■ …µια µέρα χαραγµένη στη µνήµη µας
Στις 21 Μαρτίου κάθε έτους η διεθνής κοινότητα τιµά την Παγκόσµια Ηµέρα για την Εξάλειψη των Φυλετικών ∆ιακρίσεων. Η επιλογή της συγκεκριµένης ηµεροµηνίας δεν είναι τυχαία· στις 21 Μαρτίου 1960 η αστυνοµία στο Σάρπβιλ της Νότιας Αφρικής άνοιξε πυρ κατά ειρηνικών διαδηλωτών, σκοτώνοντας 69 άτοµα που διαµαρτύρονταν ενάντια στους νόµους του απαρτχάιντ. Από τη λίστα των θυµάτων δυστυχώς δεν απουσιάζουν παιδιά, γυναίκες και ηλικιωµένοι.
Τα τραγικά γεγονότα της 21ης Μαρτίου που έµειναν γνωστά στην ιστορία ως η Σφαγή της Sharpeville, ώθησαν τα Ηνωµένα Έθνη να θεσµοθετήσουν τη συγκεκριµένη ηµέρα ως Παγκόσµια Ηµέρα κατά του Ρατσισµού (International Day for the Elimination of Racial Discrimination) για να τιµήσουν τη µνήµη αυτών των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους, αγωνιζόµενοι για τα δικαιώµατα τους και να αξιοποιήσουν αυτό το παράδειγµα για να καταδείξουν και να ενισχύσουν την πάλη κατά των φυλετικών διακρίσεων σε διεθνές επίπεδο.
∆υστυχώς αν και ρατσιστικοί νόµοι και πρακτικές έχουν εξαλειφθεί σε πολλές χώρες, σχεδόν σε όλες τις περιοχές του κόσµου ακόµη και σήµερα, εξακολουθούν να υπάρχουν άτοµα και κοινωνίες που υποφέρουν από τις αδικίες και το στίγµα που επιφέρουν οι φυλετικές διακρίσεις.
Σύµφωνα µε διάφορες κοινωνιολογικές θεωρίες οι φυλετικές διακρίσεις στις µέρες µας εµφανίζονται µέσα από διάφορες µορφές όπως οι ιδεολογικές, οι αλληλεπιδραστικές και οι θεσµικές.
Όταν αναφερόµαστε στις ιδεολογικές µορφές φυλετικών διακρίσεων εννοούµε τις απόψεις και τους τρόπους σκέψεις που ενισχύουν τις προκαταλήψεις ότι οι ανοιχτόχρωµοι άνθρωποι είναι ανώτεροι σε σχέση µε τους σκουρόχρωµους ανθρώπους. Για παράδειγµα, ορισµένες κοινές ιδεολογικές µορφές ρατσισµού περιλαµβάνουν την πεποίθηση ότι οι µαύροι άντρες και τα αγόρια έχουν ροπή στο έγκληµα ή ότι µαύρες γυναίκες είναι αµφιβόλου ηθικής.
Αντίστοιχα οι αλληλεπιδραστικές µορφές φυλετικών διακρίσεων συχνά συνδέονται µε συµπεριφορές όπως όταν γίνεται λεκτική ή σωµατική επίθεση σε έναν έγχρωµο άνθρωπο λόγω της φυλής του ή όταν κάποιος θεωρεί πως ένα έγχρωµο άτοµο που εργάζεται σε µια επιχείρηση είναι υπάλληλος χαµηλού επιπέδου, ακόµα και αν αυτό το άτοµο είναι διευθυντής της επιχείρησης.
Από την άλλη ο ρατσισµός µπορεί να λάβει θεσµική µορφή στον τρόπο µε τον οποίο σχεδιάζονται και τίθενται σε εφαρµογή οι νόµιµες πολιτικές σε διάφορες χώρες όπως η γνωστή σε όλους στην Αµερική ως “The War on Drugs” η οποία έχει ως κύριο στόχο αποκλειστικά γειτονιές και κοινότητες που απαρτίζονται κυρίως από έγχρωµους πολίτες.
΄Οµως στις σύγχρονες κοινωνίες εκτός των φυλετικών διακρίσεων και άλλες µορφές όπως οι έµφυλες, οι εργασιακές, οι πολιτικές, αναπηρίας και σεξουαλικού προσανατολισµού απειλούν τόσο την συνοχή του κοινωνικού µας ιστού όσο και την ψυχολογία των ατόµων που τις υφίστανται.
Ο περιορισµός των ευκαιριών και η ενίσχυση των κοινωνικών στερεοτύπων απέναντι σε διάφορες κοινωνικές οµάδες δεν δηµιουργεί µόνο αποδιοποµπαίους τράγους απειλώντας την δηµοκρατία µιας κοινωνίας. ∆ηµιουργεί και σοβαρά ψυχολογικά προβλήµατα στους ανθρώπους που τα βιώνουν οι οποίοι είτε λόγω φόβου απόρριψης είτε λόγω εσωτερικευµένων αισθηµάτων κατωτερότητας δύνανται να στραφούν σε διάφορες αυτοκαταστροφικές συµπεριφορές.
