε ότι ήταν ένας πολύ ψηλός άνθρωπος, γενναίος προσκυνητής, ευγενής, δηλαδή έχουμε μια εικόνα διαφορετική πολύ πιο ρωμαλέος απ? ό,τι τον φανταζόμαστε εμείς. Ένα άλλο σημαντικό που έβγαλε πάλι ο κ. Ψιλάκης στην ομιλία του είναι το εξής. Το τραγούδι του Δασκαλογιάννη, το τραγούδι του Μπάρμπα Μπατζελιού που λέμε, δεν γράφηκε 15 χρόνια μετά την Επανάσταση, δηλαδή το 1785, αλλά γράφηκε γύρω στο 1860 και επομένως δεν πρέπει να το αντιμετωπίζουμε σαν ένα ιστορικό πόνημα. Για ένα πόνημα λογοτεχνικής αξίας πρέπει, για ένα ιστορικό πόνημα δεν πρέπει. Άρα τα γεγονότα που περιγράφονται δεν είναι αυτά ακριβώς που νομίζουμε σήμερα ούτε ο ρόλος των ανθρώπων ο συγκεκριμένος. Υπάρχουν πάρα πολλά κενά για την ιστορία του Δασκαλογιάννη. Ο Δασκαλογιάννης ήτανε ένας από τους μεγάλους ήρωες της Ελλάδας, έκανε μια Επανάσταση το 1770, πενήντα χρόνια πριν από την Επανάσταση του 1821, είναι μια συγκλονιστική μορφή αλλά οι λεπτομέρειες που αναφέρονται στο τραγούδι του Μπάρμπα Μπατζελιού και ο ρόλος συγκεκριμένων ανθρώπων δεν είναι τεκμηριωμένος. Η Επανάσταση έγινε, ο Δασκαλογιάννης υπήρξε αλλά ήταν τόσο μεγάλη αυτή η καταστροφή που προέκυψε από αυτή την Επανάσταση του 1770 που χάθηκε ακόμα και το επίθετό του?”.
Νίκος Ψιλάκης, συντονιστής Προεδρείου: “Ήταν μια κορυφαία στιγμή στην ιστορία του εορτασμού της επετείου της Επανάστασης το 1770 για τον Δασκαλογιάννη διότι ετέθησαν πάρα πολλά ζητήματα που αφορούν στην ιστορία και στην παράδοση τη Σφακιανή και γενικότερα την Κρητική. Εξετάστηκε πολυπρισματικά η εποχή εκείνη και η μεγάλη συμβολή του Δασκαλογιάννη από μια πληθώρα επιστημόνων και θεωρούμε ότι όλη αυτή η ιστορία πρέπει να έχει μια συνέχεια και να μην μείνει εδώ. Στο Δημοτικό Σχολείο σήμερα είμαστε πέντε άτομα και κάναμε μια συζήτηση πάνω στα συμπεράσματα του συνεδρίου. Μια επιστημονική ομάδα που αποτελείται από τον καθηγητή της Ανθρωπολογίας τον κ. Γιώργο Νικολακάκη και τον προϊστάμενο των Αρχείων του Κράτους στον Νομό Ηρακλείου, τον φιλόλογο κ. Μανώλη Δρακάκη επεξεργάστηκαν τα συμπεράσματα του Συνεδρίου, τα ανακοίνωσαν και μια άλλη ομάδα πάλι μέσα από το Συνέδριο τα συζήτησε?”.
Σήφης Λύκος, δήμαρχος Σφακίων: “Το τριήμερο συνέδριο που διοργανώσαμε μαζί με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το ΤΕΙ Κρήτης ίσως αποτελέσει μια απαρχή για να αρχίσουν οι κριτικοί να ψάχνουν την ιστορία με βάση την επιστημοσύνη που υπάρχει στην Κρήτη, τα Πανεπιστημιακά ιδρύματα, ώστε να μας δώσουν πολύ γόνιμα συμπεράσματα για την αυτογνωσία μας, αλλά θα μας δώσουν επίσης πολλά όπλα για να παλέψουμε σύγχρονα τα σημερινά δύσκολα προβλήματα που αντιμετωπίζουνε οι Έλληνες. Το δίδαγμα του Δασκαλογιάννη είναι επίκαιρο, είναι ένα δείγμα αυτοθυσίας, ηρωισμού, αυταπάρνησης, αλληλεγγύης, συγκρητισμού και παραμένει πάντα επίκαιρο σε αυτό τον αγώνα που δίνουμε πάλι οι Έλληνες σήμερα για να είμαστε ελεύθεροι και να ζούμε ελεύθεροι”.
Για το πνεύμα της εκδήλωσης κατά την ομιλία του ο σεβασμιώτατος μητροπολίτης κ. Ανδρέας, επεσήμανε: “Σήμερα ολοκληρώθηκε το συνέδριο για τον Δασκαλογιάννη που ξεκίνησε στο Ηράκλειο και τα συμπεράσματά του ήρθαμε να τα ανακοινώσουμε εδώ στην Ανώπολη, τη γενέτειρά του. Ήταν ένα πάρα πολύ σημαντικό συνέδριο με λαμπρούς ομιλητές. Μελετήθηκε η εποχή του Δασκαλογιάννη, η επαρχία Σφακίων, η δύναμη της κοινωνίας, η σχέση της επαρχίας Σφακίων με τις άλλες περιοχές της Κρήτης, η σχέση του Δασκαλογιάννη με τη Ρωσία και με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πιστεύω ότι έχουν μία επαναπροσέγγιση αυτής της μεγάλης προσωπικότητας και μορφής της Κρήτης, του Δασκαλογιάννη, γι? αυτό και υποσχεθήκαμε ότι θα ξανασυνέλθουμε για να εμβαθύνουμε ακόμα περισσότερο την προσφορά του στο έργο του, στη δημιουργική του παρουσία και Επανάσταση στην Κρήτη, στην Ελλάδα και στον Ελληνισμό?”.
Ευτύχης Τζιρτζιλάκης, οικονομολόγος, μέλος του συνεδρίου: “Ο Δασκαλογιάννης πιο επίκαιρος από ποτέ, γιατί από τη μια είναι πάντα επίκαιρος ως η απαρχή της αντίστασης της Κρήτης και από την άλλη αυτό το παράδειγμα του ανθρώπου χωρίς να υπολογίσει τα πάντα τέλεια, προτίμησε την αντίσταση από τη συνδιαλλαγή και την υποταγή και στους καιρούς που περνάμε αποτελεί έναν καλό οδηγό. Στην Επανάσταση αυτή έχασε, αλλά οι πράξεις του είχαν κάποιες συνέπειες που άλλαξαν τη μελλοντική ιστορία”.
Χαιρετισμούς απηύθυναν ο δήμαρχος Σφακίων κ. Σήφης Λύκος, ο νομάρχης Χανίων κ. Γρηγόρης Αρχοντάκης και ο δήμαρχος Χανίων κ. Κυριάκος Βιρβιδάκης. Την εκδήλωση συντόνιζε η αντιδήμαρχος κα Ιωάννα Ψαράκη.