Στη βάση αυτή σήµερα περισσότερο από ποτέ, χρειάζεται να αναρωτηθούµε για τις αιτίες που γεννούν τα όποια στερεότυπα και προκαταλήψεις και µέσω δράσεων που στοχεύουν στην ενηµέρωση, συµφιλίωση, ενότητα και κοινωνική αλληλεγγύη, να αποτρέψουµε την διαιώνιση αντιλήψεων, στάσεων και συµπεριφορών που απειλούν εµάς και τα παιδιά που µεγαλώνουµε.
Γιατί ”ο ξένος” δεν αποτελεί τον κύριο υπαίτιο των προβληµάτων µας στον οποίο πρέπει να ξεσπάµε την όποια επιθετικότητα επειδή δεν βρίσκουµε νόηµα και ικανοποίηση από την ζωή µας.
Ως άνθρωποι συχνά έχουµε την τάση να στοχοποιούµε και να κατηγορούµε ”άλλους” ”διαφορετικούς” από εµάς για τα όποια προβλήµατα αντιµετωπίζουµε.
Παρόλα αυτά ο καιρός για προσωπικό απολογισµό σε όλα τα πεδία που ενεργοποιούµαστε µέσα από τους διάφορους ρόλους µας, έχει φθάσει. Να στραφούµε στον εσωτερικό µας εαυτό, να αναλογιστούµε και να αλλάξουµε όλα αυτά που µας ”φθίνουν”, µε πρώτιστη προσπάθεια αυτή της αλλαγής του εαυτού µας.
Να αναγνωρίσουµε την αξία της διαφορετικότητας ως µέλη πλέον πολυπολιτισµικών κοινωνιών και να θυµηθούµε τις ύψιστες αρχές του διαφωτισµού και του Βολταίρου οι οποίες έθεσαν τα θεµέλια για τις σύγχρονες αξίες της ισότητας, της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και των ατοµικών δικαιωµάτων για όλους τους ανθρώπους, χωρίς διακρίσεις.
Να µην ξεχνάµε ότι κάθε άνθρωπος είναι µια ιδιαίτερη και µοναδική οντότητα και πως όλοι οι άνθρωποι έχουν το ίδιο δικαίωµα στη ζωή ανεξαρτήτως της φυλετικής, πολιτισµικής ή κοινωνικής διαφορετικότητας τους.
Γιατί εν τέλει διαφορετικότητα σηµαίνει αναγνώριση και αποδοχή της µοναδικότητας των άλλων, της αυτονοµίας και των δυνατοτήτων τους.
Ως εκ τούτου, η αναγκαιότητα για αλλαγή νοοτροπιών και στάσεων κρίνεται υψίστης σηµασίας, προκειµένου να περιοριστούν τα όποια φαινόµενα βίας και αποµόνωσης.
Η ενσωµάτωση εκπαιδευτικών βιωµατικών προγραµµάτων σε κάθε κοινωνία τα οποία απευθύνονται τόσο σε ενήλικες όσο και σε παιδιά, µε κύριο στόχο την εξάλειψη των όποιων στερεοτυπικών πεποιθήσεων και σκοπό την αποδοχή της διαφορετικότητας, δύναται να συµβάλλει ουσιαστικά στην αρµονική συµβίωση τόσο των ατόµων όσο και των λαών. Επιπρόσθετα η θέσπιση και η τήρηση των απαραίτητων νόµων από πλευράς πολιτείας για ειρηνική συνύπαρξη µεταξύ των πολιτών της καθώς και η από πλευράς ΜΜΕ αποφυγή στερεοτυπικών παρουσιάσεων, χρειάζεται να αποτελεί κύριο µέληµα αυτών που κυβερνούν µία χώρα και διαµορφώνουν στάσεις και συµπεριφορές.
Και φυσικά το προσωπικό µας παράδειγµα, υπενθυµίζοντας στον εαυτό µας ότι: «Η ΦΥΛΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ».
Εν κατακλείδι λαµβάνοντας υπόψη τις παραπάνω αναφορές το Κέντρο Πρόληψης Περιφερειακής Ενότητας Χανίων σε συνεργασία µε τον ΕΟΠΑΕ θέλοντας να συµβάλει στην αποδυνάµωση των διαφόρων φαινοµένων βίας και στην αποδοχή της διαφορετικότητας ενηµερώνει ότι υλοποιεί κατόπιν αιτήµατος στα δηµοτικά σχολεία Χανίων παρεµβάσεις πρόληψης για µαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς. Περισσότερες πληροφορίες στα τηλέφωνα του Κέντρου Πρόληψης 2821028166 και 2821051214.
*Η Αλεξάνδρα Τερεζάκη είναι κοινωνιολόγος ΜSc, υπεύθυνη Κέντρου Πρόληψης Περιφερειακής Ενότητας Χανίων σε συνεργασία µε τον ΕΟΠΑΕ.
